эди. Пайғамбаримиз ўз саҳобаларини қайтарган бир жоҳилона ишдан муҳтарам имомларимиз ҳам ўз қавмларини қайтарсалар, савоб бўлса керак?
Мавзуга қайтсак. Хўш, “келинсалом”лар аслида қанақа бўлган, унда кимларга салом берилган? Халқ қўшиқларининг билимдони Музайяна Алавия тўплаб нашр эттирган “Оқ олма, қизил олма” тўпламидаги “келинсалом”ларда энг аввал куёвга, ундан кейин қайнотага, қайнонага, куёвнинг акасига, янгасига, синглисига… маҳалла аҳлига, қариндош-уруғларига, хуллас, ушбу маросимдаги т и р и к о д а м л а рга салом берилади, холос.
Шу кунларда тўйларимизда келинсаломларни санъаткор аёллар томонидан ўтказилиши “мода” бўлди. Уларнинг кўпчилиги тўй эгаларининг ҳусни таважжуҳини қозониш мақсадида ўз художўйлигини кўз-кўз этиш очиқ-ойдин билиниб турадиган “келинсалом”ларни куйлашга ружу қўйяптилар, яъники, тақводорлик бетама эмас. Келинни ҳам, куёв томонни ҳам танимайдиган, “хизматга келган” санъатчиларнинг ўрнига, қадимда бўлганидай, келиннинг бирон шаддотроқ ”ўланчи қиз” дугонаси, ё янгаси, ё бўлмаса маҳалла кайвониси ижросидаги оддий, самимий, чин ихлос ила бериладиган салом афзалроқ эмасми? Биз диндор бўлайлик, аммо маърифатли диндор бўлайлик, акс ҳолда бидъату хурофот авж олади.
Қолаверса, ўзбек элининг тўй маросимлари ҳам асрлар оша шаклланган, эндига келиб, халқимизнинг тийнатида бўлмаган бундай мотивларни унга оид деб тақдим этиш ҳам жилла ўринли эмас. Бинобарин, кайвони опахонларимиз “келинсалом” матнига диний мавзуга тааллуқли ҳар қандай байтни ўз билганича ижод қилиб қўшмасалар, савоблироқ бўларди…
“Келинсалом”лар ўзбек тўйининг гўзал бир лавҳасидир. Биз тўйларимизнинг қадимий ва дунё аҳли кўрса ҳавас қиладиган бетакрор анъаналаримиз билан тобора жилоланиб боришини истаймиз. Бугина эмас, ҳозирда қарийб унутилаёзган, куёв томоннинг келин томонга атаб айтадиган, шунингдек, келинникига куёв навкарлари билан келганларида қиз томонидан айтиладиган “Хуш келдингиз”, “Муборак” каби анъанавий тўй қўшиқлари ҳам турфа вариантларда айтилиши тарафдоримиз. Уларни ҳозир– эркимиз ўз қўлимизга кирган, бунинг шарофатида гўзал, олийжаноб миллий анъаналаримизга, урф-одатларимизга кенг йўл очилган бир даврда куйламасак, қачон куйлаймиз? Аммо истардикки, “Келинсалом”лар, бошқа тўй маросими қўшиқлари каби отарчилар қўлига ўтиб кетмаса. Ана шунда беғубор миллий анъаналаримиз тобора ривожланади, тўй ўтказиб ҳамёни юпқалашган хонадон соҳиблари ҳам яна бир чиқим даҳмазасидан қутулишади.
Қуйида фольклоршунос олима Музайяна Алавия ёзиб олиб нашрга тайёрлаган “Келинсалом”лардан бирини диққатингизга ҳавола этамиз.
Тўлиб оққан сойдек,
Ўн тўрт кунлик ойдек
Куёв болага салом!
Боғ орқасидан йўл берган,
Ҳамёнидан пул берган
Қуда бувамга салом!
Одам келса хуш деган,
Меҳмонхона бўш деган
Акасига салом!
Сувдан чиққан мушукдай,
Бурунлари тувакдай
Қайнсинглисига салом!
Сувдан чиққан зулукдай,
Қошу