түгел. Әйттем ич, Бакудан Питерга үтеп барышлый, очраклы рәвештә генә килеп эләктем монда. Кызыксынучы дип саный аласың…
Менә ничек дигән сыман, иреннәрен турсайтып алды ефрейтор һәм янәшәсендә торучыга «бер дә әллә кем түгел икәнсең әле» диеп кенә әйтмәде, мөнәсәбәте шундук эреләнә төште.
– Ә мин Урал эшчеләре исеменнән вәкил. РСДРП әгъзасы буларак та! Ефрейтор буларак та! Өч төрле җаваплылык күтәрергә туры килде берүземә… Шулай да зарланмыйм.
Бераз дәшмичәрәк атладылар. Үзенең өстенлеген раслый барган саен, Сәхипгәрәй Сәетгалиевнең үкчәсенә кагылган тимер дага тавышы бермә-бер көчәя төште. Бер фиркасез, монда очраклы төстә генә килеп эләккән юлаучы янәшәсеннән «өч төрле җаваплылыкны күтәргән» мандатлы вәкил атлап бара икән ләбаса. Ияк тә калкына төште, гәүдә офицерныкыннан да болайрак. Их, юктыр ла ул Алла, бераз буй да биргән булса үзенә – ничек кенә килештерер иде икән.
– Банкетларына бармадым, – диде ул, гимнастёрка чабуларын көяз тарта төшеп. – Син делегат булмагач чакырылмагансың, әлбәттә. Ә мин баш тарттым. Милләтчеләр өерендә ни калган дидем, социал-демократ башым белән…
Килешле итеп, тамак төбен кырып куйды ефрейтор Сәетгалиев һәм янәшәсеннән дәшми генә атлаучыга мөрәҗәгать итте:
– Син нигә әле дәшми башладың?.. Уңайсызланма, тартынма син, сөйләш… Ни дисәң дә, якташлар бит әле без синең белән. Кыяфәтең дә буржуйныкына охшамаган… Сөйлә син, хет югында, нидер сора, башыңны как… Төшеп кала торганнардан булмасам да, үземне алай әллә кемгә куя торган гадәтем юк минем.
Ә үзенең итек үкчәсендәге дагалары әүвәлгечә яңгырый бирде.
– Съезд ничек соң?.. Ниндирәк тәэсир калдырды?
Мирсәет бирде бу сорауны. Ә ефрейтор Сәетгалиев аңардан, гомумән, сорау көтмәгән иде булса кирәк.
Аның уенча, әңгәмәдәше күптән телен йоткан булырга тиеш иде, күрәсең. Сискәнеп үк куймаса да, синме соң бу сорауны бирүче дип, коңгырт күзләрен текәде. Әмма, үзен шундук кулга алып, тәкәбберлеген югалтмый кала алды.
– Съезд ничек дисең инде?.. – дип, эшлекле атлы булып тамак кырды ефрейтор Сәетгалиев. – Мин монда, кайберәүләр сыман, кәмит карарга килмәдем. Мин – фирка вәкиле, һәм съездны да үз мәсләкләребездән чыгып бәяләргә мәҗбүрбез… Мәсьәлә бит, син уйлаганча, бер күзәнәкле генә түгел…
Мирсәет, ефрейторның акыл сатарга җыенуын чамалап, аны бүлдерергә ашыкты.
– Һәркемнең шәхси фикере булуы ихтимал, дим…
Барган җиреннән шып туктап, Мирсәетнең каршына ук чыгып басты Сәхипгәрәй Сәетгалиев. Күзләрен зур ачып, аңарга текәлеп катты. Карашы белән сыный, караш белән бәреп егарга иде, ахры, исәбе. Ә күзләре, бик тырышып ачканда да, шактый кысык икән. Кая ул бүтән берәүне аяктан егу, челт-мелт йомылалар, арлы-бирле йөгеренәләр, бер ноктага текәлә алмый газаплыйлар хуҗаны. Җавап шулай да кызык кына килеп чыкты.
– Революционерда шәхси фикер булмый!
– Революционер да кешедер ич ул. Ә кеше үзалдына гына булса да уйланмый булдыра алмас…
– Нинди «уй», нинди «кеше» ул!.. Революционер бары тик революционер гына була ала. Социалист