халкы, туганнарыбыз – төркиләр?
– Халык, имеш. – Шундук тукталырга ашыкты ефрейтор Сәетгалиев. – Нинди сүз ул? Буржуй сүзләре сөйләмә миңа! Халык, милләт дигән сафсата белән күп алдадылар инде безне. Бөтендөнья революциясе каршында пролетариат һәм интернационал дигән бөек төшенчәләр генә бар.
– Син үзең дә, Сәхипгәрәй, конкрет халык, милләт вәкиле…
Бөтендөнья пролетар революциясе идеясенә мөкиббән ефрейтор бу юлы да башлаган сүзен әйтеп бетерергә ирек куймады аңарга.
– Мин РСДРП әгъзасы!
– Ә фиркагә кергәнче кем идең? Татар баласы түгелме?..
– Революционерның үткәне булмый, киләчәге генә…
– Шулаен шулай, әмма син татар телендә сөйләшәсең. Димәк, син шул халыкның вәкиле дә булып чыгасың түгелме соң?!
Борыннарына кыздырылган суган һәм пешкән ит исе килеп бәрелгәч кенә, үзләренең кая һәм ни юллап баруларын хәтерләде якташлар. Харчевняны узып китә язганнар лабаса.
– Тфү, – дип, аяк астына төкереп куйды ефрейтор. – Синең барлы-юклы сорауларың аркасында ач калам инде монда.
Харчевняга кереп утырдылар. Өстәл араларыннан шома балык сыман йөзеп йөргән сары чәчле чибәр ханымнарның берсе ялт кына алар каршысына килеп басты.
– Рәхим итегез, ни китерим, әфәнделәр…
Мирсәет авыз ачарга өлгермәде, дилбегәне ефрейтор Сәетгалиев эләктереп алды. Кулын күтәрә төшеп, бармак шартлатты да кызның күзләренә текәлде:
– Калҗа, марҗа һәм эчәргә бер баржа, – диде ул, урындыкка сөялә төшеп. Болар Мирсәет өчен әйтелгән сүзләр иде, билгеле. Менә мин кем, янәсе, харчевняга кергәчтен дә хуҗа итеп сизәм үземне. Ә официантка кыз ничек текәлеп торган булса, шулай торуында дәвам итте, татарчаны каян аңласын ул.
– Аңламадым, ни сорадыгыз, әфәндем? – дип, бу юлы ул үзен хуҗаларча тоткан Сәетгалиевкә таба борыла төште. Сүзләрнең асылына төшенмәсә дә, тегеләргә ияреп елмайгандай итте.
Аягын аякка атландырып, урындыгында атына башлаган ефрейтор күкрәкләрен киерә төште:
– Ике пилмән, – диде, русчалатып. – Сыра… һәм сыра астына кипкән балык…
Мөлаем елмаеп тыңлаган кыз, итәгенә ут капкандай, җитез генә йөгереп китте һәм, өстәл артына кереп утырган кунаклар беравык сүз алмашкан арада, һәммәсен китереп тезеп тә куйды.
– Әйдә, очрашу хөрмәтенә, – дип, сыра тулы бокалын югары күтәрде Сәетгалиев.
Эчемлеккә хирыслыгы булмаса да, Мирсәетнең кушылмый чарасы юк иде. Пролетар революция өчен күтәрделәр аннары. Буржуйларны җир йөзеннән себереп түгү өчен… Милләтчеләрнең тамырын корыту өчен…
– Миңа җитте, башкача эчә алмыйм, – дип баш тартырга мәҗбүр булды Мирсәет бераздан.
Ефрейторның бармагы югары күтәрелеп өлгерми, теге чибәр туташ килеп тә җитә. Ни кушсалар, шуны китереп кенә тора.
– Сеңерең сыек икән, иптәш, – дип, шактый ук кыза төшкән ефрейтор Сәетгалиев эчүдән баш тарткан Мирсәетне битәрләп куя: – Булдыра алмыйм, имеш. Нинди ир-ат соң син, өч кружка сыра да эчмәгәч… Сыра да эчмә, марҗа да кочма, ни өчен яшәргә кирәк!
– Изге