Дора Никитична көрүҥэ холку, дуоспуруннаах. – Дьокуускайга кэлэн баран өр баҕайы үлэ булбакка сырыттым. Кэлин санаатахха, икки кыра оҕолоох буоламмын, миэстэ баарын үрдүнэн ылбаттар эбит. Бэрт өр кэминэн министерствоҕа статистик үлэтигэр ылбыттара. Онтон тыа хаһаайыстыбатын техникумугар преподавателинэн киирбитим. Бэркэ сөбүлээн үлэлии сырыттахпына, Михаилы 1970 сыллаахха Үөһээ Бүлүүгэ ыыппыттара. Мин выпускной группалаах буоламмын, хаалан балтараа сыл үлэлээн баран тиийбитим. Онно лабораторияҕа үлэлээбитим.
Дьиэбит благоустроеннайа суох этэ. Ону түүн 12 чааска диэри хачыгаардаан баран сарсыарда турдаххына, тымныйан уорааннаммыт буолара. Киһим куруук бара-кэлэ сылдьар, кыргыттарым кыралар. Маспын бэйэм хайытан кыстаан, мууспун киллэринэн олорбутум, хата кириэпкэй соҕус буолан тулуйбутум. Онтум диэн кыра, аны «диспетчер» буолан хаалаҕын ээ, туох баар кыһалҕаларын барытын биһиэхэ быһааттараллар. Түүн 12 чаас саҕана эрийэллэр: «Скорай кэлбэтэ», «ойоҕум төрөөн эрэр» диэн буолар, эбэтэр: «Биһигини кутуйах буортулаабыт бурдугунан оҥоһуллубут килиэбинэн аһаталлар, райком сэкирэтээрэ оннук килиэби сиэбэтэ буолуо», – дииллэр. Оттон биһиги ону быһан ылан быраҕа-быраҕа сиир этибит. Ол саҕана үүккэ уочарат да уочарат, бөтүөннээх бараммын турабын. Ону, сибигинэһэн даҕаны буолбатах ээ, аһаҕастык кэпсэтэллэр. «Көрүүй, ол пиэрибэй сэкирэтээр ойоҕо уочаракка турар. Кубулунан турар ини, үүттээҕэр буолуоҕу дьиэтигэр аҕалаллара буолуо», – диэтэхтэрэ үһү.
– Аата сүрүн, маҕаһыыҥҥа да кыайан сылдьыбат үлүгэрэ эбит дии!
– Сахаларыҥ нууччалар курдук буолбатахтар ээ, тойону тойон курдук көрөөччүлэрэ суох. Михаил ыалдьан балыыһаҕа киирбитигэр биир салайааччы, совхоз управляющайа дуу, дириэктэрэ дуу киһи, кэлэн сэтэрээбиттээх. «Дьэ эн да буолларгын ыалдьыбыккын дии, быраас илиитигэр киирбиккин. Бу быраас илиитигэр киирбит киһи өрүттүбэт идэлээх», – диэн ньиэрбэтигэр оонньоон аҕай биэрбитэ. Билиҥҥим эбитэ буоллар, таһырдьа анньан таһаарыам этэ. Оччолорго эдэр буолан тулуйбут эбиппин.
– Кырааһын кэриэтэ эбит дии!
– Оннугун кэриэтэ. Ол киһитин хата манна үлэҕэ аҕалбыта дии. Михаил итинник, киһиэхэ өстүйбэт идэлээх, киниэхэ куһаҕан санаалаах дьоҥҥо төттөрүтүн үчүгэйи оҥорооччу. Өйдүөхтэрэ, көнүөхтэрэ диэн иитэр, үөрэтэр быһыыта эбитэ ини. Дьэ оннук киһи. Оттон үлэтин чааһыгар бииргэ олорорбут тухары тугу өйдүүрүн-саныырын таһыгар таһаарбыта суох.
Тыа хаһаайыстыбатын министерствотыгар да үлэлии сырыттаҕына туорайдаһааччылар бааллар этэ. Кини наар сир боппуруоһун, сири оҥорууну туруорсара. Ону: «Саха хаһан сиртэн аһаабытай?» – диэн утараллара. Бэл «бэйэтэ бааһынай буолан сири өрө тутар» диэччилэр кытта баалларын атын дьонтон истэрим. Араастаан сирэй-харах анньалларыттан төһө да мунчаардар, олох биллэрээччитэ суох, өһү-сааһы туппат идэлээх, аһаран иһэр. Кэлин даҕаны кинини куһаҕаннык саҥарар дьонтон кыһыйан туох эмэ диэтэхпинэ, бэйэбин саба саҥарааччы. «Ол дьон эрэйэ, кыһалҕата. Ону олох саҥарыма. Кэлин өйдүөхтэрэ», –