Тумарча

Биһиги Аан Дархаммыт


Скачать книгу

үлэлээбит кэммин Михаил Ефимович хайгыыр этэ, оройуон көрдөрүүтэ тубустаҕа дии. Кэлин миниистирдии сырыттаҕына, онтон обкомҥа үлэлиир сылларыгар, мин Верхоянскайга совхоз парткомугар үлэлиир кэмнэрбэр куруук көрсүһэр, үлэбитинэн алтыһар буоларбыт. Көмөлөһөр этэ.

      Мария Егоровна кэнниттэн кыра, хатыҥыр бэйэтигэр холооно суох эрчимнээхтик туттубут-хаптыбыт, сытыы тыллаах-өстөөх, олохтоох бэтэрээннэр Сэбиэттэрин бэрэссэдээтэлэ Евдокия Ивановна Константинова, тыл этэрин кэтэһэн олорбуттуу, кэпсэтиини тута хабан ылан салгыыр:

      – Убайын кытта саастыыбын. Михаил Ефимович оҕо эрдэҕиттэн сүрдээх туругас-олоругас, сүрэхтээх, ирдэбиллээх, бэйэтин саастыылаахтарын түмэ тардар дьоҕурдаах этэ.

      Кэлин райком пленума, бюрота буоллун, итэҕэһи-быһа-ҕаһы тута этэр идэлээҕэ. Биирдэ райком бастакы секретара Васильев Николай Егорович баарына кыыл, таба иитиитигэр итэҕэһи ыйбытын киһитэ сөбүлээбэтэҕэ. Оччолорго партияны саҥарыллыбат этэ. Мээнэ буолары-буолбаты араатардыыр куолуһут дьон элбэх буолара. Кини инньэ гыммат этэ. Ордук-хоһу тугу да саҥарбакка, чопчу, чуолкайдык этэрэ. Комсомолга үлэлии сылдьан, мин Баахынайга сэбиэттээн олордохпуна, субуота, өрөбүл аайы 10-тан тахса көстөөх сиргэ хайыһарынан кэлэллэрэ. Бөһүөлэктэн 1,5 көстөөх сиргэ зверофермаҕа хайа үрдүттэн мас охторон, мыраан сирэйинэн аллара түһэрэллэрэ. Бөһүөлэккэ лекция ааҕара, концерт, маассабай оонньуу тэрийэрэ. Трио, квартет иһигэр киирсэн ыллаһар этэ. «Ыытар миигин комсомол», «Геологи», онтон да атын ырыалары ыллыырбыт. «Шахталыыбыт», «третий лишний» оонньуубут. Сэкирэтээрбин диэн туора турбат, киирсэн иһэр. Хаһыат, листок таһааттарара. Биирдэ дьиэбэр киэһэ, маҕаһыын сабыллыбытын кэннэ, уоппун отто сырыттахпына кэлэн соһуттулар. Атыыһыты булан маҕаһыын астаран ас ылан кулуупка баран аһаан, мааттар үрдүлэригэр хонон турардаахтар.

      Дьоҥҥо наһаа эйэҕэс, кыһамньылаах. Дьон аатын барытын билэр, өйдүүр. Бииргэ үөрэммит табаарыһа Петров Николай Иннокентьевич диэн хирург куртах рага буолан, пенсияҕа тахсаат, өлбүтэ. Өлүөн биир сыл иннинэ Михаил Ефимович президеннээн олорон, командировкаҕа кэлэ сылдьан көрсөн кэпсэппит, эмкэ көмөлөһүөн хайыы-үйэҕэ кыаллыбат буолбут этэ. Ону Коля өлөрүгэр наһаа үчүгэйдик санаан барбыта. Ксенофонтовтар диэн бырааттыылары сураспыта. Олорго, элбэх оҕолоох, хаһаайыстыбалаах ыалларга, дьиэ тутуутугар матырыйаалынан көмөлөспүтэ.

      Михаил Ефимович дойдутун мэлдьи ахтар-саныыр. Хаһан эмэ кэллэҕинэ, кумахха балыктыыр, сынньанар. Саамай таптыыр миэстэтэ – оҕо сылдьан атах сыгынньах бадараанын кэһэн тиийэн күөгүлүүр сирэ, Уоттаах диэн. Биһиги хайабыт салгыыта, кумахтаах, хайалардаах, буруулардаах күөгүлэнэр сир. Онно тиийэн күөгүлээччи. Интэринээккэ иитиллибит, тулаайах аҥаардаах киһи буоллаҕа дии. Оскуола көлүнэр атын үөрэҕин быыһыгар көрөр-истэр, биэбэйдиир этэ. Тулаайах, эрэйи көрбүт киһи буолан, дьоҥҥо наһаа үчүгэй сыһыаннаах. Эдьигээҥҥэ көмөтө элбэх. Семейнэй экономиканы наһаа өйүүр, улууска сибиинньэни, кууруссаны дэлэччи