қолдим. Қанақа қилиб учаркан-а?
Самолётнинг кичкинагина зинапоясига бир оёғимни қўйиб, эшигидан ушлаган эдим, қўлларим темирга чип этиб ёпишиб қолса бўладими! Аввалига ток урди, деб қўрқиб кетдим. Кейин билсам, совуқдан экан. Жонҳолатда қўлларимни эшик тутқичидан юлиб олган эдим, орқамга қалқиб кетдим. Хайрият, орқамда бир чол турган экан, «Эҳтиёт бўл, болам», деб суяб қолди. Ичкаридан кимдир қўлини чўзди. Орқамдаги рюкзак ҳам бир бало бўлди. Ичида унча кўпам нарса йўқ: фотоаппарат, бешта плёнка, кейин фонаримни ҳам олганман. Асетга совға қилмоқчиман. Ойим майда-чуйда совға-салом берган: конфет, печенье, кулча дегандай… Ичимдан киядиган иссиқ кийимларим билан зерикмаслик учун олган уч-тўртта китобим ҳам шунинг ичида… Оғирлик қилганини шу ерда сездим. Орқамдан ҳалиги чол суяб, қўлимдан кимдир ичкарига қараб тортмаганда самолётга чиқиб олишим амримаҳол эди. Ичкарига бир амаллаб кириб олганимдан кейин, уларга раҳмат айтдим. Сал ўтмай самолётнинг моторлари тариллаб, парраклари айлана бошлади. Тагимиз сирғаниб кетгандай бўлди, самолёт бир-икки марта лапанглаб, таги дупур-дупур қилди-ю, товонлари ердан узилди шекилли, силлиққина суза бошлади. Ойнадан ташқарига қараб ҳеч нарса кўра олмадим, у ичкаридан терлаб, юпқа қиров боғлаган эди. Самолётнинг ичи анча иссиқ экан. Моторларнинг қаттиқ гувиллашидан одамларнинг гаплари эшитилмас, фақат оғизлари қимирлар, бир-бирлари билан имо-ишора орқали гаплашишар эди. Боя мени самолётга чиқишда суяган чол шундай рўпарамда ўтирган экан, энди аниқ кўринди: қорамағиздан келган юзлари тўла ажин, чўққисоқол. Бошида тулки тумоқ, эгнида қора плаш. Ичидан қора чий бахмал камзул кийиб олибди, ёқаси кўриниб турибди. Ўнг чаккасида нўхатдек холи бор экан. Менга қараб жилмайганида кўриб қолдим.
– Йўл бўлсин, болам? – деди у менга энгашиб. Моторнинг гувиллаши овозини титратиб эшиттирди.
– Мўйноққа меҳмонга, – деб қичқирдим мен.
– Ёлғизмисан?
– Ҳовва.
– У ёқдагилар сенинг келишингни биладими?
– Ҳовва. Телеграмма берганмиз.
Чол бошини силкиди.
Салон ойнакларини қиров босиб қолгани ёмон бўлди-да. Бўлмаса, атрофни томоша қилиб кетар эканман. Бу самолёт «ИЛ-14»га қараганда анча паст учади. Ер ҳам анча яқиндан кўринади. Бемалол томоша қилса бўлади. Мен ўтган йили ёзда ойим, дадам билан Урганчга учганимизда кўрганман. Юқоридан уйлар худди гугурт қутисидек бўлиб кўринади. Дарё тармоқ-тармоқ бўлиб ёйилиб оқади. Дарё бўйидаги қамишлар, тўқайлар, қарта-қарта пахта пайкаллари ажойиб бўлиб кўринади. Мактабимизда катта бир харита бор. Худди шунга ўхшайди. Асли харитани ҳам тепадан туриб чизса керак-да! Айниқса, тўқай тепасига келганда баъзан самолётнинг пастлаб учадиган одати бор. Шунда унинг ғувиллашидан қўрқиб қочган кийиклар тўдасини кўрасиз… Чумолидек, орқасидан чанг кўтариб, боши оққан томонга қочишади! География ўқитувчимиз бу ҳақда кўп гапирарди. Ўзи овчи экан. Ўтган йили Аму бўйидаги колхоз қўйларига бўри дориганда, вертолётдан бўриларни қириб ташлашда қатнашган. Қандай қилиб отишар экан-а, тепадан? Тағин вертолёт устида туриб?! Ҳа, бу ҳақда Асет ҳам ўтган йили келганида айтиб берган эди…
Асет