lekin o‘lim dahshati uni ham ancha madorsizlantirib qo‘ygandi. Omadsiz Genri yomg‘irlar sovitib qo‘ygan devorga suyanib, jon talvasasida hiqillab yotgan soxta Frensisga dil-dilidan achinganicha turib qoldi. Bu paytda shundayinam juda xiralashib ketgan kamalakrang nurlar batamom so‘nib, g‘orni qorong‘ilik qopladi. Bu yanada vahimali edi.
Alamazon tugmachiroqni yoqib, o‘zining poyonsizligi bilan ularni o‘limga mahkum etayotgan berahm yo‘lakka mungli nazar tashladi. Chiroq nuri qoyalar ostini yoritgan damda uning qiyg‘ir ko‘zlari so‘nggi umid uchqunidan olmosdek chaqnab ketdi. Bir-biriga yaqinlashib kelayotgan qoyalarning pastki qismi shuvshigan bo‘lib, bu kavak qadamma-qadam yuqoriga kengayib, ichkariga chuqurlashib borgandi. Alamazon bir qarashdayoq qoyalar jipslashganda ularning ostida tuynuk hosil bo‘lishini anglab yetdi.
«Bu yerda hosil bo‘ladigan tuynukka odam sig‘maydi, – o‘yladi u, – tezroq oldinga siljish kerak».
– Biz tirik qolamiz, oshna! – butun g‘orni boshiga ko‘tarib qichqirdi Alamazon. – Joningdan umiding bo‘lsa, oldinga yur!
Eshmat jonidan umidvor edi. U yaradorga xos bo‘lmagan chaqqonlik bilan o‘rnidan turib, to‘pig‘iga chiqib qolgan suvni shaloplatganicha oldinga hakkaladi.
– Tezroq, tezroq! – uning yelkasidan tinmay turtkilay boshladi Alamazon. – Lallaymasang-chi, ishma!
Bu bo‘ralashlar o‘z foydasiga aytilayotganini payqagan Eshmat turtkilardan xafa bo‘lmay, jon-jahdi bilan likonglab borardi. Qoyalar xazina qidiruvchilarning ko‘krak va kuraklariga yaqinlashib qolgan chog‘da Alamazon Eshmatning yelkasiga qattiq musht urdi.
– Yot!
Eshmat gursillaganicha o‘zini yerga tashladi.
– Nega chalpak bo‘lib olding? – yana kuyukdi Alamazon. – Emakla! Boshingni ko‘tarmay emakla, to‘nka!
Ular tobora kengayib borayotgan kavaklar bo‘ylab emaklay ketishdi. Nihoyat momaqaldiroq kuchayib, ikkala qoya qarsillaganicha bir-biriga urildi. Yomg‘ir taqqa to‘xtab, hammayoq birdan jim-jit bo‘lib qoldi. Shu sukunat ichida o‘zining tirik ekanligini his qilgan Eshmat sevinganidan yana yig‘lab yubordi.
Tuynuk kengaya borib, oxiri kishi tik yursa bo‘ladigan g‘orga aylandi. Ozgina yurishgach, g‘orning bir chetidan tarnov bo‘lib tushayotgan suvni ko‘rishib, chanqovbosti qilishga oshiqishdi, lekin suv negadir qaynoq edi. Ularning hafsalasi pir bo‘ldi. Alamazon cho‘ntagini kavlashtirib uch dona qattiq non qalamchasini topdi, ikkitasini Eshmatga berdi.
– Menimcha, Yelkantog‘ orqasidagi bironta daradan chiqsak kerak, – dedi u nonni huzur qilib so‘rarkan.
– Bu tomonlardayam cho‘pon-mo‘ponlar bordir, – endi uncha oqsoqlanmay borarkan, og‘zi suvlashib ming‘irladi Eshmat. – Bir pishloqxo‘rlik qiladig‘on bo‘ldik, a?
Alamazon nasiya gaplarga hech qachon «ha» degan emasdi, bu safar ham indamadi. «Bu ishkambaga ovqat bo‘lsa bas, – nonni shimib borayotib, xayolidan o‘tkazdi u. – Shundan boshqa sherik qurib ketuvdimi menga?»
Alamazon ko‘pincha Eshmatdan nolib yurishiga qaramay, bo‘sh vaqtining talay qismini u bilan birga o‘tkazardi. Bunga sabab, birinchidan, Alamazon yashaydigan oila qishloq markazidan ancha chetda joylashgan yetti xonadonning biri bo‘lib, bu atrofda uning Eshmatdan boshqa tengdoshi yo‘q edi. Ikkinchidan, spartaklikka ishtiyoqi baland qahramonimiz o‘zining itoatkor piyodalariga ega bo‘lishni tun-u kun orzu qilar, Eshmatning go‘l va bo‘ysunuvchanligi uning uchun ayni muddao edi.
Eshmat ikkinchi qalamchani ham yamlab bo‘lgan paytda g‘or yorug‘lasha boshladi. Bora-bora tugmachiroq yoqib yurishga hojat qolmadi. Balo-qazolardan omon qolib, bu mudhish g‘ordan sog‘-salomat chiqib borayotganiga qaramay Alamazonning ko‘ngli g‘ash edi.
«Tayyor g‘ordan xazina topolmay qaytyapmiz-a, – alam bilan o‘yladi u. – He, attang, endi hamma ish davlatning yelkasiga tushadigan bo‘ldi».
TIRTIQ VA SHILPIQ
Ular g‘ordan chiqiboq, hayratdan angrayganlaricha to‘xtab qolishdi. Alamazon o‘zini yuzlab projektorlar nuri qalashib ketgan ulkan sahna qarshisida turgandek his qildi. Agar bu chindanam sahna bo‘lsa, u shunchalar zo‘r mahorat bilan bezatilgan ediki, ko‘rinib turgan narsalarning hammasi tabiiy ekanligiga kishining ishongisi kelardi. Ufqqa ilohiy tus ato etgan qizg‘ish tuman, tuman ostidan siyliqib chiqqan pastqam adirlar va bu adirlar qurshovida yastanib yotgan ko‘m-ko‘k vodiy kishini ohangrabodek bag‘riga chorlar, Alamazon o‘zi sezmagan holda bu fusunkor og‘ushga tezroq otilishni istab turardi.
G‘ordan biroz chetroqdagi bahaybat xarsang ustidan tushayotgan shovvaning guvillashi, shovva ostidan boshlanib, adirning bir parcha kamalakrang tuman butunlay to‘sib qo‘ygan qismiga singib ketuvchi soy suvining jimirlashi ham tabiiy edi. Faqat sahna ustida charaqlab turgan son-sanoqsiz yulduzlarning soxtaligi yaqqol sezilib turar, bu yulduzlar orasida oyning yo‘qligi noma’lum sahna bezatuvchining birdan bir xatosi edi.
Sehrlangandek qotib qolgan xazina qidiruvchilar nogahon shildiray boshlagan toshlar tovushidan seskanib o‘zlariga kelishdi. G‘orning o‘ng tarafidagi jarlikdan qurollangan ikki sipohi chiqib keldi va nayza o‘qtalgan kuyi uch-to‘rt qadam narida to‘xtalishib, ularga boshdan oyoq razm solishdi.
«Qayerga kepqoldik o‘zi? – battar hayratlanib o‘yladi Alamazon. – «O‘rta asrlar tarixi»-ku bu!»
Sipohilardan biri devsifat qomati borligidan taltayganicha bolakaylarga g‘o‘dayib boqar, uning oyog‘i tagida o‘ralashib qolmaslikka tirishayotgan pakanasi esa, qizil chopon ichida kildirab, kattakon sariq salla ostida bukchayib turardi. Novchasining labi tirtiq, pakanasining ko‘zi shilpiq edi.
– Xix, tfu!
Uchrashuv marosimi hech bir milliy lug‘atda qayd etilmagan, lekin barcha millatga birdek tushunarli bo‘lgan ana shu «xalqaro so‘z» bilan ochildi.
– Qimirlama, xo‘p-pa! – tupurib bo‘lgach, tumshug‘i ilgakdek qaytarilgan etigini yerga do‘pillatib buyruq berdi Tirtiq.
– Xo‘p-pa! – takadek irg‘ishlab chiyilladi Shilpiq ham.
– Ashqal-dashqalingni tashla, xo‘p-pa!
– Xo‘p-pa!
Alamazon gap uning qo‘lidagi tugmachiroq ustida borayotganini fahmlab, «qurol»ini asta yerga tashladi.
– Kimsan ikkalang? Xix, tfu! Nima qilib yuribsanlar bu yerda?
– Nima qilib yuribsanlar, junboshlar?
Rangi bo‘zdek oqarib ketgan Eshmat mung‘ayganicha g‘o‘ldiradi:
– Shunday, aylanib…
«Qochoqlar! Yosh bolalarni qo‘rqitib, xumordan chiqishmoqchi, – g‘ijinib o‘yladi Alamazon. – Senlarga mayna bo‘lish uchun ataylab g‘ordan o‘tib keladigan ahmoq endi tug‘iladi».
Kir-chir ust-boshlarga burkanib olgan irkit sipohilarning ahvolini ko‘rib, bular o‘rdani tashlab qochgan askarlar bo‘lsa kerak, deya o‘zicha taxmin qilib qo‘ygandi u.
– Bundan balandroq do‘qlarni ham eshitganmiz, – sipohilarning ko‘ziga tik boqdi Alamazon. – O‘zlaring kim bo‘lasizlar?
Tirtiq baroq qoshlarini naq to‘rt enli yuqori ko‘tarib, mushukning dumidek keladigan uzun mo‘ylovini silaganicha Alamazonga o‘qrayib qaradi. Shilpiqning qizg‘ish ko‘zlari Tirtiq bilan bolalar o‘rtasida tinimsiz g‘ildirar, chamasi u sherigining hukmini kutayotgandi.
Chaqchaygan ko‘zlar xiyol qisilib, baroq qoshlar tomdan po‘stak tashlangandek yana o‘rniga qaytib tushgach, Tirtiq «xeh» deb kulib qo‘ydi. Bu yerga kelgandan beri rasmiyatchilikka ko‘nikolmay betoqat jilpanglab turgan Shilpiqqa ko‘ngil yozib olish uchun nihoyat bahona topildi.
– Xix-xix xiy-y-y, – Alamazonga barmog‘ini bigiz qilib qiyqirdi u. – Bu junbosh bizning kimligimizni so‘rayapti. Endi sen