бандасимиз”. Агарчи миллат қаҳрамонларин дарвешлик мартабасинда тасаввур этсак, бизда ўнларин бандасидурмиз.
– Астағфируллоҳ! – деб юборди доктор Худоёр. – Афандим, гарчи сўзларингиз мажозий эрса-да, бундай демаклик ножоиздур, нединким, бизар Аллоҳнинг бандалари эрурмиз. Банда бандага банда ўлурми ҳеч замон? “Ҳалок мекунадаш фурқати ту, донистам, вагарна рафтан аз ин шаҳр метавонистам” деганларидек, бек афандиларимиз ўшал замон “сендин айрилиш мени ҳалок қилишини билдим; бўлмаса бу шаҳардан кета олармидим”, маъносига кўра, хаста юртни ташлаб қочмасалар эди, авлодлар армоннинг аччиқ суйини ичмас бўлурми эдилар?
– Қочганлари йўқ, ҳижрат қилдилар, холос, – деб изоҳ берди Саъдуллахон.
– Қалбимдасиз, Саъдуллахон афандим, сиз ила қанчалар баҳс юритмайлик, ҳақиқат ҳақиқатлигича қолаверажак. Яквалхўжа афандим тарихни-да, сиёсатни-да мендан дуруст билиюрлар, айтсинлар, ажрим қилиб берсинлар-чи: меним ожиз фикрима кўра, миллат қаҳрамонлари ватандин қочмаслар. Ватанда шаҳид ўлмакни аъло кўрурлар. Бадбахт совет ўзига душман деб билмиш неча юзлар, балки эҳтимол мингларча одамларни, Фаранги ерларидами ё ундан наридами, яширинмиш жойларидин топиб, ўлдируви тарихдан маълумдир. Савенков сингари кишиларни алдаш йўли била Русияга қайтариб ўлдириш мақсадида юзларча кишиларини сафарбар этмадими? Мингларча иғволарни ишга солмадими? Ҳаттоки Аргентина юртига киши юбориб, Троцкий жонини суғурмадими? Советнинг шундайгина ён биқинидаги Афғонда маишат ила банд ўлмиш Саййид Олимхон ё бўлак кишиларни ҳатто чибин ҳам чақмамиш экан, бу ажаб бир сирли ҳол эмасми? Нечун совет онлара заҳмат етказмади? Чунки онлар советлара душман ўлароқ мартабада эмас эрдилар. Онлардин советлара хатар йўқ эрди. Тил ила олишувчи рақибга битта ўқ ҳам ҳайф. Советларин роҳатсиз этмаслигидин онлар чўх қувониб, афғон подшоҳи томонидин белгиланмиш нафақага қаноат этганлари ҳолда узоқ умр кўриш орзусинда яшайвермишлар.
Яквалхўжа дарров жавоб қайтармади. Жавобга иккиланганини ҳам сездирмади. Аксинча, ҳудди қизиқ гап эшитгандай кулимсиради (5-китобдан).
Ҳарбий хизматдалигим пайтида мамлакатни мустаҳкам чирмаб турувчи “халқлар дўстлиги” аталмиш занжирнинг тобора занглаётганини кўрган бўлсам-да, орадан йигирма бир йил ўтиб бу занжирнинг узилажагини тасаввур этмаган эдим.
1970 йил Совет Иттифоқи учун улуғ байрамлар йили эди. Апрель ойида Лениннинг 100 йиллиги, май ойида Ғалабанинг 25 йиллигини нишонлашга тайёргарлик ҳарбий қисмларда ҳам авж олганди. Ёш ёзувчи Тоҳир Ҳобилов электротехника сирларини қунт билан ўрганаётган кунларнинг бирида ротанинг янги замполити капитан Гайдаржи хонасига чақиртирди. Миллати булғор бўлган бу офицер мулойим, бамаъни одам эди. Ҳамкасбларига ўхшаган сўконғич, бақироқ эмасди. Хонага кириб “буйруғингизга биноан курсант Хабилов келди”, деганимдан сўнг у мен билан дўстона қўл бериб кўришиб, ўтиришга таклиф қилди.
– СССР журналистлар союзига аъзо экансан, округ газетасида мақолаларинг