бопладинг-эй, – деб Бабошнинг ҳайрон қолганига Тажетдин тушунмади. Ўтган йили декабрнинг қаҳратон совуғида ёзувчи Хўжабек Сейтовнинг топшириғи билан икки куви шиша ароқни қўлтиғига солиб келаётганида ерга тушириб синдирганини Тажетдин эшитмаган эди.
– Қучоққа эмас, қўлтиққа, – деди Бабош.
– Қўлтиққа деб, кийимнинг сиртидан қисилганни айтади. Сен плашнинг ичидан қучоққа қисгансан…
Улар шу юриши билан “Нукус” кафесига етиб келишди. Кафенинг булар келаётган томонидан ўнг ёнида жуни ҳурпайган ориқ ит, унинг рўпарасида катта қари мушук бир-бирига қараб чўзилиб ётган эди. Ўзаро келишмай, доим жанжаллашиб юрадиган эр-хотинларни одамлар “ит-мушук” дейишади, мана бу ерда эса бир-бирига душман икки жонивор одамларга ўрнак бўлмоқчидай ёнма-ён чўзилиб ётибди. Кафенинг ичидан чиқиб келаётганларнинг ғала-ғовури эшитилди. Қулоғига таниш товуш эшитилган Ибройим дарҳол эшик томонга қаради. Бир-бирига суйкалишган уч кишининг ўртадагиси Маден эди. У ёнидагиларга қараганда чарчаганроқ. Шу ҳолатда одамни таниши гумон. Ибройим Тажетдинни паналаб, кўринмасликка ҳаракат қилди. Унга кўринганнинг ҳам фойдаси йўқ. Хавотирга ҳам ўрин йўқ, ҳали ёп-ёруғ кундуз бўлса. Нукусга кўчиб келгандан кейин тунлари излаб, тополмай қайтганида, тонготарда қийшайиб омон-эсон уйга кириб келишига ўрганиб қолган. Ёнидаги дўстлари ҳам ўзини уларни кўрмаганга олишди.
Уларнинг вақт ҳали тушга бормай, эрта кундан кафега боришининг сабаби бор эди. Қонли уруш даври салгина нафас ростлаб тинчгина дам олишга имкон туғилганида кўк қаламининг учини тупуги билан ҳўллаб, дуч келган қоғозга шеър ёзиб юрадиган шоир Сейтжонов ҳандақда ётиб, туш кўради. Тушида билаклари тўқмоқдай бир немис унинг қўлини қайиради, бошига гурзидай мушти бир уриб, ҳушидан кетгизади. У кўп вақтдан кейин ўзига кела бошлайди. Негадир бир қўлини қимирлатолмайди, бетига томчилаган қон қотиб қолган. Бошини кўтаролмайди. Аста-секин ҳушига келганида нима бўлганини билмайди. Ўрнидан турмоқчи бўлади, ҳоли етмайди. Кейин ҳалиги жангчилар билан тўқнашишдан аввал ҳандақда ётгани эсига тушади. Ингранг-синграб қийналса ҳам секин ён томонга қарайди. Одам йўқ, жимжитлик. Бошининг устида икки букилиб ётган аскарни элас-элас кўради. Ўшанда ўзининг ярадор бўлганини, ҳалиги кўргани туш эканини билади. Хаёлида узоқ ётгандай туюлади. Атрофда ундан хабар оладиган тирик жон йўқ. Навқирон йигит ваҳимага тушиб, ўлим хавфини сезади. Қўрққанидан “Ким бор? Ёрдам беринг!” деб бақира бошлайди. Бироқ товуши жуда заиф чиқади, ўзига зўрға эшитилади. Яна ҳушидан кетади. Орадан бир кун ўтиб, госпиталда ўзига келади. Суриштириб билса, булар ётган ерга снаряд тушиб портлаган, ўнг қанотда турган жангчиларнинг уч-тўрттаси жон таслим қилган. Унинг қўлига, бошига осколка тегиб, ҳушидан кетган экан…
Тажетдин ўша кунни ўзининг иккинчи марта туғилган куни, деб ҳисоблайди. “Снаряд бир қадам яқинроқ портлаганида, мен бу ёруғ дунёда тирик бўлмас эдим”, деб кўзига ёш олади. Уч дўст ўша кунни нишонлаш баҳонаси билан кафега келишаётган эди. Унинг:
Тунлари қолганман қишнинг ойида
Қонсираб Белорус тўқайларида, –
каби