– Ҳаммаси… ташлаб кетишди… Сарсон-саргардонликка ташлаб кетишди, номардлар…
Тахмина шундай дея иккала қўли билан юзларини тўсиб, бош эгганча ўтириб қолди. Ўрнимдан туриб, унинг ёнига бордим. Қўлимни аста елкасига қўйдим:
– Ўзингни бос, Тахмина…
У зарда билан қўлимни елкасидан силтаб ташлади:
– Кетинг, Собир ака. Кетинг бу ердан. Мени тинч қўйинг, ярамни янгиламанг.
VI
…Мен мистер Донининг Тахминалар хонадонига серқатнов бўлиб қолганидан кейинги воқеалардан деярли хабардор эмасман. Фақат шуниси аён эдики, ойиси Хуршида «одамлари ёмон экан» деган баҳонада универмагдаги ишини ташлаган, уларникига илгари келибкетувчиларнинг ҳам энди оёғи бу ердан тинган эди. Бироқ зиёфатлар, маишатлар бу уйда ҳамон бўлиб турар, меҳмонлар эса Дони ва унинг гуруҳидаги йигитлар-у, ён-атрофлардан келиб-кетиб турувчи, Тахмина учун таниш-нотаниш бўлган бири-биридан чиройли, ёшёш жувонлардан иборат эди.
Одатдагидек, маишатга керакли нарсаларни уларникига доимо Дони олиб келарди. Дадаси кейинги пайтлар ичкиликка янаям берилиб кетиб, унинг ранги-рўйи ҳам бир аҳволга тушиб қолган эди. Вақт ўтган сари унинг қадру қиммати йўқ бўлиб қолди. Энди у ишлаяптими-йўқми, бу нарса ҳеч кимни қизиқтирмас эди. Собир оилада шунчаки бир ғимирлаб юрган, зиёфат кунлари эса текин ичкилик эвазига ошхона ахлатини тез-тез ташқарига чиқариб туриш учун зарур одам эди, холос.
Бора-бора рўзғор ташвишлари учун бутун масъулият ўз-ўзидан Донининг зиммасига кўчиб ўтади. Озиқ-овқат, Хуршида ҳамда Тахминанинг кийим-кечаги ва бошқа сарфлар ҳам…
– Биз қиёматли ака-укамиз,–деб қўяркан Дони, баъзан Собирнинг елкасига қўл ташлаб,–демак, мен ҳам шу оиланинг тенг ҳуқуқли аъзосиман.
Даврадаги аёлларга тез-тез қимматбаҳо буюмлар тортиқ қилинаркан. Лекин Хуршида ва Тахминага Дони ҳар сафар бошқаларнинг ҳавас ва ҳасадини қўзғатадиган ноёб нарсаларни топиб келтираркан. Қизиқ, бу ғамхўрликларнинг барчаси нима учун? Ёш Тахмина ҳали буни тушунмас ва тушунишга қизиқиб ҳам кўрмаган. Эсиз Собир…
…Ўша куни дадаси уйга ярим тунда қайтади. Жудаям маст, устбоши лойга беланган, таниб бўлмас даражада. Эшикни Тахмина очади. Дадасини бир амаллаб ваннахонага судраб кириб, уёқ-буёғини тозалаётганда, олдида ойиси пайдо бўлади.
– Чўчқани уйга олиб кирмайдилар, қизим, – дейди у титрабқақшаб. – Бугунча уни айвонга чиқариб қўй, ўша ерда ётсин. Эртага бошқа жой топиб берамиз…
Собирнинг тили калимага келмас, оёқда зўрға турарди.
У алланима дея ғулдирайди-да, кейин бор кучини йиғиштириб, шашт билан Хуршиданинг юзига туфлайди:
– Хоин! Ғар!
Тахмина қичқириб йиғлаб юборади. Ойисининг ҳақоратлангани учун эмас, балки дадасининг, бадбахт ва чорасиз, нимжон инсоннинг бошига тушадиган муштдан қўрқиб йиғлайди.
Хуршида қизини тушунади. Ғазабини бир амаллаб ичига ютади. Юзини кафти билан артган бўлади-да, индамай ичкари хонага ўтиб кетади.
Айвон ҳам озода ва баҳаво эди. Тахмина йиғма