роду, слаўная гісторыя якога старэйшая нават за замшэлыя замкавыя муры. Гэтыя старажытныя вежы з плямамі ад штурмаў, якія паўтараліся ў кожным пакаленні, цяпер крышацца пад марудным, але магутным ціскам часу. У часы ж феадалізму гэта была адна з самых страшных і непрыступных крэпасцяў ва ўсёй Францыі. Ад яе парапетаў з байніцамі і высокіх амбразур цярпелі няўдачы бароны, графы і нават каралі, і ніколі яшчэ ў яе прасторных залах не адгукаліся рэхам крокі захопнікаў.
Але ўсё перамянілася з тых слаўных часоў. Беднасць мяжуе з крайняй галечай, бо пыха за сваё паходжанне не дазволіла зменшыць патрэбы дзеля эканоміі і не дала нашчадкам нашага роду захаваць двор у першапачатковай вялікапышнасці.
І цяпер камяні, што павыпадалі з муроў, здзічэлыя паркі, пясок у перасохлым рове, кепска забрукаваны дзядзінец і пахілыя вежы, а таксама правіслыя падлогі, паточаная чарвякамі шалёўка і выцвілыя габелены ўсярэдзіне – усё апавядае змрочную гісторыю заняпаду колішняй велічы. Мінаў час, і то адна, то другая з чатырох вялікіх вежаў ператваралася ў руіны, пакуль нарэшце ўсе жалю вартыя нашчадкі магутных некалі валадароў, якіх рабілася ўсё менш, не перабраліся ў адзіную, што засталася.
У адной з вялізных і змрочных залаў гэтай вежы я, Антуан, апошні з гаротных лёсам выклятых графаў дэ С., упершыню і ўбачыў святло дзевяноста гадоў таму. У гэтых мурах і сярод цёмных цяністых лясоў, дзікіх равоў ды гротаў пад схіламі гары прайшлі першыя гады майго неспакойнага жыцця. Бацькоў сваіх я не знаў. Бацька загінуў, калі яму было трыццаць два гады, за месяц да майго нараджэння: на яго зваліўся камень, які нейкім чынам ссунуўся з месца на адным з закінутых замкавых парапетаў. А маці, паміраючы пры маім нараджэнні, даручыла даглядаць і вучыць мяне адзінаму на той час нашаму слугу, надзейнаму і вельмі разумнаму старому, якога звалі, здаецца, П’ер. Іншых дзяцей у сям’і не было, таму таварышаў мне і без таго бракавала, а стары апякун яшчэ і дзіўна клапаціўся пра мяне, не дазваляючы сябраваць з сялянскімі дзецьмі, чые хаты былі раскіданыя тут і там па раўнінах навокал гары. Тады П’ер казаў, што мне не выпадае вадзіцца з імі, бо высокае паходжанне ставіць мяне вышэй за сяброўства з плебеямі. Гэта цяпер я ведаю, што насамрэч ён імкнуўся не дапусціць да маіх вушэй плётак пра жахлівы праклён, які ляжыць на нашым родзе. Байкі пра яго з многімі перабольшаннямі пераказвалі адно аднаму простыя арандатары, шэпчучыся вечарамі пры святле ачага.
Ізаляваны і пакінуты самому сабе, я бавіў гадзіны свайго дзяцінства, занурыўшыся ў старажытныя фаліянты, якія перапаўнялі поўную вандроўных ценяў замкавую бібліятэку, і бязмэтна бадзяючыся скрозь адвечны пыл прывіднага лесу пад гарой. Магчыма, пад уздзеяннем наваколля маю свядомасць рана крануў цень меланхоліі. Маю ўвагу больш за ўсё прыцягвалі заняткі і забавы цёмнага і звышнатуральнага характару.
Пра ўласнае паходжанне мне дазволена было ведаць надзвычай мала, але і тое нямногае, пра што я дазнаваўся, здаецца, толькі засмучала мяне. Спачатку страх, які ў мяне ўзнікаў пры згадцы пра мой вялікі род, нарадзіла, відаць, само дэманстратыўнае нежаданне старога вучыцеля абмяркоўваць маіх продкаў па бацькоўскай лініі. Але калі дзяцінства мінула, я здолеў злучыць разасобленыя словы, якія неасцярожна зрываліся з яго языка, калі ён, старэючы, траціў пільнасць. Яны нейкім чынам датычылі падзей, якія і раней здаваліся мне дзіўнымі, а цяпер набывалі проста жахлівы характар. Я тут кажу пра тое, што ўсе графы ў маім родзе паміралі ў вельмі маладым веку. Спачатку я лічыў, што малая працягласць іх жыцця – гэта прыродная рыса ў маёй сям’і, але потым задумаўся пра выпадкі заўчаснай смерці і пачаў параўноўваць іх з нярэдкімі трызненнямі старога пра праклён, што стагоддзямі не дае носьбітам майго тытула пражыць больш за трыццаць два гады. Калі мне споўніўся дваццаць адзін, я атрымаў ад старога П’ера сямейны дакумент, які, як ён сказаў, з пакалення ў пакаленне перадаваўся ад бацькі сыну і дапаўняўся кожным з уладальнікаў. Змест дакумента мяне ўразіў, і калі я яго праштудыяваў, то самыя сур’ёзныя мае страхі пацвердзіліся. Мая вера ў звышнатуральнае на той час была цвёрдай і глыбокай, інакш бы я з пагардай адкінуў неверагодную гісторыю, пра якую даведаўся.
Дакумент перанёс мяне ў трынаццатае стагоддзе, калі мой стары замак быў страшнай і непрыступнай крэпасцю. У ім апавядалася пра старога, што колісь жыў на нашых землях, чалавека выбітных здольнасцяў, хоць станам і не вышэйшага за селяніна. Звалі яго Мішэль, але звярталіся зазвычай па мянушцы – Мавэ, што значыць Ліхі, якую ён займеў праз сваю благую славу. Ён быў адукаваны лепш за іншых і займаўся пошукамі філасофскага каменя і эліксіру вечнага жыцця, да таго ж лічылася, што яму вядомыя страшныя таямніцы чорнай магіі і алхіміі. У Мішэля Мавэ быў сын, звалі якога Шарль. Юнак знаўся на таемных сферах не горш за бацьку і таму меў мянушку Ле Сарсье, ці Вядзьмак. Гэтых двух пазбягалі ўсе сумленныя людзі, падазраючы іх у самых брыдкіх справах. Стары Мішэль, казалі, жыўцом спаліў сваю жонку, каб прынесці ахвяру д’яблу. Адказнасць за многія незразумелыя знікненні малых сялянскіх дзяцей таксама прыпісвалі гэтай вусцішнай пары. Аднак у змрочнай прыродзе бацькі і сына была адна чалавечая рыса: ліхі стары любіў свайго нашчадка з жахліваю сілай, і юнак адказваў бацьку больш чым сыноўскай адданасцю.
Аднае ночы замак