którym odpowiadają dźwięki. Zadaniem dziecka jest dobranie obrazka do dźwięku, a jego percepcja wymaga umiejętności rozpoznawania, różnicowania i lokalizacji dźwięków, a także umiejętności różnicowania jego cech. Nadrzędnym celem pomocy wspomagających ćwiczenia słuchowe jest wprowadzenie w świat dźwięków.
3.4. Urządzenia wspomagające terapię logopedyczną
Logopeda często korzysta z urządzeń specjalistycznych znajdujących zastosowanie przy terapii dyslalii. Wśród instrumentarium logopedycznego można wymienić wibrator do korekcji nieprawidłowej realizacji głoski „r” (rotacyzmu). Dla osób z wadą słuchu stosujemy aparaturę wzmacniającą dźwięki. W terapii osób jąkających się stosujemy echo-korektor lub echo-relaksometr. Odwołujemy czytelników do opracowań B. Adamczyka (1999) lub A. Bochniarza (1994).
Komputer w praktyce logopedycznej jest środkiem pomocniczym coraz częściej stosowanym, gdyż
[…] w połączeniu z zapewnieniem wizualnie przedstawionego sprzężenia zwrotnego pomiędzy pewnymi, wybranymi parametrami głosu a obrazem na monitorze komputera umożliwia wykonanie szeregu zadań logopedii (B. Siemieniecki 1996, s. 12).
Pakiety programów do diagnozy i terapii logopedycznej uatrakcyjniają i uprzyjemniają terapię, zwiększają motywację dzieci do ćwiczeń, służą do samodzielnej pracy. Są jednym ze środków wspomagających pracę logopedy, a bogatą ofertę oprogramowania czytelnik znajdzie w internecie.
Wśród pomocy – urządzeń automatyzujących proces kształtowania kompetencji komunikacyjnych, tzn. korygujących, kompensujących, usprawniających, utrwalających ten proces – opracowano szereg technologii, które wspierają interwencję logopedyczną. M. Ostrowski (2008, s. 446–447) podkreśla, że dzięki postępowi informatycznemu możliwości wykorzystania komputera do wspomagania umiejętności komunikacyjnych dzieci i dorosłych są coraz większe, a zadaniem pracy z tym narzędziem jest:
– inicjowanie, wspieranie i kształtowanie alternatywnych sposobów komunikowania się;
– zachęcanie dzieci do aktywności;
– przeżywanie pozytywnych emocji i motywowanie do dalszej pracy we współpracy z logopedą;
– podnoszenie samooceny oraz kształtowanie samokontroli w interakcjach komunikacyjnych;
– wyjście ze stanu izolacji, sposób wymiany informacji i utrzymanie kontaktów z innymi ludźmi, czyli przełamanie bariery komunikacyjnej;
– oraz wspieranie zaburzonych funkcji.
Możliwości nowoczesnej technologii, często multimedialnej, zachęcają do wykorzystywania internetu do poradnictwa logopedycznego. Przykładem może być telemedycyna, czyli medycyna na odległość, łącząca w sobie elementy telekomunikacji, informatyki i medycyny. Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu opracował konsultacje on-line i programy diagnostyczne, w tym: „Słyszę” – Multimedialny System Badania Słuchu; „Widzę” – Powszechny System Diagnostyki Wad Widzenia; oraz „Mówię” – Powszechny System Badania i Rehabilitacji Mowy.
Budząca zainteresowanie pomoc lub komputer wraz z profesjonalnym oprogramowaniem może stanowić zachętę w zajęciach logopedycznych. Jednak nikt nie stworzył pomocy, która zastąpiłaby systematyczną, a przede wszystkim bezpośrednią pracę logopedy, dziecka (pacjenta) i rodziców (opiekunów).
Pytania i zalecenia kontrolne:
1. Podaj i omów funkcje pomocy logopedycznych w diagnozie i terapii mowy.
2. Wymień podział pomocy logopedycznych, przedstaw ich cel oraz podaj sposoby ich wykorzystania w pracy logopedy.
3. Jaka była historia powstania echo-korektora mowy? Omów kolejne etapy ćwiczeń terapii osób jąkających się przy użyciu echo-korektora metodą B. Adamczyka (1999).
4. Zaproponuj zestaw pomocy do ćwiczeń oddechowych, określ ich cel i sposób wykorzystania.
5. Opracuj zestaw ćwiczeń i pomocy do terapii dzieci z dyslalią.
6. Podaj przykłady metodycznego opracowania zestawu ćwiczeń słuchowych wraz z pomocami.
7. Przedstaw materiał językowy (wraz z pomocami) do terapii dziecka 7-letniego, u którego zdiagnozowano pararotacyzm.
8. Przeprowadź z dzieckiem w wieku przedszkolnym „Test rysunku rodziny”.
Bibliografia
Adamczyk B. (1999), Terapia jąkania dla ubogich ale chętnych, „Logopedia”, nr 26, s. 15–26.
Adamek I. (2000), Podstawy edukacji wczesnoszkolnej, Impuls, Kraków.
Antos D., Demel G., Styczek I. (1978), Jak usuwać seplenienie i inne wady wymowy, WSiP, Warszawa.
Błachnio K. (1992), Vademecum logopedyczne dla studentów pedagogiki, Wydawnictwo UAM, Poznań.
Bochniarz A. (1994), Warunki efektywnej terapii jąkania, „Logopedia”, nr 21, s. 13–23.
Braun-Gałkowska M. (1995), Test rysunku rodziny [w:] J. Stachyra (red.), Wybrane metody statystyczne w surdopsychologii, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Ciechanowski J. (1992), Obrazki w diagnozie i terapii logopedycznej, „Logopedia”, nr 19.
Diener K.E. (1999), Profilaktyka zaburzeń mowy, Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP, Kielce.
Jurkiewicz C. (1994), Wyposażenie gabinetu terapeuty mowy, „Biuletyn Polskiego Stowarzyszenia Terapeutów Mowy”, nr 2, Wydawnictwo Polskiej Fundacji Zaburzeń Mowy, Lublin.
Gunia G. (2006), Terapia logopedyczna dzieci z zaburzeniami słuchu i mowy. Wybrane problemy teorii i praktyki surdologopedycznej, Impuls, Kraków.
Kupisiewicz C. (1994), Podstawy dydaktyki ogólnej, PWN, Warszawa.
Milerski B., Śliwerski B. (2000), Pedagogika. Leksykon PWN, Warszawa.
Okoń W. (1981), Słownik pedagogiczny, PWN, Warszawa.
Ostrowski M. (2008), Komputer w procesie wspomagania komunikacji dzieci niepełnosprawnych [w:] J.J. Błeszyński (red.), Alternatywne i wspomagające metody komunikacji, Impuls, Kraków.
Rodak H., Nawrocka D. (1993), Od obrazka do słowa. Pomoc dydaktyczna, WSiP, Warszawa.
Sachajska E. (1992), Wykorzystanie dźwięków naśladowczych w pracy z dzieckiem dyslalicznym, „Biuletyn Audiofonologii”, t. IV, nr 1.
Siemieniecki B. (red.) (1996), Komputer w diagnostyce i terapii pedagogicznej, Multimedialna Biblioteka Pedagogiczna UMK, Toruń.
Słodownik-Rycaj E., Szuchnik J. (1995), Onomatopeje, „Biuletyn Polskiego Stowarzyszenia Terapeutów Mowy”, nr 3, Wydawnictwo Polskiej Fundacji Zaburzeń Mowy, Lublin.
Wójtowicz J. (1991), Logopedyczny zbiór wyrazów, WSiP, Warszawa.
4. Koncepcja i organizacja opieki logopedycznej w Polsce
Podstawy współczesnego obrazu opieki logopedycznej wzorowane były na modelowych rozwiązaniach opracowanych przez twórców polskiej logopedii, z początków XIX wieku, wśród których należy wymienić: Jana Siestrzyńskiego, Władysława Ołtuszewskiego, Benedykta Dylewskiego. Założenia teorii i praktyki logopedycznej tworzone przez lekarzy, pedagogów, psychologów i językoznawców wyznaczały koncepcje opracowane w obszarze dwóch dyscyplin naukowych: medycznej i humanistycznej. Większość opracowanych projektów – modeli opieki logopedycznej – związana jest z systemem edukacji narodowej i wiodącą rolą nauczyciela-pedagoga w systemie szkolnym. Jest to sprzeczne z założeniami teoretycznymi logopedii jako dyscypliny multiinterdyscyplinarnej. Teza ta zakłada, że opieka logopedyczna wymaga współpracy różnych specjalistów,