Marrero, Publicaciones Españolas, Madrid 1955, s. 125.
75
Autorem tej formuły był szlachcic z Królestwa Walencji i najwyższy sędzia w jego stolicy Francisco vel Guillermo de Vinatea (Francesc o Guillem de Vinatea, 1273–1333).
76
Cyt. za: F. Polo, ¿Quién es el Rey? La actual sucesión dinástica en la Monarquía española, Ed. Católica Española, Sevilla 1968, s. 75. Znany jest również aforyzm: „Aragonia miała wcześniej prawa niż królów (Aragón antes hubo leyes que reyes)”.
78
Podkreślają to M. Ferrer, op. cit., s. 15 oraz A. Wilhelmsen, op. cit., s. 164.
79
W aktualnej sukcesji najbliższe miejsce po księciu Sykstusie Henryku Burbon–Parma, który nie ma potomków, zajmuje zresztą właśnie kobieta – jego starsza siostra, urodzona w 1928 roku, Maria Franciszka (Dª María Francisca de Borbón–Parma y Bourbon–Busset).
80
Istnieją dwie współczesne edycje kompletnego tekstu kodeksu, zawierającego łącznie 2683 prawa w 182 rozdziałach: faksymile edycji z 1491 roku z komentarzami Alfonso Diaza de Montalva (Las Siete Partidas, Lex Nova, Madrid 1989) i faksymile edycji z 1555 roku z komentarzami Gregoria Lopeza (Las Siete Partidas, BOE, 1999).
81
Nie oznaczało to zatem rozciągnięcia na Nawarrę francuskiego prawa salickiego (bo wówczas tron nawaryjski dziedziczyłby również Filip Walezjusz), lecz konsekwentne stosowanie prawa rodzimego.
82
Nawiasem mówiąc, jest zrozumiałe, dlaczego w wojnie sukcesyjnej o tron hiszpański w latach 1700–1713 pretendent austriacki – arcyksiążę Karol Habsburg zyskał poparcie jedynie w Aragonii, a w szczególności w Principado de Cataluña (a więc na ziemiach „protokarlistowskich”!); Aragończycy i Katalończycy pamiętali bowiem o prawie aragońskim, które uprzywilejowywało sukcesję agnatyczną aż do wyczerpania wszystkich linii; natomiast Kortezy kastylijskie opowiedziały się bez wahania po stronie Filipa, kierując się normami las Partidas. Pradziadowie katalońskich i aragońskich karlistów z 1833 roku walczyli zatem z pradziadkiem Karola V (Filipem V), a po stronie jego habsburskiego rywala (można by rzec: otro Don Carlos), w imię tych samych zasad, co 90 lat później, przy czym nie chodzi tu tylko o aragońską tradycję sukcesyjną, lecz również o swobody foralne, które i Filip V, i Ferdynand VII, znosili bądź przynajmniej ograniczali, natomiast obaj Don Carlosowie przyrzekali zachować i bronić. Wszystko to świadczy o instynktownej wręcz identyczności i powtarzalności zachowań politycznych w silnie zintegrowanych wspólnotach tradycyjnych, co jest zjawiskiem znanym także z innych krajów.
83
Pełny tekst Nuevo Reglamento… Filipa V zob. w: F. Polo, op. cit., ss. 143–147.
84
Y siendo acabadas íntegramente todas las líneas masculinas del Príncipe, Infante y demas hijos y descendientes mios legítimos varones de varones, y sin haber por consiguiente varón agnado legítimo descendiente mio, en quien pueda recaer la Corona según los llamamientos antecendentes, suceda en dichos Reynos la hija o hijas del último reynante varón agnado mio en quien feneciese la varonia, y por cuya muerte sucediere la vacante, nacida en constante legítimo matrimonio, la una después de la otra y prefiriendo la mayor a la menor, y respectivamente sus hijos y descendientes legítimos por línea recta y legítima, nacidos todos en constante legítimo matrimonio – Nuevo Reglamento…, s. 145.
85
Chodziło tu o zapobieżenie ewentualnej unii dynastycznej Hiszpanii i Francji w przyszłości, co było warunkiem zawarcia pokoju w Utrechcie (11 IV 1713), kończącego hiszpańską wojnę sukcesyjną. Wprawdzie podczas negocjacji ciągnących się od marca 1712 roku francuski minister spraw zagranicznych Jean–Baptiste Colbert de Torcy próbował wytłumaczyć Brytyjczykom, że wieczysta separacja obu koron nie może być żadną miarą zagwarantowana przez to zrzeczenie się (Filipa V), ponieważ nie ma ono żadnej wartości w świetle francuskiego prawa zwyczajowego (droit coutumier) dotyczącego sukcesji, ale nie znalazł zrozumienia. Kwestia ta stanie się dramatycznie ważna dla obu legitymizmów: francuskiego i hiszpańskiego 170 lat później, po wygaśnięciu starszej linii Burbonów – zob. P. Watrin, La tradition monarchique d’après l’ancien droit public français [1916], Nouvelle éd. augmentée d’une préface, d’une mise à jour critique et d’une bibliographie par G. Augé, D.U.C., Paris 1983, ss. 82–83.
86
Zob. F. Polo, op. cit., s. 59; Nuevo Reglamento…, s. 147.
87
Suplicamos a V. M. que, derogando todos los que se hallasen en contrario, se establezca por ley fundamental, así las renuncias referidas, como la exclusión perpetua de la Casa de Austria y la sucesión de la Casa de Saboya – cyt. za: QeC, s. 32.
88
Powiela go nawet tak wielki uczony, jak Marcelino Menéndez Pelayo – zob. Idem, op. cit., s. 269.
89
Statutowa teoria następstwa tronu z 1420 r. z Traktatu Jana de Terra Rubea, [w:] Powszechna historia państwa i prawa. Wybór tekstów źródłowych. Wyboru dokonali M.J. Ptak i M. Kinstler, Wrocław 1996, ss. 52–53.
90
Zob. L. Gentile, Les lois fondamentales en France et en Espagne face à l’arrivée des Bourbons en Espagne, 1700–1789, Thèse, Paris XII, 1994, masz.; G. Bernard, Carlisme espagnol et légitimisme français aux XIXe et XXe siècles: entre convergence doctrinale et incomprehensions succesorales, [w:] M. Ayuso (ed.), A los 175 años del Carlismo. Una revisión de la Tradición política hispánica. Actas del Congreso Internacional celebrado en Madrid los días 27 y 28 de septiembre de 2008, Itinerarios, Madrid 2011, ss. 317–328.
91
Trzeba zaznaczyć, że pierwotną intencją Filipa V było rzeczywiście rozciągnięcie na Hiszpanię francuskiego prawa sukcesyjnego, ale Kortezy nie wyraziły na to zgody, w związku z czym zastosowano znane nam już rozwiązanie pośrednie między prawem kastylijskim a prawem salickim.
92
„Gombeta” to kastylijska wersja imienia króla Burgundów w latach 473–516 – Gundobada.
93
Zob. F. Polo, op. cit., s. 60; QeC, s. 32; A. Wilhelmsen, op. cit., s. 162.
94
F. Polo, op. cit., s. 50.
95
Ibidem, ss. 51–52, 62.
96
Zob. QeC, ss. 32–33. Jego tekst został też przedrukowany bez żadnych zmian w edycji zbioru praw fundamentalnych monarchii Nueva Recopilación z 1775 roku.
97
F. Suárez, La Pragmática Sanción de 1830, CSIC, Valladolid 1950, s. 30.
98
Zob. M. Ferrer, op. cit., ss. 14–15.
99
Gdyż jego ojciec Karol III, zanim został królem Hiszpanii, panował w latach 1735–1759 jako król Neapolu Karol VII i król Sycylii Karol IV.
100
Zob. E. Giménez López, El fin del Antiguo Régimen. El reinado de Carlos IV, Historia 16, Madrid 1996, s. 14.
