Mother Goddess worship in India, Sir George Williams University, Montreal 1973.
Zuzanna Stasiak – studentka pierwszego roku studiów drugiego stopnia etnologii Uniwersytetu Łódzkiego (Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej). Jej zainteresowania naukowe skupiają się wokół kategorii płci kulturowej, feminizmu, sytuacji społecznej osób LGBTQ. Studia licencjackie na kierunku filologia południowosłowiańska (Katedra Filologii Słowiańskiej UŁ) zrodziły też zainteresowanie bałkańskimi wierzeniami i obrzędami oraz umożliwiły udział w konferencjach i wydarzeniach naukowych poświęconych tym zagadnieniom. W kwietniu 2015 roku uczestniczyła w badaniach etnograficznych na terenie gminy Olsztyn (woj. śląskie) jako wykonawca projektu „Miejsca pamięci i zapomnienia. Badania interdyscyplinarne północnych terenów Jury Krakowsko-Częstochowskiej”, finansowanego przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
LENA KLIMOWA – GŁOS NIEISTNIEJĄCYCH DZIECI
Wojciech Sitarz
Instytut Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej
Uniwersytet Wrocławski
Abstract. The article is devoted to the Children 404 Project, which was launched by Russian journalist Lena Klimova in March 2013. The Project is an expression of opposition to the law prohibiting the promotion of non-traditional sexual relationships among minors. The stories of homo-, bi- and transsexual adolescents are presented at the Project’s website and groups in social networks. A necessary psychological counseling is also provided. The text describes the genesis of the Project, lawsuits against Klimova and the situation of non-heteronormative teenagers in contemporary Russia.
Key words: Children 404, Lena Klimova, homosexuality, Russia, homosexual propaganda.
Abstrakt. Artykuł poświęcony jest inicjatywie Dzieci 404 zainicjowanej w marcu 2013 przez rosyjską dziennikarkę Lenę Klimową i będącej wyrazem sprzeciwu wobec prawa zakazującego propagowania wśród niepełnoletnich nietradycyjnych stosunków seksualnych. W ramach projektu prowadzona jest strona internetowa oraz grupy w portalach społecznościowych. Gromadzone są na nich historie homo-, bi- i transseksualnych nastolatków oraz udzielana jest im niezbędna pomoc psychologiczna. W tekście opisano historię powstania projektu, procesy sądowe wytaczane Klimowej za jej działalność oraz sytuację nieheteronormatywnych nastolatków we współczesnej Rosji.
Słowa kluczowe: Dzieci 404, Lena Klimowa, homoseksualność, Rosja, propaganda homoseksualizmu.
Rosyjscy ustawodawcy uchwalając w lipcu 2013 roku prawo o zakazie propagandy wśród niepełnoletnich nietradycyjnych stosunków seksualnych125 wedle oficjalnej interpretacji mieli się kierować troską o należyty rozwój dzieci. Jednak przepisy de facto uniemożliwiają przekazywanie osobom poniżej osiemnastego roku życia rzetelnej wiedzy na temat natury homoseksualności, a także znacząco utrudniają udzielanie pomocy młodzieży z nienormatywną orientacją seksualną i identyfikacją płciową. Z obawy przed pociągnięciem do odpowiedzialności strony z treściami dotyczącymi społeczności LGBT, a często nawet materiały dziennikarskie na ten temat, opatrzone są adnotacją o przeznaczeniu tylko dla dorosłych czytelników. Wszystko z uwagi na bardzo inkluzywną definicję propagandy zapisaną w kodeksie. Kary od 4 tys. do miliona rubli grożą za:
rozprzestrzenianie informacji nastawionej na formowanie u niepełnoletnich nietradycyjnych orientacji seksualnych, wrażenia atrakcyjności nietradycyjnych stosunków seksualnych oraz zniekształconego obrazu o społecznej równowartości tradycyjnych i nietradycyjnych związków seksualnych albo narzucanie informacji wzbudzającej zainteresowanie takimi związkami126.
Brak ponadto woli politycznej a także atmosfery dla prowadzenia edukacji seksualnej zgodnej z rzetelną wiedzą naukową. Do powyższych dodać należy także powszechną w rosyjskim społeczeństwie homofobię, która utrudnia, a często uniemożliwia nastolatkowi rozmowę z bliskimi na temat swoich uczuć. W efekcie brak informacji i pomocy pozostawia młodą osobę samotną ze swoją nienormatywnością.
Odpowiedzią na sytuację nienormatywnych seksualnie nastolatków w Rosji jest zainicjowany wiosną 2013 roku przez Lenę Klimową projekt Dzieci 404. Gromadzi on historie rosyjskich127 homo-, bi- i transseksualnych nastolatków oraz przy udziale psychologów-wolontariuszy udziela im pomocy.
Główną motywacją, która przyświecała Lenie Klimowej, była opisana we wstępie ignorancja ustawodawcy wobec potrzeb nastolatków borykających się z poczuciem odrębności z uwagi na swoją orientację lub identyfikację płciową. Początkowo wyraz swojemu protestowi dała ona w artykułach na portalu Rosbalt.ru, gdzie 13 lutego 2013 roku opublikowała artykuł Государство-извращенец128, krytykujący procedowany wówczas w Dumie Państwowej projekt. Autorka zwraca w nim uwagę na sztuczność pojęcia „propaganda homoseksualności” oraz polemizuje z argumentami jakoby związki jednopłciowe były przejawem niespotykanego w przyrodzie zboczenia, odstępstwa od normy czy zachodnią modą. Urodzona w 1988 roku dziennikarka odnosi się także do czasów swojej młodości, by unaocznić jak bardzo zmieniło się postrzeganie homoseksualności w Rosji, podczas gdy słuchanie przebojów grupy Tatu (opierającej swój sceniczny wizerunek na lesbijskiej erotyczności) bynajmniej nie spowodowało masowego homoseksualizmu jej przyjaciół z klasy.
Bezpośrednią reakcją na artykuł był list, jaki Klimowa otrzymała od piętnastoletniej Nadii z Samary129. Nastolatka relacjonuje, że nie mogąc poradzić sobie z brakiem akceptacji postanowiła popełnić samobójstwo:
Już zdecydowałam. Nie miałam sił. I mama, i nauczyciele, i koledzy z klasy – wszyscy przeciw mnie. Wybrałam dom z którego skoczę żeby mieć pewność […] Na co jej nienormalna córka? „Wstyd mi za ciebie, sąsiedzi o ciebie wypytują, jesteś chora…” No to proszę – umrę i wyzdrowieję, nie będziesz musiała się za mnie wstydzić…130
Szczęśliwie jednak lektura artykułu odwiodła dziewczynę od samobójczych myśli: „zobaczyłam Pani artykuł. Przeczytałam. Nagle wszystko mi się odwróciło w głowie […] zrozumiałam, że są ludzie, którzy mogą mi pomóc – tylko akurat nie ma ich obok”131.
Poruszona listem Klimowa zaczęła szukać informacji o rosyjskich dzieciach będących w podobnej sytuacji co Nadia, a nie otrzymawszy odpowiedzi zaczęła publikować zapytania na grupach dedykowanych osobom LGBT. W ciągu dwóch tygodni dziennikarka otrzymała 115 listów, których bezpośrednim efektem jest seria trzech opublikowanych w marcu artykułów Дети-404132, Откуда берутся подростки-геи133 i Кому и зачем подростки рассказывают о сексуальной ориентации134. Klimowa przytacza w tekstach alarmujące dane – 32% pytanych przez nią nastolatków miało myśli samobójcze, a kolejne 11,3% próbowało je zrealizować (z czego 40% kilkukrotnie).
W jednym z artykułów pojawia się fragment, który uznać można z manifest projektu Dzieci 404:
Chcę dać im głos. Niewidocznym dzieciom. Młodzieży LGBT. Za dużo mówimy w ostatnim czasie, że musimy chronić dzieci, zwłaszcza przed „propagandą homoseksualizmu”, ale kto ochroni dzieci-„404”, które nie istnieją