„Psychological Review” 99 (1992), s. 122‒49; Marcel A. Just i in., Neuroindices of Cognitive Workload: Neuroimaging, Pupillometric and Event-Related Potential Studies of Brain Work, „Theoretical Issues in Ergonomics Science” 4 (2003), s. 56‒88. Coraz więcej danych potwierdza także istnienie ogólnych zasobów uwagi, np. Evie Vergauwe i in., Do Mental Processes Share a Domain-General Resource?, „Psychological Science” 21 (2010), s. 384‒90. Badania aktywności mózgu wskazują, że samo oczekiwanie zadania wymagającego dużego wysiłku umysłowego mobilizuje aktywność w wielu obszarach mózgu w porównaniu z podobnymi zadaniami wymagającymi niewielkiego wysiłku: Carsten N. Boehler i in., Task-Load-Dependent Activation of Dopaminergic Midbrain Areas in the Absence of Reward, „Journal of Neuroscience” 31 (2011), s. 4955‒61.
21
nazwał źrenicę „oknem w głąb duszy”: Eckhard H. Hess, Attitude and Pupil Size, „Scientific American” 212 (1965), s. 46‒54.
22
tętno przyspiesza: Daniel Kahneman i in., Pupillary, Heart Rate, and Skin Resistance Changes During a Mental Task, „Journal of Experimental Psychology” 79 (1969), s. 164‒67.
23
migających przez moment liter: Daniel Kahneman, Jackson Beatty i Irwin Pollack, Perceptual Deficit During a Mental Task, „Science” 15 (1967), s. 218‒19. Aby obserwatorzy widzieli litery wprost przed sobą, patrząc zarazem w aparat, w eksperymencie skorzystaliśmy z lustra weneckiego. W kontrolowanych warunkach uczestnicy patrzyli na litery przez wąski otwór, aby zmieniająca się szerokość źrenicy nie wpływała na ostrość widzenia. Funkcja skuteczności wykrywania liter układała się w kształt odwróconej litery V, który obserwowano również u innych uczestników.
24
jak domowy licznik: Próba wykonywania wielu zadań naraz może napotykać kilka różnych trudności. Na przykład fizycznie nie da się powiedzieć dwóch różnych rzeczy w tej samej chwili i łatwiej jest połączyć zadanie słuchowe z wizualnym niż dwa zadania wizualne albo słuchowe. We wpływowych teoriach psychologicznych usiłowano tłumaczyć wzajemne zakłócanie się zadań zjawiskiem konkurowania między odrębnymi mechanizmami. Patrz Alan D. Baddeley, Working Memory (Nowy Jork: Oxford University Press, 1986). W pewnych warunkach umiejętność wykonywania kilku zadań naraz („podzielną uwagę”) da się w jakimś stopniu wyćwiczyć. Istnieją jednak liczne i bardzo różne zadania zakłócające się nawzajem, co wskazuje, że uwaga lub wysiłek stanowią ogólny zasób niezbędny do wykonywania wielu zadań.
25
Badania mózgu wykazały: Michael E. Smith, Linda K. McEvoy i Alan Gevins, Neurophysiological Indices of Strategy Development and Skill Acquisition, „Cognitive Brain Research” 7 (1999), s. 389‒404. Alan Gevins i in., High-Resolution EEG Mapping of Cortical Activation Related to Working Memory: Effects of Task Difficulty, Type of Processing and Practice, „Cerebral Cortex” 7 (1997), s. 374‒85.
26
mniej wysiłku w rozwiązanie tego samego problemu: Na przykład Sylvia K. Ahern i Jackson Beatty wykazali, że osoby osiągające wyższe wyniki w teście SAT wykazują mniejsze rozszerzenie źrenicy niż osoby o słabszych wynikach wykonujące to samo zadanie. Physiological Signs of Information Processing Vary with Intelligence, „Science” 205 (1979), s. 1289‒92.
27
„prawem minimalizacji wysiłku”: Wouter Kool i in., Decision Making and the Avoidance of Cognitive Demand, „Journal of Experimental Psychology – General” 139 (2010), s. 665‒82. Joseph T. McGuire i Matthew M. Botvinick, The Impact of Anticipated Demand on Attention and Behavioral Choice, w: Effortless Attention, red. Brian Bruya (Cambridge, MA: Bradford Books, 2010), s. 103‒20.
28
równowaga korzyści i kosztów: Neurobiolodzy zidentyfikowali obszar mózgu, który ocenia ogólną wartość działania z chwilą jego zakończenia. W tym neuronalnym wyliczeniu włożony wysiłek liczy się jako koszt. Joseph T. McGuire i Matthew M. Botvinick, Prefrontal Cortex, Cognitive Control i the Registration of Decision Costs, „PNAS” 107 (2010), s. 7922‒26.
29
czytania rozpraszających nas wyrazów: Bruno Laeng i in., Pupillary Stroop Effects, „Cognitive Processing” 12 (2011), s. 13‒21.
30
kojarzonych z inteligencją: Michael I. Posner i Mary K. Rothbart, Research on Attention Networks as a Model for the Integration of Psychological Science, „Annual Review of Psychology” 58 (2007), s. 1‒23; John Duncan i in., A Neural Basis for General Intelligence, „Science” 289 (2000), s. 457‒60.
31
szczególnie pod presją czasu: Stephen Monsell, Task Switching, „Trends in Cognitive Sciences” 7 (2003), s. 134‒40.
32
w pamięci roboczej: Baddeley, Working Memory.
33
w testach inteligencji ogólnej: Andrew A. Conway, Michael J. Kane i Randall W. Engle, Working Memory Capacity and Its Relation to General Intelligence, „Trends in Cognitive Sciences” 7 (2003), s. 547‒52.
34
izraelskich pilotów wojskowych: Daniel Kahneman, Rachel Ben-Ishai i Michael Lotan, Relation of a Test of Attention to Road Accidents, „Journal of Applied Psychology” 58 (1973), s. 113-15; Daniel Gopher, A Selective Attention Test as a Predictor of Success in Flight Training, „Human Factors” 24 (1982), s. 173‒83.
35
„doświadczeniem optymalnym”: Mihaly Csikszentmihalyi, Flow: The Psychology of Optimal Experience (Nowy Jork: Harper, 1990) [Wyd. pol.: Przepływ. Psychologia optymalnego doświadczania, tłum. M. Wajda-Kacmajor, Moderator 2005].
36
przepada za słodyczami: Baba Shiv i Alexander Fedorikhin, Heart and Mind in Conflict: The Interplay of Affect and Cognition in Consumer Decision Making, „Journal of Consumer Research” 26 (1999), s. 278‒92; Malte Friese, Wilhelm Hofmann i Michaela Wanke, When Impulses Take Over: Moderated Predictive Validity of Implicit and Explicit Attitude Measures in Predicting Food Choice and Consumption Behaviour, „British Journal of Social Psychology” 47 (2008), s. 397‒419.
37
obciążenie poznawcze: Daniel T. Gilbert, How Mental Systems Believe, „American Psychologist" 46 (1991), s. 107‒19; C. Neil Macrae i Galen V. Bodenhausen, Social Cognition: Thinking Categorically about Others, „Annual Review of Psychology” 51 (2000), s. 93‒120.
38
Kiedy za bardzo się przejmujemy: Sian L. Beilock i Thomas H. Carr, When High-Powered People Fail: Working Memory and Choking Under Pressure in Math, „Psychological Science” 16 (2005), s. 101‒105.
39
samokontroli, której używanie: Martin S. Hagger i in., Ego Depletion and the