Vlinder teen die ruit
Ettie Bierman
Satyn
Opgedra aan my man en my eie vet worshond vir wie ek baie lief is
1
“Haai, Surita!” sê tant Raal verstom. “Hoe kan jy ’n baba wil grootmaak wat nie joune is nie? Jy wat self nog ’n bogkind is en nie eens ’n man het nie!”
Suri stapel koekbordjies op ’n skinkbord en vee met ’n moeë hand oor haar oë. “Ek het nie ’n keuse nie. Irene was my suster en daar is niemand anders om na klein Maja om te sien nie.”
“Ek weet ons kan nie verwag jou arme ma moet ’n klein babatjie versorg nie, nie in die ouetehuis en met haar Alzheimers nie, maar wat van Hendro se ouers? Kan hulle nie help nie?”
“Hendro is ’n weeskind, tante, sonder enige familie.”
Dié dat hy so koersloos is … Tant Raal snuif onderlangs, terwyl sy help om koppies kombuis toe te dra. Kastig die pa, maar sy glo nie Hendro het ’n benul hoe om ’n doek aan te sit nie. Weet net van beelde en rockmusiek. Hy en Irene was eenders, ewe boheems en onverantwoordelik.
Glo Saterdag tot laatnag by ’n akoestiese fees gewees – wat dít ook al is – en seker allerhande vreemde goed gedrink en gerook. Geen wonder Hendro het die motor gerol nie, seker in so ’n dwaal gewees dat hy nie die klippe reg voor hom in die pad gesien het nie. Dis net ’n genade dat die stomme baba nog leef. Maar nou, met so ’n loskop-pa, sit arme Surita met die verantwoordelikheid. Gelukkig het sy ’n senior pos, maar onderwysers werk lang ure. Sy gee smiddae ekstra klasse en soms is daar saans ook skoolverpligtinge. Dis onbillik teenoor haar, Hendro moet sy kant bring!
Die meeste van die begrafnisgangers is reeds weg, maar een van die niggies het agtergebly om na afloop van die teedrinkery te help opruim. Sy opper nou dieselfde sienswyse as tant Raal Kellerman.
“Hy probeer, Wilma,” verdedig Suri haar swaer. “Dis nie dat Hendro sy plig ontduik nie. Onthou, hy was ook beseer; hy het harsingskudding opgedoen en ly nog aan skok. Dis hoekom ons die begrafnis ’n week uitgestel het. Dis ’n verskriklike ding wat gebeur het, en hy sukkel om Irene se dood te verwerk. Ek is jammer vir hom en wil nie eise aan hom stel nie, daarom dat ek aangebied het om Maja te versorg.”
“Irene se smaak was altyd so way-out, ek het ’n weirdo in ’n kaftan by die begrafnis verwag. Ek was verlig om te sien hy dra ’n gewone hemp en broek, soos ’n gewone ou.”
“Hy ís ’n gewone ou, hy kom van Pretoria af.”
Wilma snork. “En toe trou hulle duisende kilometer ver – in Peru, van alle plekke! Weird. Jy en Irene was op verskillende planete. Ek weet dat om na haar kind om te sien, die laaste diens is wat jy aan haar kan bewys, maar ’n babatjie is nie ’n grap nie. Veral in ’n beknopte duplekswoonstel en met ’n voltydse werk. Wie pas haar bedags op as jy by die skool is?”
“Ek het ’n raakvat-huishulp. Nessa het self vyf kinders grootgemaak en is baie erg oor die kleintjie. Dis egter net ’n tydelike reëling, tot Hendro sy voete vind en besluit wat hy met sy lewe wil doen.”
“Gaan hy as platejoggie by Suidkus-radio aanbly?”
“Ek weet nie. Dis ’n tussentydse jop om die pot aan die prut te hou. Hierdie is ’n huurhuis, en hy kla hier’s te veel herinneringe. Hy praat van trek – dalk weer oorsee gaan, en ’n nuwe begin maak.”
“Sal hy die baba saamneem?”
Suri druk haar palm teen haar voorkop, waar ’n spanningshoofpyn klop. Sy voel gedreineer en wens die mense wil minder vrae vra. Sy weet nie en sy kan nie logies dink nie. Die skottelgoedseep is op en sy soek ’n nuwe bottel, maar die kombuiskaste is kaal, met net ’n klompie kastrolle, onmaats borde, glase en ’n versameling handgeverfde blompotte – Irene se handewerk, soos die uitbundige skilderye oral in die huis. Saam met Hendro se beeldhouwerke laat dit die plek na ’n kunsgalery lyk. Daar is darem ’n koekie Sunlight-seep in ’n piering op die vensterbank, asook ’n ry helderkleurige vadoeke wat soos batikke teen die pers kombuismuur hang. Sy maak een los om mee af te droog.
Eintlik ly sy self ook nog aan vertraagde skok, besef Suri terwyl sy die skottelgoed uitsoek wat by die kerk geleen is. Daar was soveel reëlings om te tref dat daar nie tyd vir ’n rouperiode was nie – vir die luukse van trane oor ’n suster wat sy verloor het sonder dat sy haar ooit gevind het. Irene was altyd weg, in ’n ander wêreld; vasgevang in die werke van Jung of Nietzsche, en toe weer in dié van Francesco Goya, wat sy kwas gebruik het vir ’n aanval op die korrupte kerk en staat. Dít veral het Irene aangegryp – ’n enkeling se struggle teen die establishment.
Later het haar afwesigheid ’n fisieke werklikheid geword toe sy aangekondig het sy gaan ’n jaar lank met ’n rugsak deur Suid-Amerika swerf, op soek na die Inkas. Dis waar sy ’n medehippie, ’n geesgenoot en toevallig ’n landgenoot, raakgeloop het: tussen die Inka-beelde, Asteke en Conquistadores van Peru. Dit was soos ’n fakkel wat tussen hulle opgevlam het, ’n liefdesontwaking tussen twee kunstenaarsiele.
Hulle het soos verliefde blommekinders gelyk op die troufoto’s wat Irene Suid-Afrika toe ge-e-pos het – kaalvoet, in wit katoenjurke teen ’n agtergrond van die Andesgebergte, omring deur dansende Quenchua-Indiane tydens ’n inseëningsritueel. Haar ma het nie omgegee nie, net met leë oë na die prentjies gestaar en nie agtergekom toe hulle uit haar jighande glip en grond toe fladder nie. Maar Irene se pa wou weet of die huwelikseremonie wettig is, volgens die kerk en hof.
Suri het ’n stel foto’s laat uitdruk: twee vir haar, twee vir haar pa en die vrolikste een vir haar ma, vir as sy dalk weer ’n rare helder oomblik ervaar. “Wat maak dit saak of die verbintenis streng kerklik volgens ons norme is?” het sy haar pa gepaai. “Solank hulle mekaar liefhet, is dit genoeg.”
“Maar wat sê hulle eendag as die kinders sou vra?”
“Dat hulle miskien nie papiere het nie, maar darem kiekies om te wys hulle is wel getroud.” Suri het dit lig probeer hou, om haar pa nie verder te ontstel nie.
Haar pa het gebrom en ander troos gesoek. “Hendrico Cuyler … ’n Boerseun, sê Irene, maar die man klink uitheems.”
“Eerder bóheems, maar as skilder het Ousus altyd ’n oog vir ’n mooi mansmens gehad,” het sy geterg. “Dié ene lyk geen uitsondering nie. Dromerige grys oë en ’n wye mond soos ’n kindertekening, soos Irene altyd gesigte geteken het toe sy klein was. Dit lyk of hy maklik lag. En onder daardie jurk die breë skouers van ’n rugbyvoorspeler het.”
Haar pa het weer gekyk, steeds skepties en agterdogtig. Suri het verder uitgewei en die pap dik aangemaak, met die bestanddele waarvan hy sal hou. “Hy het ’n oop, eerlike gesig. Sy blonde hare is ’n bietjie lank, maar die son wat daarop skyn, laat hom soos ’n engel met ’n stralekrans lyk.”
“Ghmf,” het haar pa gegrom.
Vyf maande later het die paartjie huis toe gekom, Irene se wanderlust uitgewoed. En omdat sy wou hê haar kind moet in haar vaderland gebore word, in die groen-groen land van KwaZulu-Natal. Hulle het ’n huis in Margate gehuur, teenaan die see, en Hendro het ’n groot rooi bal, ’n plastiekemmertjie en ’n grafie gekoop vir sy dogter om eendag op die strand mee te speel.
Ses maande later het Irene-hulle vroeg een Saterdagoggend by Suri se dupleks opgedaag met ’n bos irisse, ’n blik melkpoeier, ’n doekesak en klein Marjorie Johanna Cuyler in ’n drabedjie. Sal tannie Suri asseblief ’n skattebol wees en haar peetkind oppas tot môre toe? Hulle gaan na ’n akoestiese fees in Durban toe en sal seker eers laat vannag terugkom.
Hulle het dit nie vooraf met haar uitgeklaar nie, maar tannie Suri het nie omgegee nie. Haar peetkind is sedert haar geboorte haar hart se punt.
Niemand weet wat op die pad terug gebeur het nie. ’n Motoris wat agter Hendro gery het, het gesê die Jeep het hom pas tevore teen ’n hoë spoed verbygesteek. Dit het gelyk of die bestuurder ’n sigaret aansteek en hy het blykbaar sy blik ’n oomblik van die pad af geneem, sodat hy nie die rotsstorting reg op die draai gesien het nie. Die vrou het blykbaar nie haar sitplekgordel aangehad nie, want sy is uitgeslinger, oor die middelmannetjie tot teen die oorkantste graswal. Die bestuurder het net kneusings