skoene van sy voete af, toon teen hakskeen, en loop op sy kouse slaapkamer toe. Maar in die onseker lig stel hy vas dat sy nie daar is nie.
Sy het ook haar kussing gevat.
Hy weet bo twyfel dat sy in die klein spaarkamer slaap, maar hy gaan hom nie daarvan vergewis nie. So kan hy die ergste realiteit uitskakel en ten minste hierdie nag tegemoet gaan in ’n soort tussenstaat van wysmaak.
Hy kan hom verbeel, ja, dat alles nog nie tussen hom en Barbara gegroei het net om weer te vergaan nie. Hy kan hom verbeel dis die vroeë dae voor hulle verbintenis, toe hy haar op ’n boot op die Teems ontmoet het. Saam met die res van die rolprentgroep het sy vir ’n dagreis van ontspanning weggebreek.
“Ek breek ook weg,” het hy haar vertel. “Ek was gister by ’n konferensie in Cambridge, en vandag het ek oop. Môre vertrek ek van Londen af huis toe.”
Daar was, seldsaam, sonskyn. En groen, die ongelooflike somergroen. Hy het haar die aand besoek by die hotel waar die groep tuis was. Daar was ’n onbeskryflike branding in hom, maar die tyd was teen hom.
Eers terug in Suid-Afrika het hy haar met drif en spoed opgesoek.
Hulle is getroud. Hy het dit sien kom, en niks probeer doen om dit te verhinder nie.
Nou, vanaand, lê hulle reeds weg van mekaar soos verspoelde dryfhoutstukke.
3
Danie Momberg se motto is taamlik eenvoudig en, vir hom, nie moeilik om na te volg nie. Dit heet eenvoudig: “Moenie wharrie nie”. So sê hy dit, en so skryf hy dit ook wanneer nodig: wharrie. Hy dra hom dus nie dood aan sleurwerk, drukte en aspirasies nie. Hy hou nie van vinnige besluite nie. Hy wil elke probleem tydsaam bepeins, en die maklikste oplossing aanwend. Hy het ’n hekel aan die ewige wedywering, professioneel of hoe ook al. Hy beskou dit as ’n bose kringloop, amper soos die siklus van sy ma se medisyne: sy neem iets vir haar hart, en dit tas haar maag aan, sodat sy iets vir die maag moet neem wat haar dan weer kopseer gee. Die pille wat sy vir die kopseer neem, tas haar hart aan.
Dis hoe dit gaan.
Soms ervaar Danie ’n soort lewensvermoeienis. Nie moegheid nie, want hy werk nooit so hard dat hy uitgeput raak nie, behalwe ’n bevlieging af en toe, wat genadiglik nooit te lank duur nie. Bedeeld met ’n goeie verstand, het hy nooit nodig om hom dood te leer nie. Dat hy met nagraadse studie besig is, is op sigself ’n soort uitstel van die werklikheid van die arbeidsmark.
As jy eers tot die kommersiële wêreld toetree (want alles gaan tog maar om geld, reken hy), is jy waaragtig niks anders as die laphaas met die honde op jou hakke nie.
Hy sou graag, as hy sy sin kan kry, vryskutskrywer word, maar tot dusver het sy pennevrugte almal teruggekeer huis toe, kompleet soos goeie posduiwe. Nie dat dit hom hewig teleurstel nie; na ’n enkele deurlees van die begeleidende kritiekbrief (Jammer, ons vind dit nie geskik vir plasing nie; te filosofies; te duister; weet nie watter boodskap u eintlik wil oordra nie; altyd dieselfde ou storie) smyt hy dit eenkant neer. Mense maak hom so moeg, hulle maak hom skoon lam.
So lê Danie dan lam-lam in sy kamer na die plafon en staar toe sy ma inkom. Hy het sy ma lief, maar sy pla hom. Sy het ’n idee dat hy net soos sy pa is, en hy het ’n idee dat sy reg is. En verder het hy ’n sterk idee dat sy nooit in haar lewe sy pa verstaan het nie. Sy pa was nie lui nie, hy was net buikvol. Hy het sy vrou goed genoeg nagelaat, maar Betta wil werksaamheid sién om dit te glo.
“Ek dag jy leer.” As Betta Momberg hierdie woorde een keer gesê het, het sy dit duisend keer gesê.
“Ek léér nie, Ma, ek doen navorsing en werkstukke. Vir honneurs, ingeval Ma nie weet nie.”
“Ek sien jou nooit juis werk nie. ’n Mens kan nie net so rondlê nie.”
“Ek lê nie rond nie. Ek dink.”
“En as jy dink, moet jy mos op jou rug staan. Ek ken daardie storie.”
“H’m. Pa was seker ook so,” som Danie ongeraak op.
“Juistement. Die gras moet gesny kom, en die krane lek, en die latrine hou aan met spoel as ’n mens hom afgedruk het. En my kamerlig bly dood. Saans moet ek ’n kers aansteek of ek moet in die sitkamer sit en hekel. Hoeveel keer het ek jou gevra om ’n inskroefgloeilamp vir my te koop, maar nee. Ons sit met tien bajonette.”
Een erge oomblik dink Danie dat sy van regte bajonette praat, die soort waarmee vroue hulle seuns kan doodsteek. Dan snap hy, en werk in sy kop uit. “Dis nou die vierde keer,” antwoord hy op die enigste vraag wat in die loop van die lang verwyt voorgekom het. Hy besluit terstond om iets aan al die sake te doen. In haar kamer sal hy ’n muurlampie met ’n verlengdraad aanlê, want dis ’n ou huis met min muurproppe. Die krane sal hy stywer gaan toedraai en die latrine se hefboompie sal hy ’n bietjie wikkel. Die gras is ’n kruis. Vir die ou wat grasperke uitgedink het, moes daar ’n vreeslike straf gewees het. Soos om ’n hele grasperk met ’n skeermeslemmetjie af te sny, week na week. Dit sou die vent uit sy sotterny verlos het.
Danie Momberg is nie lui nie. Werk kan soms ’n furie by hom word. Dit bou op soos ’n langsame siklus, en bars uit. Dan moet niemand naby hom kom nie. As Betta sulke tye kom staan en raad gee, sorg hy sommer ongemerk dat sy ’n skoot grond of water in die gesig kry. Sy kon nog nooit bo twyfel vasstel of dit opsetlik geskied nie, en blaas veiligheidshalwe die aftog.
Tydens hierdie werkuitbarstings ruim Danie dan nie alleen sy kamer van hoek tot kant op nie, maar hy spit, plant en skoffel, verf en timmer, ry ysterwarewinkel toe om lysies goed te koop. Boonop sit hy snags tot laat en studeer. Wanneer hierdie tekens aan Betta se horison begin verskyn, raak sy opgeruimd en loop heeldag en neurie. En hou intussen duim vas dat die brander nie breek en strand alvorens die werk klaar is nie. Aan die ander kant het sy dan niks om oor te neul nie, en sy mis die gebruiklike bron van irritasie.
Gewoonlik breek die brander wel ontydig, sodat sy dan self met tou en kitsgom en kleeflint moet inspring om noodreddingswerk te doen. ’n Los geut moet dan maar in die wind klap, roosbome moet half gesnoei staan en los vloerteëls moet onder jou skoensool bly wikkel.
Maar die werkgier het hom lank laas voorgedoen. Dwarsdeur die vakansie het Danie “gedink”. En noudat sy meisie skoolhou en hy ’n nuwe roetine moet aankweek wat haar betref, is dit of hy ’n bietjie van koers af is.
“Ek verwonder my dat Petro Schoon jou nog nie gelos het nie,” deel Betta Momberg nou haar gedagtes met haar seun. “ ’n Man wat so kan niksdoen, dis ’n kruis vir ’n vrou.”
“Los tog nou maar vir Petro, Ma. Sy verstaan my baie beter as wat Ma ooit vir Pa verstaan het, of vir my.”
Geen moeder hou daarvan om so iets te hoor nie. “Sy’s net te gewoond aan jou om nog dinge raak te sien,” betaal sy hom terug.
“H’m. Kan wees,” stem hy saam, net om van haar ontslae te raak. Nie dat hy heeltemal van opinie verskil nie. Hy en Petro is wel baie gewoond aan mekaar. Ontstellend gewoond. Hulle het nooit ander maatstawwe gehad as net mekaar nie. ’n Paar keer het hy ander meisies probeer uitneem, maar dit het hopeloos te veel inspanning geverg. Hy moes “oe” en “aa” en bek trek, en hy het vir Petro so gemis dat hy haar laataand opgesoek het na afloop van die eerste afspraak. Sy het saam met hom pepermente gekou en hom na die liefdesavontuurtjie uitgevra, selfs verbeteringe aan die hand gedoen toe hy moes bely dat dit nie geslaag was nie.
Dis vir hom die grootste enkele oase in sy lewe: dat hy volkome homself by Petro kan wees. Sy is nie die neulerige soort vroumens wat sy ma is nie. As sy byvoorbeeld moes wees soos daardie kyfbek van ’n Rina, die vrou van haar broer Marius, sou hy haar lankal in haar peetjie gestuur het. Daardie vrou se mond gaan hy nog toestop.
Danie rys orent. Nou gaan stort, besluit hy, en dit lê soos ’n berg voor hom. Nie om daar in te kom nie, maar om weer daar uit te kom.
Toe hy eers aan die stort is, kan hy nie klaarkry nie. Hy laat die koue water eindeloos oor hom spoel asof dit alle ergernisse kan weg was . . . tot sy ma hard klop en oor die waterverbruik maan. En die afdroëry is altyd ’n kwessie. Jy dink jy is oral droog, en jy trek aan, en dan steek jou