en betreffende waarvan vasgestel kan word wat die regsposisie is. Dikwels sal die toevoeg of wegneem van ’n enkele feit die regsposisie radikaal verander.
funderende verklaring(s) – die eerste verklaring of stel verklarings in ’n aansoek, waarin die applikant en sy getuies sy getuienis uiteensit. Ook “stawende verklaring(s)” genoem.
geloofwaardig(heid) – ’n oordeel oor of ’n getuie se getuienis geglo kan word of nie. Dit loop altyd saam met nog ’n oordeel, wat te make het met die waarskynlikhede van getuienis. Die twee is egter nie dieselfde nie, want om te sê ek het ’n leeu op duisend tree ’n kopskoot gegee, mag onwaarskynlik wees en daarom ongeloofwaardig. Het ek egter drie getuies wat dit bevestig, bly dit onwaarskynlik maar word dit meer geloofwaardig. Getuienis kan selfs waarskynlik maar ongeloofwaardig wees, hoewel dit maar selde gebeur.
gemene saak (getuienis) – getuienis waaroor die partye in ’n saak met mekaar ooreenstem en wat daarom nie deel vorm van die geskilpunte in die saak nie. Die term word ook gebruik wanneer die partye saamstem oor wat die regsbeginsel is wat geld vir ’n spesifieke deel van die saak.
geskilpunt(e) – dit waaroor die partye in ’n hofsaak verskil. As ek byvoorbeeld beweer dat jy alleen die ongeluk veroorsaak het en jy ontken dit, is dit ’n geskilpunt tussen ons. Geskilpunte word verdeel tussen feitegeskille, waar die partye se weergawes van wat gebeur het van mekaar verskil, en geskilpunte oor die reg, waar die partye van mekaar verskil oor watter regsbeginsels op die feite toegepas moet word en dikwels ook hoe dit toegepas moet word.
griffier – die klerk by die hoë hof wat die administrasie van hofsake hanteer.
grondwetlike reg – sien konstitusionele reg.
herondervraging – letterlik “die tweede ondervraging”. Dis die laaste stel vrae wat aan ’n getuie in ’n hofsaak deur sy eie regsverteenwoordiger gevra word en volg op hoofondervraging en kruisondervraging. Dis beperk tot vrae wat betrekking het op die vrae wat in kruisondervraging aan die getuie gevra is.
hersiening – die proses wat iemand volg wanneer hy van mening is dat daar ’n besluit geneem is wat sy regte raak en daar iets verkeerd was met die proses wat gevolg is om by die besluit uit te kom. Vergelyk dit met appèl.
hof – ’n woord met ’n paar betekenisse. Eerstens die fisieke hofgebou of hofsaal. Tweedens die hof as ’n instelling, in ’n algemene sin. Die belangrikste – en mees verwarrende – betekenis is vir ’n spesifieke hof wat bestaan uit regsverteenwoordigers en die regter of landdros.
hofbevel – die bevel van ’n hof.
hoofondervraging – die eerste gedeelte van ’n getuie se mondelinge getuienis in ’n hof. Dit bestaan daaruit dat die regsverteenwoordiger van die party wat die getuie geroep het aan die getuie ’n aantal vrae vra om die getuienis wat gunstig vir die betrokke party is uit te lok.
in camera – wanneer ’n hof nie, soos normaalweg, oop is vir die publiek nie. Net die regsverteenwoordigers, noodsaaklike amptenare, partye (of beskuldigde by ’n strafsaak) en die regter of landdros word in die hof toegelaat.
in forma pauperis – wanneer ’n armlastige litigant gratis regsverteenwoordiging kry.
interdik – ’n soort hofbevel wat iemand beveel of verbied om iets te doen.
kennisgewing – ’n dokument wat by litigasie gebruik word en iemand in kennis stel van iets wat gebeur het of gaan gebeur.
kennisgewing van mosie – ’n kennisgewing wat die eerste dokument in ’n aansoek is en waarin die applikant sê wat hy van die hof wil hê. As my buurman byvoorbeeld gereeld laat in die aand lawaai maak, sal ek in my kennisgewing van mosie vra vir ’n hofbevel dat hy moet ophou raas.
kennisgewing van opponering – die kennisgewing wat die applikant in ’n aansoek laat weet dat die aansoek teengestaan (geopponeer of verdedig) gaan word.
kennisgewing van voorneme om te verdedig – die kennisgewing wat die eiser in ’n aksie laat weet dat die aksie teengestaan (geopponeer of verdedig) gaan word.
klerk van die hof – die beampte in die landdroshof wat omsien na die administrasie van hofsake.
konstitusionele reg of grondwetlike reg – die regsreëls en -beginsels wat te make het met of voortvloei uit die bepalings van die Grondwet.
konvensie – word gebruik wanneer partye van mekaar iets eis in ’n aksie en jy daarom nie net ’n eiser het wat iets eis en ’n verweerder wat ontken dat hy daarop geregtig is nie. Jy het daarom ’n situasie waarin jy in een saak twee eisers en twee verweerders het, wat nogals verwarrend kan wees. Die aanvanklike eiser en verweerder word daarom onderskeidelik die eiser en verweerder in konvensie genoem. Wanneer jy praat van die verweerder se eis teen die eiser, word hy die eiser in rekonvensie en die eiser word die verweerder in rekonvensie.
koste – die geld wat dit kos om ’n hofsaak te voer. Kan ook verwys na die sogenaamde kostebevel wat deel is van die hofbevel wat uiteindelik gemaak word, wat sê wie moet betaal vir die voer van die hofsaak. Verloor die eiser byvoorbeeld sy saak, lui die hofbevel gewoonlik: “Eiser se aksie word met koste van die hand gewys.”
krediteur – beteken dieselfde as skuldeiser, naamlik die een vir wie geld geskuld word.
kruisondervraging – die tweede gedeelte van ’n getuie in ’n verhoor se mondelinge getuienis. Die getuie word deur die teenparty se regsverteenwoordiger vrae gevra om die getuie se getuienis af te breek, of gunstige getuienis vir die teenparty te ontlok.
kwantum (die Latynse quantum word ook gebruik) – die bedrag wat geëis word in ’n siviele saak. Dit word onderskei van die meriete van ’n saak en word dikwels afsonderlik verhoor.
landdros – die beampte wat as die voorsitter in die landdroshof optree. Sien ook regter.
liassering – die indien van ’n dokument by die klerk of griffier van die hof. Liassering gee daaraan amptelike status.
litigant – sien party.
litigasie – die proses van die voer van ’n hofsaak.
litigeer – die werkwoord van litigasie. Die ou term prosedeer word nog soms gebruik.
meester van die hoë hof – word meer dikwels net “die Meester” genoem. Dis ’n aparte kantoor van die hoë hof wat rekord en toesig hou oor boedels: insolvente boedels, bestorwe boedels, trusts en die boedels van geestesiekes. En, ja, daar is ’n spesifieke amptenaar wat “die Meester” genoem word.
meriete – die gronde waarop ’n party ’n hofbevel vra. As hy vir ’n geldbedrag vra, dan sluit dit die bewys van die bedrag uit.
misdaad – ’n daad wat deur die staat veroordeel en gestraf word.
mondelinge getuienis – getuienis wat in die hof aangebied word. Ook soms losweg “getuienis onder eed” genoem, hoewel laasgenoemde ook streng gesproke getuienis in ’n beëdigde verklaring insluit. Die getuie staan in die getuiebank, die eed word die getuie opgelê (“Sweer jy dat die getuienis wat jy sal aflê, die waarheid sal wees, die hele waarheid en niks behalwe die waarheid nie, sê ‘so help my God”?) en alles wat die getuie daarna oor die saak sê, is getuienis onder eed.
mosie – dieselfde as ’n aansoek.
nadere besonderhede of verhoorbesonderhede – besonderhede wat jy in ’n aksie van die teenparty vra om jou meer van sy saak te vertel sodat jy vir die verhoor kan voorberei.
nalatig(heid) – een van die dele van ’n delik wat sê dat ’n daad of versuim afwyk van wat die redelike persoon in ’n spesifieke situasie sou doen (of nie sou doen nie).
ontslag – as die staat se getuienis in ’n strafsaak klaar is en daar is nie genoeg getuienis om die beskuldigde skuldig te kan bevind nie. Vir ontslag word dan aansoek gedoen en as die aansoek slaag, word die beskuldigde vrygespreek sonder dat hy getuienis hoef aan te bied. Hierdie aansoek is nie ’n gewone aansoek nie, omdat daar alreeds mondelinge getuienis aangebied is.