die supermark is die mense nie baie gelukkig met die bobbejaan aan my lyf nie. Ek koop vinnig brood en melk en verkas. Vir die mans in die drankwinkel is sy ’n bron van vermaak. Hulle pluk haar liggies aan die stert en vat aan haar ore, maar sy toon geen reaksie nie. By die slaghuis wil die eienaar weet of die bobbejaan nou die vars vleis is wat ek hom belowe het.
Nou nog net bank en poskantoor toe.
Die mollige meisie by die bank raak in vervoering oor die oulike klein apie aan my bors. Sy wil weet of dit my troeteldiertjie is. Hoe het ek haar so mak gekry? Soos elke keer as ek in die bank kom, wil sy weet wanneer ek haar reservaat toe nooi. Sy’s mal oor die buitelewe, sê sy.
By die poskantoor pos ek my maandverslae en wild- en voëllyste na die hoofkantoor in Pietersburg. Verlig dat al my take afgehandel is, stap ek uit in die sonnige straat. Nou nog net die bakkie vol brandstof gaan maak.
Ek voel daar kom ’n verandering by die bobbejaan. Ek kyk af. Haar koppie rus nie meer teen my bors nie. Haar oë is wawyd oop. Verskrik kyk sy na die vreemde omgewing om haar. Haar kop draai in alle rigtings en haar greep om my lyf verslap. Met my linkerhand gryp ek haar aan die nekvel. Sy skree benoud en ek begin bakkie toe hardloop. Sy laat los my trui en spartel verbete. Ek verstewig my greep aan haar nek. Mense op straat gaan staan en bekyk die affêre.
In ’n oogwink het die bobbejaantjie volkome herstel. Ek nael met die skreeuende, wriemelende dier om die bakkie te haal. Toe ek die deur oopgooi, glip sy uit my greep en duik die kajuit binne. Sy probeer aan die ander kant uitspring, maar die toegedraaide ruit stuit haar. Sy val terug op die bank. Ek spring in en klap die deur toe.
Soos ’n besetene werp sy haar teen die ruite. Ek kan nie toelaat dat sy ontsnap nie. Dit sal chaos wees om haar in die dorp los te laat. Ook wreed teenoor haar. Ek moet haar in die veld kry, terug by haar trop.
Die veldwagters kom met hulle pakkies oor die straat aangedraf. Hulle het gesien wat gebeur. Die dorpsmense gaap die petalje aan. Ek beduie vir die veldwagters om op te spring. My brandstoftenk is byna leeg; ek móét gaan volmaak.
Die arme bobbejaantjie is nou paniekbevange. Soos ’n warrelwind skiet sy heen en weer in die kajuit. Haar vrees, saam met die klomp water wat sy gesluk het, veroorsaak die voorspelbare: ’n streep geelbruin spuitkak verf die binnekant van die voorruit. Dan die sitplek, my briewetas, my skoot.
Ek skakel die bakkie aan en jaag garage toe. Die bobbejaan los nou blertse teen die dak, die agterruit en my nek. By die vulstasie por Januarie die pompjoggie aan om gou te maak. Ek gee die sleutel deur ’n skrefie in die venster aan. Januarie raas met die joggie om op te hou staar. Die man kom traag aan die gang.
Nou takel die bobbejaan my. Sy slaan haar arms om my skouers en byt my aan die oor en in die nek. Haar slagtande is nog nie behoorlik uitgegroei nie, maar is nietemin geniepsig.
Ek kry haar aan die nekvel beet en pluk haar los. Ek smyt haar op die vloer aan die passasierskant. Sy spring terug en plant haar op my gesig. Sy vou haar bene om my nek en gryp my hare. Sy byt my kopvel. Ek spook om haar af te kry. Haar naels krap my wang.
Hierdie keer gooi ek haar harder en vir ’n wyle hurk sy verdwaas op die vloer. Dit raak nou warm in die kajuit. Deur die strontstrepe op die ruite sien ek hoe die veldwagters en pompjoggies my besorg maar geamuseerd dophou.
Dit voel soos eeue voor die tenk vol is. Deur die skrefie in die venster betaal ek en kry die sleutel terug. Die bobbejaan bespring my weer. Ek voel hoe bloed teen my nek afloop. Sy kruip agter die rugleuning in en skuil daar in die donker by die domkrag en die wielsleutel.
Onder die starende blikke van die dorpenaars vertrek ons. Ek waag dit nie om die ruit oop te draai nie. Dis nou helwarm in die kajuit. Die stank van bobbejaanmis hang swaar in die lug, soet en walglik. Die besmeerde ruite belemmer my sig.
Dit word ’n lang rit reservaat toe. Gelukkig bly die bobbejaan agter die sitplek.
Die son sit laag aan die westerhemel toe ek by die sementdam op Kwarriehoek aankom. In die rante is dit stil. Ek stop langs die dam en gooi die bakkie se deur oop. Ek stoot die rugleuning vorentoe en staan tru.
Die bobbejaantjie verskyn. Sy kyk eers ’n paar keer rond voor sy besef waar sy is. Dan spring sy uit. Sy kyk ’n keer na my en die veldwagters voor sy ooplê oor die veld na die rante toe. Op ’n rots, afgeëts teen die lug, verskyn ’n groot bobbejaan. Haar roep is skril.
Die kleintjie word verswelg deur die ruigte aan die voet van die rant. Oomblikke later verskyn sy teen ’n rots halfpad boontoe. Weer roep die wyfie. Ek wag tot hulle by mekaar kom en saam oor die kim verdwyn.
In die aandstilte wonder ek wie nou eintlik vandag die dorpsbobbejaan was. Die bobbejaanreuk het maande lank in die bakkie getalm.
Jagseisoen
Die laaste strale van die sakkende son gooi rooi strepe deur die sekelbosruigte. Deur die teleskoop sien ek ’n deel van die koedoe se blad deur ’n gaping in die bos. Onsekerheid kriewel in my. Ek sit met die .243-Musgrave, ’n ligte geweer vir ’n koedoe. Riaan is weg met die .30-06-BRNO. Die son lê al onder die takke.
Al wat ek sien, is ’n stuk vaal vel met ’n dun wit streep wat daaroor kronkel en vertak. Ek stel my voor hoe ’n paar donker koedoe-oë my deur die ruigtes dophou. Gespitste ore en gesperde neusvleuels. Sal ek of sal ek nie? ’n .243-koeël word so maklik deur ’n tak weggeskram. Dit raak skemer. Ek hurk besluiteloos.
Langs my skuifel Hendrik Mahlangu onrustig. Die spanning laai op. Die ouens van Siyabuswa, die naaste dorpie, soek die vleis vir môreoggend. Miskien kry Riaan iets. Wat moet ek doen? Ek wil nie teen laaste lig ’n dier kwes nie.
Ek en Hendrik Mahlangu is al heeldag in die veld. Ons het baie vlakvarke en rooibokke gesien, maar niks het ons ’n geleentheid gegee nie. Die diere hier is wild gejag. ’n Halfuur terug het die koedoe vir ons witstert gewys by ’n suiping. Ons het die spoor gevat.
Hendrik moes die koedoe in die sekelbosruigte vir my uitwys. My oë is nog dom; dit het minute geneem voordat ek dit wat van die koedoe sigbaar is, kon eien. Nou is dit my besluit. My ore begin suis. Stadig maar seker neem die noodlot bevel oor. Die teleskoop kom oog toe. Die kruishaar rus waar die wit streep vertak. Die kolf boor in my skouer in. ’n Laaste sweempie vertwyfeling en dan oorgawe. My voorvinger druk die sneller af.
Die dowwe slag van koeël teen lyf klink op. Die koedoevlek wat sigbaar is deur die gaping verdwyn. Hendrik Mahlangu spring voor my uit en vleg deur die sekelbosse. Ek volg, maar verloor hom uit die oog. Blindelings hardloop ek in die rigting na waar ek geskiet het. Dorings gaffel my arms en bene. Amper loop ek my in Hendrik vas.
Hy staan daar en glimlag. Aan sy voete lê die koedoe. Te oordeel na die borrels in die bloed ’n longskoot. Dis ’n jong bul. Een en ’n halwe draai in die horings, nie naastenby trofeegrootte nie. Maar vir my is dit die mooiste koedoe wat ek al gesien het. Dis my eerste jaar as veldwagter. Dis my eerste koedoe. Die jagseisoen het begin.
Ek en my studentemaat Riaan van Zyl werk vir die Suid-Afrikaanse Ontwikkelingskorporasie. Ons is in beheer van ’n reeks wildplase. Die plase wissel in grootte; party is ’n respektabele tienduisend of seweduisend hektaar, ander is blote wildkampe van een- of tweeduisend hektaar. Sommige spog met mooi kliprante en droë rivierlope. Ander bestaan uit eentonige doringplate, vervuil met sekelbos en haak-en-steek, slegs geskik vir koedoe, rooibok en vlakvark. Die groter wildplase het kameelperde, en op Sandspruit is daar selfs ’n klein kudde witrenosters. Dis altyd vir ons lekker om daar te werk; dit voel of ons in Groot Vyf-gebied is.
Die wildplase is nie ver van mekaar af nie. Riaan is op Tierpan gestasioneer en ek op Kwaggavoetpad. Ons werk oor en weer en kamp gereeld saam uit op die ander wildplase.
Die plan met die plase is om hulle stelselmatig te vergroot deur aangrensende plase aan te koop en dit dan tot wildreservate te ontwikkel. Maar tot tyd en wyl is dit niks meer as jagplase vir regeringsamptenare nie. Oor naweke moet ek en Riaan die jagters vergesel as hulle blesbokke en rooihartbeeste kom skiet. Ons moet saans saam met hulle kuier en probeer keer dat hulle nie die jagkamp se lapa afbreek of brandsteek nie.
Ná