vir haar water met ’n strooitjie gegee.
My gemoed was swaar. Die chirurg se woorde het nog in my kop weergalm. Dit was vir my verskriklik om oor die kennis te beskik wat haar bestaan bedreig. Nog onbewus van wat is, het sy die narkose probeer afskud en probeer aanpas by die mediese ingreep wat haar in pyn gelaat het. Onbewus van wat met haar lyf gebeur het. Genadiglik nog gespaar van die verborge verslag van die blindedermoperasie. Elke minuut wat ek daardie nuus van haar weerhou het, kon sy rus in die wete dat die operasie verby is, dat sy net moet herstel.
Dit was verskriklik om haar hand te vat. Om vir haar te sê daar is iets wat ek haar van die operasie moet vertel. Ek het gehuiwer. Sekondes voordat die angs ook haar gemoed sou tref, het ek gedink, en wat ’n keerpunt in ons bestaan sou aankondig.
In haar mooi blou oë kon ek sien hoe sy die nuus aanhoor en dit registreer. Ons blik het gesluit. In ’n tydlose kokon het ons na mekaar gestaar. En dan hoe die nugter vrou, die deurwinterde joernalis wat sy is, die implikasie besef van wat sy hoor. Haar hand het onwillekeurig na haar regtersy geskuif, daar waar die seer was. En daar waar die eierstok eens was. “Dankie dat jy die een is wat dit vir my sê, my lief,” het sy saggies gesê. Sy het teruggelê op die kussing en haar oë gesluit. My woorde was op. Ek het haar hand gesoen en teen my wang gedruk.
Twee dae later is die eerste van ’n paar CT-skanderings (rekenaartomografie) gedoen. Dit het gewys dat daar ’n paar gewasse in haar lewer is en dat daar ook naby haar pankreas gewasse is. Die oorsprong van die kanker was steeds ’n raaisel. Volgens die span dokters het hierdie tipe kanker sy oorsprong op een van drie plekke: bors, pankreas of kolon.
Daardie middag sou hulle Adri-Louise vir ’n tweede keer opereer en ook die nodige biopsies onder narkose doen. Ter elfder ure is die operasie gekanselleer, aangesien daar ’n effense infeksie in haar longe was en dit ’n risiko vir narkose sou inhou. As veiligheidsmaatreël is sy na die intensiewesorgeenheid (ISE) verskuif. ’n Biopsie op haar lewer het gevolg en die chirurg het bevestig dat die kanker na die lewer versprei het. Die biopsie is onder lokale verdowing gedoen, maar dit was geweldig seer. Adri-Louise het tydens die prosedure gehuil, maar het later bygevoeg: “Miskien is dit maar deel van die groot huil wat in my sit.”
Deurentyd was die gesoek na are ’n probleem, wat Adri-Louise ook mismoedig gemaak het.
Agt dae ná die eerste operasie het die span dokters die omvang en oorsprong van die kanker gepeil. Die kolonoskopie, waarby ek teenwoordig was, het ’n yslike gewas in haar kolon op die monitor gewys. Dit was die gevreesde Krukenberg-tumor wat veral op vroue in hul 40’s kan toeslaan. Die gewas was so groot dat dit die pad van die kamera versper het om tot by die punt van die derm te kon ondersoek. Die gewas het in die dwars deel van die kolon gesit, met ander woorde in die deel wat horisontaal oor ’n mens se buik loop. Dit sit effens bo die naeltjie en onder die diafragma.
’n Krukenberg-tumor verwys na ’n kwaadaardige gewas in die ovaria wat vanaf ’n primêre plek versprei het, in klassieke gevalle vanaf die maagdermkanaal. Die tumor is vernoem na ’n Duitse patoloog, dr Friedrich Krukenberg (1871–1946). Hy het aanvanklik gemeen dat hy ’n nuwe soort primêre ovariumkanker in 1896 ontdek het. Ses jaar later sou dit blyk dat daardie tipe gewasse van ’n metastatiese oorsprong in die maagdermkanaal is.
Kanker in die kolon is ’n lokale binnedringing, maar metastatiese verspreiding kan reeds aanwesig wees voordat die lokale groei simptome toon. Die mees algemene plek vir metastase is na die lewer, soos dit toe ook in Adri-Louise se geval was. Die diagnose kon nie erger gewees het nie: Fase vier kanker.
Toe die dokters tevrede was dat hulle met ’n Krukenberg-tumor te doen het wat vanaf die kolon na haar lewer, ovaria en ander dele van haar ingewande in die laer buik versprei het, het hulle besluit om ’n tweede omvangryke operasie te doen. Die belangrikste hiervan was ’n volledige histerektomie en ’n gedeeltelike kolektomie (verwydering van ’n deel van die kolon). Krukenberg-tumors word in 80 persent van die gevalle in albei ovaria aangetref, in ooreenstemming met die metastatiese aard daarvan.
Nege dae ná die aanvanklike operasie is hierdie tweede ingrypende operasie gedoen. Dit klink na ’n lang tyd. Ten minste was die span dokters deeglik voorbereid op die operasie en was Adri-Louise se longe en haar gestel sterker. Tydens die operasie het die chirurg ook vir Adri-Louise ’n poort (’n CVP, “central vein port”) onder haar regtersleutelbeen ingeplant om die drips se aansit te vergemaklik. Ná die operasie is sy weer eens na die ISE verskuif. Sy het geweldig pyn gehad en die dokter kon nie daarin slaag om die epiduraal, wat verligting sou bring, in te sit nie. Daardie aand het sy vir my gesê sy weet nie of sy dit gaan maak nie.
As deel van my teologiese studies was ek in my finale jaar elke sewende dag vir 24 uur in die Tygerberg-hospitaal op pastorale spoeddiens. In daardie jaar het ek siekte en trauma uit elke hoek beleef. Maar wanneer jy langs die bed van jou geliefde staan, veral in die intimiderende omgewing van die ISE, is dit ’n totaal ander saak. Dan verdwyn die afstand, die pastorale aanslag. My oorheersende gevoel was ’n gevoel van matelose magteloosheid. Haar kreun word my kreun, haar pyn word my pyn – en daar is niks wat ek kon doen om dit vir haar beter te maak nie. Ja, ek het geweet my teenwoordigheid beteken vir haar baie, maar ek wou meer doen, en ek kon nie. Daardie eerste kritieke 12 uur het ek omgebid, om gewag, om gely.
Teen hierdie tyd het die meelewing van oor die hele land ingestroom. Ek het Adri-Louise se selfoon by my gedra en tot saans laat gesit om die talle SMS’e, WhatsApp’s en e-posse te beantwoord. Haar goeie vriendin Milanie het haar vakansie in Namibië onderbreek en spesiaal Kaapstad toe gevlieg om vir ’n paar uur by haar te wees.
Die eerste 24 uur in die ISE was veeleisend. Die narkotiseur wat by albei operasies teenwoordig was, was uiters knap en sy het gesorg dat Adri-Louise se pyn onder beheer gehou is. Sy het saans vir Adri-Louise ’n “mengeldrankie” van morfien gegee. Adri-Louise het ’n pompie in die hand gekry waarmee sy die morfien kon toedien soos benodig. Die pompie reguleer in werklikheid die morfien dat net die regte hoeveelheid oor ’n verloop van tyd toegedien kan word. Maar ek het gedink dit help sielkundig om daardie pompie gereeld te druk. Dit was ons eerste kennismaking met morfien. Dit sou nie die laaste wees nie.
Stadigaan was sy wel besig om te herstel. Maar wanneer ek nou terugdink, is ek verstom oor wat sy in daardie eerste tien dae in die hospitaal moes deurmaak. Ek herroep nog die oomblikke wanneer ek in die ISE ingestap het na bed 5 en later bed 23. Die liefde en deernis wat in my opgewel het. Ek het my emosies met moeite bedwing. Sy, glimlaggend, so bly om my te sien. Blomme waar jy kyk en die opgestopte hondjie wat iemand vir haar gegee het.
Adri-Louise was toe al 12 dae lank op ’n dieet van jellie, appelsap en Marmite-sop. Die cappuccino wat ek vir haar gaan koop het, was ’n treffer. Haar sterk gestel het my verbaas. Sommer gou het ek haar en die fisioterapeut in die gang gekry. Sy het opgewonde vertel dat hy haar sommerso in ’n oogwink dubbel vou en van die bed af regop help. Hierdie vroeë treetjies het haar gemoed goedgedoen en toe reeds kon ek sien hoe die vegter in haar opstaan.
Soggens voor werk het ek by haar gaan inloer en van laatmiddag tot saans ná negeuur by haar gekuier. Sy was in ’n enkelkamer en die verpleegpersoneel was baie geduldig met my. Ek moes vir elkeen ’n eksemplaar van LiG bring.
Met haar plesierige lag en haar onverbloemde respek vir die verpleegpersoneel het sy ’n blymoedigheid in die saal gebring. Daar was by hulle ’n buitengewone gewilligheid om hierdie dapper en positiewe vrou te versorg. Een van die teatersusters het op ’n keer gebel en genoem watter geweldige indruk hierdie vrou op haar gemaak het. Adri-Louise het almal by die naam geken. Sy het presies geweet waar elkeen bly en soos ’n nuuskierige joernalis maar is, het sy geweet wat by elkeen se huis gebeur. Die dokters was self verras en bemoedig deur haar volgehoue herstel.
Saans wanneer dit begin stiller raak in die saal en net die liggie in die hoek van die kamer gebrand het, het ons in stilte bymekaar gesit. Te kort nog om die skok en die trauma wat ons getref het, behoorlik in woorde vas te vat. Ons het slegs op haar herstel ná die twee operasies gefokus. Ons was nog nie gereed om oor die volgende fase van die behandeling te dink nie.
.........................
Die oprit na die onkoloog se spreekkamer was rolstoelvriendelik en nadat ons die verpleegster verseker