helling af geloop, links gedraai by die vurk in die pad. Dan woon sy ondertoe af teen die grootvoor.
Hy ondervind die drang om hardop te praat en sy stem te hoor weerklink, maar weet nie wat om te sê nie. Dit voel op hierdie oomblik vir hom of sy lewe leeggeloop het, leeg soos die lug daar buite en soos die rant rondom hom. Met belaglike kieskeurigheid soek hy ’n plekkie uit waar hy sy tas op die kaal sementvloer kan neersit. Sy hande voel sweterig en vuil, soos trouens sy hele lyf. Hy het nie skoon klere by hom nie, maar darem ’n handdoek en seep. Dit sal reeds veel beter voel as hy ’n stortbad kan neem.
In die badkamer merk hy tekens van gerief: ’n gevlekte dog skoon wit bad, wasbak met gepoetste krane; ongelukkig nie ’n storthokkie nie, maar daarsonder sal hy wel leer klaarkom. Onseker of daar water in die krane sal wees, stap hy nader om ondersoek in te stel. ’n Oomblik lank luister hy eers onwillekeurig weer of hy die rivier kan hoor, maar hierbinne is dit gedoof tot die ruising van stilte in sy eie ore.
Toe draai hy die kraan oop, te veel te vinnig (nie kraan-etiket nie, sê sy suster Freja, en dat veral mans en kinders dit doen); die bruinerige water spuit gewillig uit, gorrel en kring in die bodem van die wasbak. Hy kyk oorbluf daarna. Lyk alle water hier so? Hy het koel, skoon water verwag.
Hy draai die kraan toe, leun oor die wasbak, sy hande aan weerskante gestut. Hy voel hoe sweet teen sy voorkop uitbreek. Hierdie keer nie van die hitte nie, maar van ontnugtering. Hy het tevergeefs die groot verandering gemaak. Tot dusver trek die rivier en sy water hom met ’n troebel drif. Waarom dan, in hemelsnaam, het hy daardie noodlottige dag in opperste angs verval en weggevlug? Net om ure later te hoor dat Banie in die spruit gevind is, dood verdrink?
BH Hougaard se gesig die dae en weke daarna, die dowwe rooi seer in sy oë, die hang van die swaar kop, die stilte onder die personeel. Nelis het uitgehou tot na die lentevakansie, wat hy by Freja en haar gesin deurgebring het. Maar toe hy terugkeer, het niks in sy gemoed verbeter nie, eerder vererger. Banie was steeds dood en begrawe, en die huis van BH Hougaard in swaar rou gedompel. Dit het die skool bereik, die gange en personeelkamer en klaskamers gevul. Alles en almal was in rou. Toe het hy, die indirek aandadige, aanstaltes begin maak om end van die jaar weg te kom. Getuigskrif gevra. Vir BH gesê hy wil na ’n kleiner skool gaan, sonder buitemuurse aktiwiteite, sy ontbrekende graadvak klaarkry.
“Wil jy vir goed van ons af weggaan?”
“My gedagte is tydelik, maar ek kan nie van u verwag om my pos oop te hou nie.”
BH se vingertoppe het afwesig op die lessenaarblad getrommel, onritmies. “Wel, as jy gradueer, skuif jy in elk geval pens en pote hoërskool toe.” Nelis het reeds sekere vakke daar aangebied, die twee skole is soos ’n Siamese tweeling langs mekaar op die dorp geleë. “Indien nie hier nie, dan elders,” het BH voortgepeins.
“Die tyd sal leer,” het Nelis ontwyk. Want hoe kon hy daarheen terugkom? Selfs na die dorp toe? Niks in sy huidige dilemma sou verander nie. Indien daar vir hom iewers vorentoe vryspraak en opklaring wag, sou dit op ’n manier moet wees wat hy nog nie naastenby kon bedink nie. Wat gebeur het, het gebeur.
BH het niks verder teengewerp nie. Net gesê: “Nou ja, dis tans seker ook nie van die lekkerste hier by ons nie.” Die groot man se gees het hom verlaat. Daar was geen verwyt teenoor die jong onnie wat, volgens eie erkenning, sy seun die laaste keer lewend gesien het nie. Hy het ’n goeie getuigskrif gegee.
Nelis druk die prop in die bad en draai, stemmig hierdie keer, die kraan oop. Twyfelend staan hy en wonder of hierdie troebel water ooit reinigende waarde kan hê. Dis in elk geval sterk lou van die son op die pype.
Mevrou Hougaard het aan Reinet se ma vertel dat Banie se mond en hare vol modder en opdrifsels was toe hulle hom gevind het, nie eers veel laer af van waar hy moes ingeval het nie.
Toe Reinet niksvermoedend dit aan hom oorvertel, moes hy sigbaar verbleek het, want sy het gevra: “Voel jy sleg, Nelis?”
“Ons voel almal sleg.” Na sy gesprek met BH Hougaard, oor ’n skuif, het hy die Onderwysgaset begin fynkam. Hy durf nie een maand sonder salaris wees nie. Sy studie- en motorskuld word per debietorder afgetrek. Sy ouers se polisse was nie veel werd nie, aangesien hulle lenings daarteen gemaak en nog nie terugbetaal het nie.
Hy kom toe weer by Reinet, in die poskantoor. Sy was op daardie oomblik alleen agter die toonbank, en hy die enigste kliënt. Sy was, soos altyd, fyn uitgevat. Sy is wat ’n Nederlandse skrywer noem “een poppetje”.
Hy sou haar verlangs van sy voorneme moes verwittig. “Ek wil seëls hê, asseblief, geagte posmeester.”
Dit vlei haar altyd, want sy is net ’n assistent. “Jy het nog nie jou boek nodig nie?” Sy is besig met ’n graad “oor die pos”. Hy is ’n nuttige bron van boeke, letterkunde veral. Dit het vanself meer as dit geword. Hulle was op die pad van liefde, sonder dat hy dit al wou erken.
“Nee, nee, jy kan dit nog hou. Sê maar as jy nog iets nodig het.”
Sy het die geld geneem, die seëls van die groot velle afgeskeur en dit na hom deurgestoot. “Wat makeer jou deesdae? Jy is bleek en jy het sakke onder die oë. Jy werk te hard. Jy moet volgende jaar uit die koshuis gaan en privaat losies kry.” Die glinstering in haar oë sou kon verraai dat sy aan haar eie ouerhuis dink.
“Ek is tevrede in die koshuis. Ek doen maar twee aande per week diens.”
“Nogtans, en jy studeer ook nog, en die seuns maak jou klaar.”
“Dit is so, maar ek is lief vir die spul.” En daarby was sy koshuisverblyf gratis.
“Hulle draai jou om die vinger, stry? Wat anders kan jou so moeg maak dat jy al hoe minder kom kuier? Om oor boeke en my take te gesels,” het sy guitig bygevoeg.
Hy moes hom uit ’n moeilike posisie bevry. “Ek kuier al hoe minder omdat jy al hoe geleerder word. Ek is kastig jou adviseur, maar ek is bang slim vang later sy baas.”
“Komaan, dis nie hoekom jy wil weggaan nie. Wat gaan aan, Nelis?”
“Ek het ’n verandering nodig. Ek het juis seëls kom kry om aansoeke te pos. Moet dit nie onderskep nie.” Met ’n stram laggie.
“Nee, ek sal nie, want die speurders sal dit gou by my vind, in ’n fluweeldosie tussen droë roosblare.” Sy het nie eers teen die teleurstelling geveg nie. Sy is ten alle tye leesbaar, en daarom nie moeilik om oor die weg mee te kom nie.
’n Paar minute lank was dit stil tussen hulle terwyl Reinet ’n ander klant bedien en hy half eenkant staan. Toe hulle weer alleen is, het sy gevra: “En nou? Wat word van ons?”
Hy het dit weerstaan om te sê dat daar niks tussen hulle is nie. “Die afstand kan ons goed doen, verstaan?”
“Nee, ek verstaan nie. Hoekom nou weggaan, en hoekom alleen?”
Sy wou tog nie insinueer dat hulle moet trou nie? Hy moes oppas, sy is ’n ratse enetjie. “Laat ek ’n ander plek op die proef gaan stel, en dan, miskien …”
Dan kom ek jou moontlik haal, was die versweë belofte.
“Miskien?”
“Waarskynlik. Hopelik. Ag, Reinet …”
“Is dit al wat jy kan sê? Jy het bra flou verskonings. Ek dog ons het … wel, ek dog ons sléép, soos die skoolkinders sê. Maar al waarvan ek hoor, is die vak wat jy sleep.”
Dit was die waarheid, en hy moes daarop reageer. Dit was net billik. Daar was soene en drukkies, groeiend in innigheid. Sy kon begeerte in hom wek, maar die durender trekkrag tussen gees en gees het ontbreek.
In die leen van sy boeke en studiekennis het sy ’n goeie aanknoping gevind. Hy het meer as vermoed dat haar skielike studie ’n manier was om by hom uit te kom. Sy is nie ’n wafferse student nie. Haar aandag word maklik afgelei. Tog is sy skerp en vinnig. Sy het eers die skakelbord bedryf, pas voordat die handsentrale na ’n outomatiese een oorgeskakel het, laasgenoemde ’n groot geleentheid met burgemeester en koek en tee.
Sy het hom genooi om een aand te kom kyk hoe