абыычай быһыытынан, күтүөт уол туора сиртэн сүктэн кэлбит кийиит кыыһы сыбаайбалыар диэри көрүө суохтаах эбит.
Биир ыал уолларыгар кыыс сүгүннэрэн аҕалбыттар. Эдэр дьон дьоллорун холбуур барҕа-мааны малааһын тэрийэргэ быһаарбыттар. Ол үөрүүлээх-көтүүлээх түбүккэ сылдьан, уол наар кыыһын туһунан саныыр. «Төһө эрэ буспут моонньоҕоннуу өгүрүк-төгүрүк көрдө, төһө эрэ килбиэннээх киис түүтэ хаастаах буолла, төһө эрэ иирэ талах курдук имигэс буолла» диэн санаалар наар тэһитэ кэйэллэр эбит. Кэлэ-бара сылдьар дьон кыыс кэрэ дьүһүнүн сөҕөн кэпсэтэллэрин истэн, тулуйбакка, хаппахчы аанын сэгэтэн көрөн истэҕинэ, дьахталлар: «Өҥөйдө, өҥөйдө», – диэн аймалаһа түспүттэр.
Ити түбэлтэ биһиги сирбитигэр буолбута уонна сирбит аата онтон тахсыбыта диэн кэпсээн баар.
II. Былыр биһиги сирбитигэр, Эбэҕэ, сахалары кытта тоҥустар сэриилэспиттэр. Сахалар баһылыктара Өҥөлдьө диэн, тоҥустар баһылыктара Омолдоон диэн эбиттэрэ үһү.
Эбэ күөлүн уҥуор-маҥаар турар икки тумултан кыргыспыттара үһү. Үс түүннээх күнү быһа үөгүлүү-үөгүлүү өлөрсүбүттэр, биэс түүннээх күнү быһа кылана-кылана кыдыйсыбыттар. Тоҥус сэриилэрэ хотторон тахсыбыттар. Өҥөлдьө бэйэтэ күөл уҥуор, тумул үрдүгэр, мас быыһыгар турар Омолдоону аҥар хараҕын оҕунан тэһэ ытан кэбиспитэ үһү.
Итинтэн ыла Өҥөлдьө биһиэхэ олохсуйан, үс саханы үөдүтэн, түөрт саханы төрүттээн олорбута үһү диэн үһүйээн эмиэ баар.
Мария Иванова. Ньурба, Акана. 1970 с. Бүлүүтээҕи педучилищеҕа II кууруска үөрэнэ сылдьан суруйбут курсовой үлэтиттэн.
ТААСТААХ
Бу сиргэ биир бухатыыр дьахтар Липпэ диэн сиртэн улахан тааһы көтөҕөн аҕалан бырахпыт үһү. Ону өссө да илдьиэн, сыппатын быата быстан, бырахпыт үһү. Кырдьаҕастар күүһүн холонон көртө буолуо дииллэр. Ол таас билигин да сытар. Ким да кыайан көтөхпөт, өндөппөт даҕаны. Урут нэһиилэ сыҕарыталлар эбит. Ол таас улахан, хара.
ЭМЭЭХСИН ТИИТЭ
Бу дэриэбинэ чугаһыгар баар тиит. Бу тииккэ биир эмээхсин олорон ытыаласпыт дииллэр. Биир киһилиин, күөл уҥуор-маҥаар олороннор, ох саанан ытыаласпыттар үһү. Эмээхсин олорбут тиитигэр хайдах эрэ ох саа оноҕоһун суола баарга дылы. Уонна ол эмээхсини, онно олорон, өлбүт дииллэр. Ол тиит билигин да баар, улахан баҕайы, элбэх салаалаах.
Бу тиит анныгар киһи уҥуохтара бааллар.
Мария Степанова. Ньурба, Малдьаҕар нэһилиэгэ. 1970-с сс. Бүлүүтээҕи педучилищеҕа үөрэнэ сылдьан суруйбут курсовой үлэтиттэн.
МАЛДЬАҔАР ЭМЭЭХСИН
Малдьаҕар диэн манныктан тахсыбыт диэн сэһэргииллэр. Былыр биһиги дойдубутугар Малдьаҕар диэн ааттаах баай эмээхсин олорбут. Кини төрөппүт оҕото суох үһү. Ол иһин, кинини үйэтитээри, биһиги дойдубутун Малдьаҕар диэн ааттаабыттар.
Иван Алексеев-Уйбаан Өлөксүөйэп (1882). Ньурба, Сүлэ нэһилиэгэ. Сантаҥа аҕатын ууһа, Ордьоҥхо ийэтин ууһа. 1961 с. кэпсэппитим.
ТҮҮЛЭЭХ ДҮҤҮРДЭЭХ ТҮЛҮӨН ОЙУУН
Киниттэн сүлэлэр, Торуой Бордоҥ сорохторо, Пиэрибэй Бордоҥ сорохторо тарҕаабыттар. Бултаан, балыктаан олорбут. Дьокуускайтан ойохтоох тахсыбыт. Киниттэн икки уол