Отсутствует

Ernest Hemingway


Скачать книгу

niemoralnym zarówno wobec zwierząt, które zabija dla rozrywki bogatych klientów, jak i wobec ludzi − bez żadnych skrupułów moralnych ułatwia klientkom zdradzanie mężów i bywa okrutny wobec zatrudnianych tubylców, jest „moralną dziwką”51, ale jednocześnie kultywuje kulturę. Osoba Wilsona skupia w sobie cywilizację śmierci: jednoczesne okrucieństwo i pielęgnowanie literatury. Proza Hemingwaya powstawała w cieniu I wojny światowej, najtragiczniejszego dla cywilizacji Zachodu doświadczenia umierania, ale stała się symbolem całego XX wieku.

      Emanację kultury wynoszącej śmierć do poziomu rytuału Hemingway odnalazł w Hiszpanii. Jego fascynacja corridą została utrwalona przede wszystkim w książce pod jakże znamiennym tytułem Śmierć po południu, aczkolwiek tematyka corridy pojawia się także w wielu innych miejscach w jego prozie. Opowiadanie Rogi byka52 należy do twórczości inspirowanej corridą. Druga wersja tytułu opowiadania, The Capital of the World [Stolica świata], odnosi się do Madrytu, miasta-świata, do którego przybywają z prowincji chłopcy tacy jak Paco, bohater opowiadania, w nadziei niezwykłego życia, a znajdują jedynie niepotrzebną, tragiczną śmierć.

      W kanonie opowiadań Hemingwaya Rogi byka stanowią „zaniedbane opowiadanie”53. W nielicznych istniejących analizach śmierć Paco jest postrzegana jako coś, co chłopiec ściągnął sam na siebie, aczkolwiek możliwa jest też interpretacja, że jego śmierć jest efektem braku matadora, który wtajemniczyłby go w arkana sztuki walki z bykiem, czyli braku postaci ojca, który nauczyłby go sztuki życia54. Początek opowiadania wyraźnie sugeruje, że ojciec Paco nie interesował się synem, a rolę opiekunek chłopca w opowiadaniu odgrywają jego dwie siostry. Śmierć Paco w iluzji corridy jest niewątpliwie czymś więcej niż nieszczęśliwym wypadkiem naiwnego młodzieńca. Poprzez gorzką parodię walki z bykiem i śmierć w jadalni opustoszałego pensjonatu Hemingway wskazuje na upadek kultury. Pisarz, jak przystało na modernistę, w zgodzie z Ezrą Poundem i T. S. Eliotem, wierzył w konieczność połączenia tradycji i dorobku kultury ze sztuką współczesną55. Tym samym „opowiadanie Hemingwaya pokazuje co dzieje się, gdy młody artysta, w tym przypadku niespełniony matador, nie ma nikogo, kto mógłby być jego mentorem, który skłoniłby go do pogłębionego studiowania osiągnięć przodków”56. Śmierć Paco jest następstwem jego naiwnego przekonania, że do uczestnictwa w rytuale corridy wystarczą dobre chęci, podczas gdy nieodzowne są wiedza i „zdolność odróżnienia prawdy od symulacji”57. Tragiczny koniec życia chłopca staje się metaforą klęski grożącej uprawianiu sztuki bez odpowiedniego zakorzenienia w tradycji, bez terminowania u starych mistrzów i długotrwałych ćwiczeń w byciu artystą. Prawdziwa sztuka zostaje zastąpiona marnymi efekciarskimi gestami.

      Walka byków jest zrośnięta mocno z tradycją, aby stać się matadorem potrzebne jest długotrwałe kształcenie, umiejętne stawienie czoła rozjuszonemu zwierzęciu nie jest efektem jedynie naturalnego talentu. W swoim przewodniku po sztuce corridy, Śmierci po południu, Hemingway ubolewał nad napływem na ring niedojrzałych młodych matadorów58. Rogi byka zostały napisane przez Hemingwaya w trudnych dla Hiszpanii czasach zbliżającej się wojny domowej. Upadek obyczajów związanych z corridą odzwierciedlał tumult społeczno-polityczny, Paco ginący na kuchennych nożach udających rogi byka symbolizuje upadek tradycji i zbliżające się zagrożenie. Drugi tytuł opowiadania, odnoszący się do Madrytu jako stolicy świata, podkreśla wymowę opowiadania jako losów Hiszpanii będącej symbolem lat 30.

      Opowiadanie rozpoczyna się w restauracyjnej części pensjonatu, w którym pracuje Paco, i gdzie styka się, aczkolwiek jedynie w roli kelnera, z matadorami, pikadorami i banderillero. Wśród gości są także dwaj księża, niewykorzystane przez Paco substytuty ojców duchowych. Śmierć Paco następuje w opustoszałej jadalni, ale niefortunny plan pseudo corridy rodzi się w kuchni59. Przebieg symulowanej walki byków podkreśla oderwanie Paco od potencjalnych ojców-mentorów. Enrique, przypadkowy sprawca śmierci, jest także młodzieńcem, zaledwie trzy lata starszym od Paco.

      Psychoanalityczne odczytanie opowiadania60 kieruje czytelnika przede wszystkim do braku ojca w życiu Paco. Jedynymi bliskimi mu osobami są dwie siostry. Ojciec zapewne nauczyłby go zarówno szacunku do tradycji, jak i wartości strachu (tym co ostatecznie doprowadza do śmierci Paco jest jego uparte powtarzanie, że się nie boi). Być może ojciec dałby mu wskazówki, jak zrozumieć świat, który, szczególnie w stolicy, jest dla Paco zbyt skomplikowany, co odzwierciedlają jego splątane pragnienia: „On sam bardzo by chciał być dobrym katolikiem, rewolucjonistą, mieć stałą posadę, taką jak ta, i jednocześnie być toreadorem”61. Matka Paco jest tak samo nieobecna jak ojciec, choć, wnioskując po rozpoczęciu opowiadania, jej rola z założenia byłaby dla chłopca mniej istotna. Substytutem rodziców są siostry, ale ich rola w życiu Paco jest ograniczona do zaspokojenia jego podstawowych potrzeb bytowych, które mu one zapewniają, organizując pracę w pensjonacie. W kluczowym momencie opowiadania, gdy Paco odgrywa swoją ostatnią rolę w kuchenno-jadalnianym teatrum, siostry przebywają w innym świecie iluzji, „były jeszcze w luksusowym kinie na Gran Via, gdzie mocno je rozczarował film z Gretą Garbo”62. Rytuał inicjacji, który przechodzi Paco, kończy się tragicznie w dużej mierze dlatego, że zabrakło postaci ojca mogącego wprowadzić go w życie. Enrique jest niewiele starszy: „był o trzy lata starszy od Paco, bardzo cyniczny i zajadły”63. Tworząc falsyfikat – krzesło i noże zamiast prawdziwego byka – Paco i Enrique podważają wartość autentyku, a karą za zniewagę wobec sztuki jest śmierć. Enrique także staje się ofiarą symulowanej corridy: wyprowadza go policja i zostanie oskarżony o spowodowanie śmierci Paco. Los Paco, choć tragiczny, może w tym kontekście wydawać się lepszy, gdyż nie zdążył zgorzknieć i stracić wiary w przyszłość: „Umarł, jak mówią Hiszpanie, pełen złudzeń”64.

      W opowiadaniu Obóz indiański ojciec Nicka odgrywa najważniejszą rolę w doświadczeniach egzystencjalnych chłopca. Nick jest świadkiem umierania i tragicznej śmierci, ale wychodzi z tego przeżycia wzmocniony − „nabrał całkowitej pewności, że nigdy nie umrze”65 − podczas gdy pozbawiony ojca Paco jest bezbronny wobec zagrożeń, jakie stwarza realny świat. Otwierająca opowiadanie Rogi byka anegdota o setkach chłopców w Madrycie odpowiadających na ogłoszenie w gazecie od ojca o przebaczeniu wskazuje na kruchość relacji pomiędzy ojcami a synami. Z drugiej strony wśród potencjalnych substytutów ojca, dorosłych mężczyzn mieszkających w pensjonacie „Luarca”, brakuje postaci zasługujących na podziw, mogących odegrać rolę mentora i doradcy. W porównaniu z sytuacją Paco obecność ojca w dorastaniu Nicka wpływa pozytywnie na jego osobowość i relacje ze światem zewnętrznym. Śmierć w opowiadaniu Obóz indiański jest dla młodego bohatera doświadczeniem budującym, w Rogach byka – ostatecznym.

      Znaczenie byka jako przeciwnika, którego bohater musi pokonać, jest łącznikiem pomiędzy opowiadaniami Krótkie szczęśliwe życie Franciszka MacomberaRogi byka. W pierwszym z nich rolę byka odgrywa afrykański bawół, w drugim byk jest zastąpiony atrapą, krzesłem z przymocowanymi nożami. Obydwaj bohaterowie giną w walce z bykiem, choć gorzkim paradoksem jest to, że śmierć Franciszka Macombera jest efektem działania jego żony, a Paco − jego kolegi z kuchni.

      […]