by die Suid-Afrikaanse politiek betrokke te raak.
Mauritsstraat 76
4 September 1986
Liewe Melanie
Hoekom is ek so bang om iets te doen wat groter is as wat ek voorheen gedoen het? Miskien is ek net bang dat mense my verkeerd sal verstaan? Of is ek bang om in die openbaar ’n spesifieke standpunt te verdedig? Ek het rêrig al baie gewonder wat om te doen. Die een oomblik is ek so seker, die volgende oomblik kom al die vraagtekens, onsekerhede weer by my op. Miskien moet ek maar my bes doen en die res aan die Here oorlaat?
8 September 1986, 19:40
Ek het nou net klaar gedraf, vinnig gebad, ’n bietjie heerlike soet druiwe uit Griekeland geëet, die musiek-tape aangesit (Fiddler on the Roof) en nou gesels ek ’n bietjie met jou. Vandag was weer ’n wisselende dag met wisselende gemoedstoestande: die een oomblik vol lewenslus en positief, die volgende oomblik net lus om te lê en doodgaan, met die gevoel dat ons dit nooit gaan maak nie.
Vanmiddag het ek toe begin lees aan die stapel ANC-tydskrifte, boeke, gedigte, ens., wat Amor-hulle hier gelos het. Soos jy kan dink, was dit baie ontstellend om te lees van die nuwe wêreld van Soweto en vryheidsvegters wat ons so maklik terroriste noem – voordat ons rêrig geluister het.
Terwyl ek draf, het ek eers so half bang gevoel dat al dié dinge wat ek sien en hoor ons wêreldjies uitmekaar sal laat dryf en dat jy my nie meer sal verstaan nie. Toe onthou ek wat ek weer tydens vanmiddag se moeilike leeswerk gedink het. As ek rêrig glo dat die Here in beheer van my lewe is, dan moet ek glo dat dit sy wil is dat Hy my in aanraking gebring het met Amor en Rudolf, maar ook met Fano en prof. Marevati. Dan moet ek aanvaar dat my van nou eenmaal Verwoerd is en dat dit in Suid-Afrika, veral in sekere kringe, so ’n negatiewe konnotasie het (wat positief kan word, soos prof. Marevati my aangemoedig het).
Ek kry net so ’n gevoel dat my lewe dalk ’n ander koers gaan neem as wat ek beplan het. Nadat ek gehoor het (dit lyk of dit maar die punt van die ysberg is) wat alles die afgelope jare met veral swart mense gebeur het – veral a.g.v. die politieke stelsel waaraan my eie oupa so ’n groot deel gehad het, asook my kerk – kan ek nie maar net soos gewoonlik aangaan en vergeet daarvan, dit wegredeneer nie, maar [ek weet] dat ek onder leiding van die Here alles moet gee om die wonde gesond te maak.
Gister het hier nog ’n nuwe ou ingetrek – Attie, ’n sosiologiedosent by Unisa. Hy vertel my dat dit so goed met WP se rugby gegaan het. Die rugbymal Suid-Afrika voel hier so ver weg!
Vanuit sy vakgebied, industriële en ontwikkelingsosiologie (wat hom praktiese kennis in die woonbuurte/townships gegee het), het Attie vanaand ’n paar belangrike perspektiewe gegee toe ons oor die politiek aan die gesels geraak het.
Die belangrikste punt vir my is dat hy radikaal teen apartheid is en dat hy glo dit moet verander, maar dat daar so baie aandag net aan politieke verandering gegee word en naïef gedink word dat ’n ander regering al die probleme gaan oplos. Die punt is, ons sit in ons land, ongeag die politieke probleme, met ’n magdom sosiologiese en ekonomiese probleme wat ook en veral aandag moet kry.
Verder moet ons volgens hom ophou om skaam te wees vir ons Afrikanerskap. Ons is dit nou eenmaal en ons moet eerder begin werk aan die oplossing, red wat daar te redde is.
Dit is lekker om van iemand te hoor wat so praat: “Hou op om die Afrikaner sleg te sê, help eerder werk aan die oplossing!”
15 September 1986, 01:05
Jong, ek kan maar net lag oor die huis waarin ek bly. Dit het rêrig vanaand my humorspiere geprikkel: hierdie onskuldige, beskermde Afrikaner, hierdie NGK-teologiestudentjie skielik te midde van ’n hoogs uiteenlopende leeukuil van mense. Miskien kan ek lag omdat ek – veral met Rudolf – dit al meer ervaar dat, alhoewel ek nie saamstem met wat hulle doen nie, ek hulle nie emosioneel veroordeel nie. Ek kon dit selfs vanaand vir Rudolf sê en hy sê toe dat hy my nie as veroordelend ervaar nie.
Dit is so ’n wonderlike gevoel: al het ek niks met my MA-verhandeling gevorder in hierdie drie maande nie, het die Here my so ontsettend baie geleer i.v.m. mensekennis, asook my eie blindheid en vooroordele en emosionele onvermoë, my gebrek aan werklike naasteliefde ten spyte van wat/wie my naaste is.
Dis nie dat ek dit al so wonderlik regkry nie, hoor. Dis net of ek baie duideliker sien waarna ons moet strewe – dis so bevrydend! Dis so of ek duidelik kan sien/voel hoe ek die laaste tyd gegroei het – veral ten opsigte van seksuele denke, maar ook politiek. Dat dit nie so sou gewees het as ek nie in die huis saam met dié Suid-Afrikaanse mense geleef het nie. Dit was so ontsettend moeilik aan die begin, en is steeds, maar dit is so asof daar sulke boeie van vooroordele afval. Ek weet dat dit veranderinge in my is wat vir die res van my lewe ’n ongelooflike groot verskil gaan maak. Ek weet dit gaan baie meer probleme en swaarkry en konflik veroorsaak (veral in Suid-Afrika). Maar dat dit net so ’n sekere gevoel is dat dit die regte rigting is. Ek hoop nie dit klink hoogmoedig nie. Verstaan jy?
Dit het rêrig vanaand gevoel of Rudolf ’n bietjie oopgemaak het en of ek amper die eerste keer/opnuut verstaan het hoe hy dink en voel. Hoe hy van kleins af die hel moes deurmaak van ’n pa wat hom nie verstaan/aanvaar het nie – ’n pa wat Rudolf, vandat hy kan onthou, aktief gehaat het. Hoe dié haat uitgebrei het na al die pa’s binne die familie, die volk – veral die kerk (my – ons – kerk!) omdat ook hulle hom verwerp het. Hoedat hy vandat hy in Nederland is ook moet leer om sy nuwe regte en vryhede te hanteer, ook sy nuwe, vreemde verhouding met Pieter. Hoedat hy nie eintlik weet waarheen hy op pad is nie en baie keer voel of hy geen sin in sy lewe het nie.
Dit is ontsettend moeilik om met hom oor Christus te praat omdat die kerk waarin hy dié Christus ontmoet het eintlik vir hom Christus vermoor het. Hy is emosioneel afgestomp vir enige Christelike term, boodskap, ens., as gevolg van die geweldig negatiewe assosiasies daarmee wat hy binne die Afrikaner-NGK gekry het.
Wilhelm
Twee dae later sit ek op die oewer van die Kromme Rhijn, een van die groot kanale van Utrecht. Eendjies soek kos tussen die tafels van Rhijnauwen Teehuis. Die son skyn pragtig tussen groot wit wolke deur. Ek kyk uit op sulke groen weivelde waar koeie en skape wei. En ek waag om rigtinggewende gevoelens gestalte te begin gee:
17 September 1986
Liewe Melanie
’n Paar gedagtes het die laaste tyd al duideliker by my begin vorm aanneem. Gisteraand kom Attie toe by my kamer in en vra wat ek in Oxford gaan swot. Hy wonder of ek nie die een of ander ontwikkelingstudie van Derdewêreldlande, verstedeliking, armoede, subekonomiese behuising moet doen nie. Hy glo dat daar, veral in Suid-Afrika, toenemend ’n geweldige nood op hierdie terreine is en gaan wees. Nou wel, toe hy dit sê lag ek eers daaroor, maar dit het my tog aan die dink gesit. Veral omdat dit aanklank gevind het by allerhande dinge wat binne-in my aangaan.
Die duidelikste hiervan is seker dat ek toenemend begin wonder of ek eendag in die blanke NG Kerk ’n predikant gaan wees. Dis net so ’n gevoel dat daar op ander terreine ’n groter nood is. Laat ek eerder sê, ’n nood waarvoor ek ’n groter verantwoordelikheid en roeping begin voel.
Dit hang saam met ’n klomp dinge: Die feit dat ek al duideliker begin besef dat apartheid verkeerd is en, meer nog, verkeerd was; dat ons mense (my oupa en kie.) blind /doof was vir dié mense (die meerderheid) wat nie met hulle ideologiese/teologiese raamwerk saamgestem het nie; dat ons mense nie in die verlede ten opsigte van bv. die swart mense reg gemaak het nie. Ek weet ons het wonderlike dinge gedoen, meer as wat die meeste ander blankes kan sê … Ag, wat ek eintlik probeer sê is dat ek graag sal wil help om die verskriklike gevolge van apartheid teë te werk – miskien ook omdat my van Verwoerd is (soos prof. Marevati by Caux gesê het).
Maak nie saak waar ek tereg kom nie, die punt is dat daar in ons eie land miljoene mense is wat onder die broodlyn leef, nie behuising, ens., het nie. Mense wat voordat hulle kan kerk toe gaan, eers kos, klere en ’n werk benodig. Natuurlik sluit lg. nie geestelike werk uit nie, maar ek dink net ons as kerk sal baie meer betrokke moet raak by armoede, wat heel moontlik a.g.v. (o.a.) onregverdige strukture daar is (bevrydingsteologie?).
Verstaan jy in watter lyn ek begin dink en