geskiedenis wat ons op skool geleer het – die swart mense wat uit die noorde gekom het en die wit mense vanuit die suide – nie heeltemal korrek is nie. Wil jy dit nie ’n bietjie “opcheck” nie?
’n Interessante, ontstellende gedagte is dat die Boere tydens die Vrydheidsoorloë ook terroriste was. Dat genl. De Wet guerrilla-oorlogvoering ontwikkel/ontdek het en dat ons nou die swart mense veroordeel terwyl ons presies dieselfde gedoen het. En dit terwyl hulle eers vanaf 1960 (ná 50 jaar van vreedsame protes) hul toevlug tot geweld geneem het.
Ek weet dit is nie só eenvoudig nie, maar al die gepratery is net elke keer ontstellend. Met ’n stemmetjie wat vir my sê: “Sê nou net hy (hulle) is reg en ek is verkeerd.” (Miskien is ons albei verkeerd.) Ons kan seker net vir ons land bid.
Partykeer kry ek so ’n beklemmende gevoel as ek aan die toekoms dink en daar geen oplossing in sig is nie. Partykeer voel dit of my kop wil bars terwyl ek alles probeer verstaan. Dalk dink ek te veel. Wat sê prof. Willie?
Wilhelm
Kort voor my vertrek na Nederland het ek ’n voormalige Britse ambassadeur, Archie Mackenzie, en sy vrou, Ruth, in Stellenbosch ontmoet. Ek was baie beïndruk deur hul kombinasie van politieke betrokkenheid en toegewyde Christenskap. Toe hulle my na ’n konferensie van Morele Herbewapening – Moral Re-Armament (MRA) – in Switserland nooi, het ek dit dus aanvaar.
Ná twee uitputtende maande in Mauritsstraat was dit trouens ’n lafenis om vyf dae lank in ’n pragtig gerestoureerde hotel, duisend meter bo die Geneefse meer, deel te neem aan die A Dialogue Between the Continents-konferensie. In dié proses is nog ’n paar vooroordele afgebreek, onder andere teen “Mohammedane”. Dit was ook my eerste ontmoeting met ’n swart Suid-Afrikaanse professor. My briewe aan Melanie vertel egter ook die ontstellende storie van Kaapse besoekers wat my wit Afrikaner- politieke vooroordele bevestig het.
Caux
20 Augustus 1986, 11:30
Liewe Melanie
Weet jy, dit is eintlik ’n wonderlike ervaring om so baie mense uit soveel verskillende lande te ontmoet. Verlede naweek was hier mense uit ongeveer 53 lande. Ek het vanoggend ’n swart predikant uit Tanzanië ontmoet, ’n besigheidsman uit Pakistan, iemand uit Fidji. By vanoggend se byeenkoms het mense uit Uruguay, Porto Rico, Ciprus en Kenia hul ervarings gedeel i.v.m. “From Fear to Victory”. Vanaand eet ek saam met ’n man uit die Filippyne. Hy is betrokke by die hervestiging van Indo-Chinese vlugtelinge – ’n pragtige Christen wat al deur moeilike tye gegaan het en wat aktief betrokke was by die weerstandsbeweging teen pres. Marcos. Ek sien baie uit daarna.
Toe dink ek net weer hoe ontsettend klein en nietig ons elkeen is. Hoedat ’n mens se eie wêreld en die omgewing rondom jou so maklik dié wêreld kan word – so asof ons God partykeer vir onsself toeëien, ’n God-se-witbroodjiegevoel kry.
21 Augustus 1986, 14:40
Soos jy kan agterkom, gaan dit baie goed met my. Ek is rêrig verbaas dat ek so tuis voel en vrymoedigheid het om met so baie mense te gesels. Toe ek vanmiddag weer so met die Mackenzies oor Suid-Afrika en die toekoms gesels, besef ek net weer hoe donker ’n mens alles kan laat lyk. Hoe donker dit ís. Hoe ongelooflik kompleks alles is, veral op die politieke terrein.
Toe sê mev. Mackenzie iets wat Frank Buchman [die stigter van MRA en toegewyde Lutherse predikant] gesê het, nl. dat as ’n mens in die middel van ’n krisis is (veral ’n politieke een), is dit die tyd om die mense rondom jou te verander/nader aan Christus te bring, al is dit dan een vir een. Dit is hoe Christus gewerk het: die vrou by die put, Saggeus. Dan was Hy voorwaar rewolusionêr. Dan het Hy verwag dat daardie mens sy hart moet verander, dat hy homself moet verloën, met sy hele lewe God en sy naaste moet dien.
Ek sal nie nou kan vertel wat MRA is en wat ek alles daarvan dink nie. Ek het nog nie heeltemal duidelikheid hoe alles werk nie, veral ook omdat Mohammedane, ens., ook getuig oor hoe dit in hul lewe werk. Maar as jy luister wat veral Christene getuig, laat dit my rêrig daaroor dink. Ek verbaas my oor hoe krities en suspisieus ek (ons kerk?) is en wonder of ’n mens nie moet sê “wie nie teen My is nie, is vir My”?
22 Augustus 1986, 22:55
Ek voel nou so opgewonde en kan nie wag om met jou te gesels nie. Ek het vanaand rêrig ’n wonderlike aand gehad saam met mnr. en mev. Garth Lean en hul dogter Mary van Oxford, al drie voltyds by MRA en pragtige Christene.
Mary sê toe basies dieselfde as wat prof. Cornelius Marevati (Afrikatale, Unisa) gister by ’n byeenkoms van al die verteenwoordigers uit Afrika en Asië gesê het. Die drie basiese probleme in Suid-Afrika is selfsug, vrees by die blankes en bitterheid by die swart mense. En dat al sou apartheid struktureel afgeskaf word, die mense se harte nog verander moet word voordat daar rêrig vrede sal kan kom.
Vanaand het ons ’n film gekyk oor die lewe van Frank Buchman en sy groot liefde ook vir die mense van Asië en Japan – sy respek en begrip vir hul godsdiens, alhoewel hy eerlik en openlik sy Christenskap uitgeleef het. In ’n stadium het ek met ’n skok besef dat ek nie rêrig lief is vir ander gelowe se mense nie, dat hul geloof my óf bang maak óf juis ’n afstand tussen ons skep: Hulle glo dan nie in Christus nie. Toe wonder ek of God nie oneindig groter is as ons denke en teologie nie. Ek werk nog aan dié probleem maar dit is net of ek meer lig sien. Ek besef dat ons dalk baie het om by hulle te leer, dat ons as Christene nie so trots moet wees nie? Hoe dink jy?
Die ander wonderlike ervaring vanaand was dat ek ’n mnr. Bezuidenhout uit Suid-Afrika ontmoet het, die Wes-Kaapse streekdirekteur van die departement van staatkundige ontwikkeling. Nou ja, hy ken toe my broer Hendrik via die SAUK en hy is ook ’n vriendelike, oop Christenmens. Hy is hier vir volgende week se industriegedeelte van die kongres om Suid-Afrika se kant van die saak te stel, teen disinvestering te praat en om geld vir ’n goedkoop behuisingskema te probeer kry – R500 miljoen!
Dit was soos ’n geskenk uit die hemel om te hoor – uit die perd se bek – dat die noodtoestand heel effektief is. Dat swart leiers (dit was die belangrikste nuus vir my) hom kom vra het om te help teen die geweld/intimidasie van die ANC. Eintlik was dit reeds genoeg om te sien dat hy hoop het, dat hy erken dat ons (regering, kerk, ens.) foute gemaak het en dit moet regmaak.
25 Augustus 1986, 09:17
Ek sit nogal op ’n snaakse plek, op ’n groen bank op die stasie van Montreux, en wag vir die trein na Lausanne, Basel, Utrecht. Om te dink môre is ek weer in my kamertjie in Utrecht met al die mense in die huis. Ek weet dit gaan moeilik wees om terug te gaan en aan hulle te verduidelik wat dié week alles vir my beteken het.
Ek het opnuut besef en gesien dat “it is more revolutionary to change people than to liquidate them”. William Nkomo, ’n stigterslid van die ANC Youth League het dit gesê nadat hy met MRA in aanraking gekom het. Vier blanke jong mense het nadat hulle by Caux was, hom om verskoning gaan vra dat hulle hom – swart mense – so dikwels as minderwaardig, ens., behandel het. Dit het hom laat besluit om ’n uitnodiging na Caux te aanvaar – waar hy radikaal verander het. Hy is uiteindelik ook uit die ANC geskop.
Verder het ek ingesien dat waaraan die wêreld en veral Suid-Afrika behoefte het, is mense wat in nederige afhanklikheid van God en met vergewensgesindheid hul lewe gee om die bitterheid, haat, wantroue tussen mense en volke onderling te beveg, om die plan wat God vir mý lewe het, te soek en dit in die geloof uit te leef.
Ek het so ’n gevoel dat ek in hierdie week ’n paar dinge geleer het wat ’n groot verskil aan die res van my lewe gaan maak. Dis so ’n opgewonde gevoel, maar dit maak my ook ’n bietjie bang.
Wilhelm
Die belangrikste groot verskil was uiteindelik die besluit om my studierigting aan Oxford te probeer verander. Hierdie ingrypende skuif van filosofie en teologie na politiek, ekonomie en sosiologie was nie net die gevolg van bogenoemde begeestering by Caux nie. Teen September 1986, ná ’n blaaskans in die Switserse berge, het meer grondliggende kritiek op apartheid ryp geword in my gemoed.
Maar skamerigheid en al die onsekerhede wat met die laaste tyd se veranderinge gepaard gegaan het, was ’n voorspel tot ’n baie lang, donker winter van nege