башладылармыни? Болар бит барысы да – татар тапшырулары хисабына барган тапшырулар.
Аннары бер үк тапшыруда ике телдә сөйләү тамашачының гайрәтен генә чигерә. Бигрәк тә рус телле тамашачының. Моны телевидение җитәкчеләре үзләре дә яхшы белә. Мәсәлән, «Чулпан» программасы шундый. Хәтта кайбер балалар тапшырулары да шуңа әйләнеп бара. Гомумән, Татарстан телеканалы үзе дә шундый ук. Моннан котылуның киләчәктә бер генә юлы бар. Ул да булса чиста татарча телеканал. Ул чагында бик күп проблемалар чишеләчәк.
Тагын кайбер мөһим проблемаларны санап кына китәргә рөхсәт итегез. Телевидениедә дә, радиода да архив куркыныч астында. Әгәр шушындый мөнәсәбәт киләчәктә дә дәвам итсә, без видео-аудио-киноархивсыз калачакбыз. Болай да инде тапшыруларыбызда архив материаллары бөтенләй диярлек файдаланылмый. Телевидениедә, мәсәлән, «бөтен киноархив «Кадр» кооперативына күчте» дигән сүзләр йөрде. Монысы, гомумән, аңлашылмый. Фильмнар эшләү туктатылды. Видеога төшерелгән бүгенге тарихи хрониканың кыска гомерле икәнен барыбыз да беләбез. Аларның берсе дә күчереп язылмый. Радиодагы музыкаль архив та компакт-дискларга күчерелер көн килеп җитте.
Кадрлар мәсьәләсе. Бүген телестудиядә профессиональ режиссёрлар юк дәрәҗәсендә. Күренекле режиссёрларыбыз, пенсия яшендә дип, эштән китәргә мәҗбүр булдылар. Гәрчә иҗат кешеләре, мәсәлән, театрларда, бервакытта да пенсиягә алтмыштан киткәннәре юк. Аларны иҗади файдаланырга гына кирәк. Үзләре дә эшләсеннәр, яшьләрне дә өйрәтсеннәр. Кайбер режиссёрлар, редакторлар хезмәт хакы алалар, әмма эшсез йөриләр, эштән читләштерелгәннәр. Махсус белемле, тәҗрибәле профессионаллар бармак белән генә санарлык. Очраклы кешеләр пультка утыра икән, нинди югары сыйфатлы тапшырулар турында сөйләргә мөмкин? Кадрлар тәрбияләү, – чыннан да, авыр, катлаулы мәсьәлә. Бөтен кеше дә ГИТИСта укый алмый. Самородоклар сирәк туа. Ә бит Казанда телехезмәткәрләр әзерләрлек вузлар бар. Үзебезнең сәнгать һәм мәдәният академиясе белән уртак тел тапканда, күптән инде телевизион режиссёрлар, телеоператорлар, дикторлар әзерли торган группалар оештырып булыр иде.
«Тукай» иҗат берләшмәсенең ябылуы да – җитәкчелек җибәргән хаталарның берсе. Ни өчен дисәгез, телевизион спектакльләр Татарстан телевидениесенең һәрвакыт мактанычы булды, татар халкының, бигрәк тә авыл халкының юанычы булды. Ул спектакльләр киноны, театрны алыштырды. Әгәр дә моннан соң телеспектакльләр эшләүдән туктатыла икән, без йөзебезне югалтачакбыз. Моның белән һич кенә дә килешеп булмый.
Мин бу чыгышымда радио-телевидениегә кагылган кайбер проблемаларга гына кагылдым. Алар күп, ләкин хәл ителмәслек түгелләр.
Чабатаны алдан ук киеп куярга кирәк
Дөресен әйтеп сөйләшергә кирәк, паспорт мәсьәләсе, үзе кәгазь генә булса да, безнең өчен бүген иң әһәмиятле һәм иң катлаулы бер әйбер булып чыкты. Мәскәү каланчасыннан гына