қилмаган қишлоқ хўжалиги кооперативларига (колхозларга) киришга мажбур бўлдилар. Бозорлар охир-оқибат тугатилди ва 1928-йилга келиб, биринчи беш йиллик режа ишга туширилгандан сўнг, улар тўлиқ марказий режалаштириш билан алмаштирилди. 1928-йилга келиб Совет Иттифоқида капиталистик бўлмаган иқтисодий тизим мавжуд эди. У ишлаб чиқаришда хусусий мулкчиликсиз, фойда кўзламай ва бозорларсиз ишлади.
Капитализмнинг бошқа пойдевори бўлган иш ҳақига келсак, ҳолат бироз мураккаброқ эди.
Албатта, назарий жиҳатдан совет ишчилари ёлланма ишчилар эмас эди, чунки улар давлат мулки ёки кооперативлар орқали барча ишлаб чиқариш воситаларига эгалик қилишган.
Бироқ амалда уларни капиталистик иқтисодиётдаги маош олувчилардан фарқлаб бўлмас эди, чунки улар ўз корхонаси ва кенгроқ иқтисодиётнинг қандай ишлашини назорат қила олмадилар ва бир хил иерархик муносабатлар ҳали ҳам уларнинг кундалик ишларига бўйсунди. Совет социализми оммавий иқтисодий (ва ижтимоий) тажриба эди. Ундан олдин ҳеч қачон марказлаштирилган режали иқтисодий тизим бўлмаган. Карл Маркс тафсилотларни жуда ноаниқ баён қилган ва Совет Иттифоқи ўз-ўзидан тизимни ўйлаб топиши керак эди.Ҳатто кўпгина марксистлар, хусусан, Карл Кауцкий ҳам бу тизимнинг истиқболига шубҳа билан қарашган; Маркснинг фикрича, социализм энг ривожланган капиталистик мамлакатлар иқтисодиётидан туғилиши керак эди. Унинг таъкидлашича, бундай иқтисодлар тўлиқ режалаштирилган иқтисодиётдан бир қадам узоқда эди, чунки уларнинг иқтисодий фаолияти йирик компаниялар ва ушбу компанияларнинг картеллари томонидан юқори даражада режалаштирилган эди.
Совет Иттифоқи иқтисодиётида, Ҳатто капитализм билан энг ривожланган Европа қисми ҳам жуда қолоқ эди, шунинг учун социализм пайдо бўлишига ҳеч қандай сабаб йўқ эди. Ҳаммани ҳайратда қолдирадиган бўлсак, дастлаб Совет саноатлашуви катта муваффақият бўлди, бу Иккинчи Жаҳон уруши даврида СССРнинг Шарқий фронтдаги фашистик ҳужумини қайтариш қобилиятини энг аниқ исботлади. Ҳисоб-китобларга кўра, 1928-йилдан 1938-йилгача Совет Иттифоқида аҳоли жон бошига даромад йилига 5 фоизга ўсган, бу даромад одатда йилига 1-2 фоизга ошган дунё учун жуда юқори кўрсаткичдир.
Бу ўсиш сиёсий қатағон ва 1932-йилдаги26 очарчиликдан миллионлаб ўлимлар ҳисобига келди. Бироқ ўша пайтда очарчиликнинг кўлами номаълум эди ва кўпчилик Совет иқтисодий фаолияти натижаларидан ҳайратда эди, айниқса 1929-йилги Буюк Депрессиядан кейин капитализм тиз чўккан эди.
Капитализмнинг таназзулга учраши:
1929-йилги Буюк Депрессия
Буюк Депрессия капитализмга ишонувчилар учун социализмнинг юксалишидан кўра кўпроқ даҳшатли воқеа эди. Бу, айниқса, 1929-йилдаги машҳур Уолл-стрит ҳалокати билан бошланган ва у энг кўп зарар кўрган Қўшма Штатларда сезиларли бўлди. 1929-1932-йилларда АҚШда саноат ишлаб чиқариш ҳажми 30 фоизга камайди, ишсизлик даражаси эса 8 бараварга ошди: 3 фоиздан 24 фоизгача.
Фақат 1937-йилга келиб, Қўшма Штатлар ишлаб чиқаришни 1929-йил даражасига кўтара олишга муваффақ