унутилганича йўқ эди. Чехословакия билан бизнинг тақдиримизни мустамлака сиёсати бирлаштириб турарди. “Юринг, чех дўстларимизнинг байрамини нишонлайлик, ғалабамизни ювайлик”, – дедилар. Иккита пиводан бошланган нишонлаш узоқ давом этгани эсимда.
Машраб аканинг ичишлари ҳақида турли гаплар, ҳангомалар юради. Ичадиганлар, ҳатто бўкиб ичиб, юмалаб қоладиганлар кўп эди. Лекин Машраб ака билан Рауф акани бундайлар сафига қўшмаслик керак. Улар дейлик, пиёлани тўлдириб-тўлдириб эмас, суҳбат мароми учун оз-оздан ичишарди. Бировни ғийбат қилишмасди, сўкишмасди, кўнглини оғритишмасди. Ширин суҳбат қуришарди. Аммо… бу борада Машраб аканинг бир айблари бор эди: ичганда ҳеч нима емасдилар.
Тўра Сулаймон ўғил уйлантирган кунлари Гулистон шаҳрига бордик. Давра тезда қизий қолди. Машраб акага навбатдаги пиёлани қуйиб узатишганда, мен олиб қўйдим-да, ликопчадаги гўштни узатиб, “аввал буни ейсиз, кейин ичасиз”, дедим. Машраб ака менинг ҳазилимни ҳам, қаттиқроқ гапимни ҳам малол олмас эдилар. Жилмайиб қўйиб, “хўп” дедилар. Гўштга қараб-қараб ўтиравердилар, қўл узатмадилар. Бошқалар икки-уч мартадан ичишгач, менга қараб ялиниш оҳангида “Тоҳир, илтимос мени қийнаманг”, дедилар. “Сиз эса ошқозонингиз билан юрагингизни қийнаманг”, деб ўжарлик қилдим. Менинг тўйда узоқ ўтирмаслик одатим бор. Кетишга чоғландим. Кулдилар. “Бу ёғига энди қадаҳ базми бошланар, а?” дедим.
Машраб ака билан Тўра Сулаймон орасида қадрдонлик бор эди. Умуман, Машраб ака кимни ёқтирсалар, самимий ва холис дўст бўлардилар. Машраб аканинг дастлабки саҳна асарлари “Ўттиз ёшлилар” Гулистон театрида қўйилди. Биз бундан қувониб, премьерага бордик. Бош ролни Шароф Бошбеков билан раҳматли Рустам ўйнади. Асар гўзал эди. Энг муҳими – услуб янги эди. Томошадан кейин Тўра ака уюштирган зиёфатда ўтирдик. Мен радиода ишлардим, ўша йилиёқ асарни радиога ёзиб олганмиз. “Саҳна сирларини яхши биласиз”, деб Машраб акани пьеса ёзишга кўп ундардик. Лекин у киши “ҳали вақти эмас”, деб қўярдилар. Ўз ижодларига ҳам ғоят талабчанлик билан муносабатда бўлардилар. Саёз гапларни саҳнага олиб чиқишни истамасдилар. Кейинчалик Ҳамза театрида саҳналаштирилган “Гурунг” асарида ҳаёт фалсафасига доир фикрлари жамланди.
Бу сатрларни қоғозга туширяпман-у Машраб аканинг беғубор кулгилари қулоғим остида жаранглаб турибди. Давраларда “Хайриддинхон, Эркинхон” деб лутф қилишлари кўз олдимда.
Энди… ўша лутф қилғувчи самимий инсон орамизда йўқлар. Ажабки, ўшандай давраларнинг ўзи ҳам йўқ. Аллоҳга шукурки, Машраб ака ва у киши каби ижодкор акалар билан замондош қилди, уларнинг ширин суҳбатларидан баҳраманд этди. Умид шулки, Қиёматда улар билан жаннатда юз кўришгаймиз, инша Аллоҳ!
Тилимизда “қиёматли дўст”, “охират биродари” деган иборалар мавжуд. Бунинг маъноси: Аллоҳнинг розилиги учун бу дунёда бир-бирларига чин, вафоли, садоқатли дўст бўлганлар қиёматда Арши Аълонинг соясида сояланиб туришаркан. Пайғамбаримиз алайҳиссалом марҳамат қилибдиларким:
“Маҳшар