кайттык. Тамак тук, ә җан? Тәнгә – азык, ә җанга – юк…
Сеңлем, бу сугышлар башлангач, үз-үзем белән ялгыз калып, үз-үземә урын таба алмый газапланган идем мин, очына чыга алмадым уйларымның. Ә менә хәзер, өскә шинель кигәч, кулга мылтык алгач, мин үз урынымны таптым. Мин хәзер бәхетсез әниләрнең, синең кебек моңлы күзле сеңелләрнең гомерләрен саклаучы солдат булдым. Илдә кош та югалмый, диләр. Син дә, мин дә үз бәхетебезне табарбыз әле. Без аны көрәштә генә табарбыз. Тиздән, синең бәхетеңне яулап табар өчен, көнбатышка китәрмен, бәхетле җиңүчеләр арасында мин дә Казанга кайтырмын әле. Сеңлем, юрау-багуларга ышанам. Бәхетең, үз Кояшың табылыр, мин бәхетсез, миннән булмый, димә син. Була! диген, булдырам! диген. Кырыкка ярыл, тырыш. Халык арасына чык. Яхшы иптәшләр (егетләр арасыннан да) тап. Киемнәреңне кайгырт, кинога, театрга, танцыга йөрергә тырыш. Әмма үз дәрәҗәңне төшермә. Күңелеңне дә төшермә, авырлыкларны җиңеп чыгарга тырыш, аптырап торма. Сугыш озакка бармас, мин исән-сау кайтырмын. Син укуыңны дәвам итәрсең. Бергәләп әнине тәрбияләргә керешербез. Шулай, сеңлем, бәхет үзе килми, без аны яулап алырбыз. Сеңлем, әнигә, Зәйнәп апага, Ильяска сәлам әйт. Миңа еш-еш хат яз. Бөтен серләреңне, борчуларыңны яшермичә яз, сеңлем! Битеңнән үбеп, абыең.
9 гыйнвар, 1943 ел.
(Дусты Җәвад Тәрҗемановка җибәрелгән хат. – И. Ә.)
Кайнар сәлам сиңа, Җәвад, ерактагы дустың Мөхәммәттән! Туганнарга, дусларга, кызларга да миннән сәлам күндер!
Үзем исән-сау гына беркөе укып ятам. Өс-баш бөтен, тамак тук. «Ашау – байдан, үлем – Ходайдан» дип яши бирәм. Менә хәзер штабта телефон янында дневальный булып утырам. Берәү дә шалтыратмый. Инде төн. Кәеф әйбәт кенә. Чөнки бүген «Сталинградтан немецларны 60 км га һәм Ленинградтан 50 км га куганнар!» дигән җылы хәбәр килде. Йөрәкләрне җылытып, кәефләрне күтәреп җибәрде. Бүген көне дә бик җылы, тамчылар тама.
Түбәләрдән тамчы тама,
Тама бирсен.
Ялкынланып йөрәк яна,
Яна бирсен.
Тама торган тамчылар да
Кибәр микән?
Йөрәктәге ялкыннар да
Сүнәр микән?..
Кайчакта үлеп-үлеп шигырь язасы килә дә, вакыт булмый йә тагын ни дә булса килеп чыга. Ә безнең яшьтәш, каләмдәш Шәрәф Мөдәррис Союзга алынган, ди, инде. Шулай итеп, тамчы кебек кибәрбез микәнни?..
Взвод командирыбыз мәктәп директоры, әдәбият укытучысы булган. Кайчак аның белән гәпләшеп утырабыз да, авыр сулап: «Сугыш беткәч…» – дибез.
Әйе, сугыш беткәч, исән булсак, мәктәпләргә кайтып, шау-шулы, нурлы биналарда балалар белән гөр килеп гомер итәрбез.
Илһам килгәндә, каләм дә тибрәткәләрбез. Ә әнкәй өй түрендә тәсбих тартып утырыр… Юк, бу – күңелнең нечкәрүе генә. Хәзер азмы-күпме үзгәрдем, кырысландым инде, дустым. Безнең алда – бөтен каты кырыслыгы, газаплары белән рәхимсез сугыш. Белмим, ул дәһшәтле упкыннан Тынычлык, Сәламәтлек ярына барып җитәрбезме, әллә кара туфрак астынамы?
Юк, үлем куркытмый инде хәзер. Әгәр үлеп тә, әнием, туганнарым, дусларым бәхетле булсалар, минем генә гомерем берни түгел. Ә шулай да ЯШИСЕ КИЛӘ!..
11 гыйнвар, 1943 ел.
Әгәр кайта алмасам, онытмассыз, энем! Әнине, Мәрьямне карау