Çağlayanlar. Ahmet Hikmet Müftüoğlu

hayallerine, istikbalin ümitlerine dair bir şeyler fısıldıyordu.

      Şimdi Hüseynî peşrevi, semaisi bitmiş, müntehap şarkılardan birkaçı da okunmuştu.

      Doktor Pertev Bey, tatlı bir rüyadan uyanırcasına yanında oturan Turgud Bey’e: “Evet, ne kadar olsa millî şeylerde insan bazen güzellik buluyor. Bu irsî bir gaflet olsa gerek.” dedi.

      “Ah sihirbaz Gülistan!..”

      Turgud, ciddiyetle Gülistan’ın yanına gitti. Bir şeyler söyledi. Odadan çıktılar.

      Bu sükûttan istifade eden Zayıf Efendi elindeki solgun, sapı yumuşayan gülü masanın kenarına bırakarak vakur bir hâkim vaziyeti aldı ve dedi ki:

      “Doktor Bey, her kavmin cibilli ve tabi yerli ve ayrı bir medeniyeti vardır. Her memleket başkalarının yeniliklerini taklit ile başladığı intizama, kendisinin eskiliklerini tahkik ile nihayet verir. Bu hâlde bir zamanki mukallitler, sonra muhakkik olurlar. Her milletin medeniyeti, zekâsının, maişetinin, tarihinin, ananesinin, coğrafi mevkisinin tesiri altındadır. Vakıa medeniyet umumidir. Lakin onu tatbikteki tarz başkadır. Fikirler muhalif olmasa bile muhteliftir. O hâlde fikirlerin terakkisinin de muhtelif olması lazım gelmez mi? Âlemin maksadı, refahı, intizamı tamimdir; daha doğrusu iyiliği, güzelliği temindir; lakin bu maksada her cemaat bir başka yoldan varmaya çalışır. Milletlerin kendi samimiyetine; şiirine, musikisine, resmine, raksına, mimarisine, yemesine, giymesine, kendi maişetinden, kendi hususiyetinden bir çeşni verdiği inkâr olunur mu? Hollanda resmiyle İtalyan ressamları bir zevk mi takip eder? Alman yemekleriyle, Fransız mutfağı bir örnek midir? İsveç edebiyatı ile Japon şiirleri müsavi midir? Rusya’daki evlerin biçimiyle İspanya binalarının arasında bir fark yok mudur?”