бары тустуу салгыныгар, умсугутар-угуйар тыыныгар куустаран олорбуттара.
5
1964 сыл миэхэ эмиэ умнуллубат күрэхтэһиилэри аҕалбыта. Оренбурга Россия уолаттарга чемпионатыгар тиийэн туһуннубут. Мин Деберов диэн Дагестантан кэлбит уол кэнниттэн иккис миэстэ буоллум. Ыйааһыным 56 киилэ, онтон 49 киилэҕэ быраҕар олус илистиилээҕэ уонна бииртэн биир субуруһан барар уһун унньуктаах хапсыһыыларга уу испэккэ, аһаабакка сылдьарбыттан, үөрүйэҕэ суох буолан, маҥнай утаа сүрдээҕин сылайар да этим. Манна биир үөрүү буолла – Коля Сивцев биһиги Сахабыт сирин спордун историятыгар аан маҥнай уолаттарга Россия чемпионун үрдүк аатын ылла. Күрэхтэһии кэнниттэн миигин РСФСР хамаандатыгар киллэрэн, сүүмэрдиир эрчиллиилэргэ хааллардылар, көхсүгэр «РСФСР» диэн суруктаах спортивнай форма биэрдилэр. Актюбинскайга буолар ССРС уолаттарга чемпионатыгар кыттыахтаахпыт.
Саха сиригэр кэлэн, биһиги бөҕөстөрбүтүн Россия чемпионатыгар быһаччы бэлэмнээбит Аркадий Сергеевич Карапетян биһигини эрчийэр, сахаларга ураты үчүгэй сыһыаннааҕа, туох кыалларынан көмөлөһө сатыыра. Киһини чуҥкуппат, кэпсээн-ипсээн бөҕөтө, киниттэн тустуу араас кистэлэҥнэригэр элбэххэ үөрэммиппит.
Биирдэ хас да киһи таһырдьа бэркэ астынан, кэпсэтэн халаарса-халаарса, пиибэ иһэ олороллоро. Аркадий Сергеевич аттыларынан ааһан иһэн, кинилэр диэки кыҥнах гынан баран: «Ити дьону көрүҥ, хаарыан доруобуйаларын буортулаан, пиибэнэн кэбирэтэ олороллор, кинилэр мин иннибинэ өлүөхтэрэ», – диэтэ.
Кини күүстээх санаалаах буоларга, ыалдьааччылар утары да ыһыытыыр-хаһыытыыр түгэннэригэр кыһаллыбакка, бэйэ соругун толорорго ханнык да мэһэйтэн, ыарахантан толлубакка, тулууру түмэн, харса суох дьулуһан киирсэргэ үөрэтэрэ: «Ленинградка тустууга бастаатым, тиһэх хапсыһыыбар олохтоох уолу кыл мүччү кыайдым. Дьэ, ону сөбүлээбэккэ, пьедестал үрдүкү үрдэлигэр тахсыбыппар, ыһыы-хаһыы, иһиирии бөҕөтө. Мин испэр саныыбын «төһө да ыһыытааҥ-хаһыытааҥ, эһиги аймалҕаҥҥыт бу саала иһинэн эрэ хаалыаҕа, оттон сарсын Советскай Союз бүтүннүүтэ Карапетян чемпион буолбут диэни истиэҕэ».
Эбэтэр омуктуу (латыынныы эбитэ дуу?) маннык ох тыллары этэрэ: «У кого стальное сердце, тому не нужна кольчуга». Субуота аайы баанньыктанабыт, онуоха кини: «Бу курдук субуота аайы хайаан да баанньыкка сылдьар буолуҥ, киһи этигэр-хааныгар баар кири-хоҕу таһаарарга баанньыктан ордук абы-раллаах дьыала суох». Ити курдук Азербайджан Нагорнай Карабаҕар биир хааннаах армяннарын ортолоругар үөскээбит тренербит уһун мунна субуруйан, хараҕар дьээбэлээх кыымнар тырымнаһан ыла-ыла, баанньыктанан баран, култайбыт сылабаартан чэй иһэн бурулатара уонна киһи иһиттэр истэ олоруоҕунуу саҥаттан саҥа кэрэхсэбиллээҕи кэпсиирэ. Улахан педагог эбит, үөрэтэр оҕолоругар олус үчүгэйдик сыһыаннаһара, кинилиин олох чуҥкуйбат этибит, хаартынан араас фокустары оҥортоон сөхтөрөрө.
Аркадий Сергеевич эппитин курдук уһун үйэлэммитэ, 80 сааһын туолуор диэри