көстүүгэ да кэрэни була сатаата.
Манна кэлэн наҕыла дьикти. Куораттааҕы кэмэлдьитэ кэлсибэтэх дуу, хайдах дуу – киһи сөҕүөн курдук сөрү-сөпкө дьаһанар. Бэл, санаа аны аалбат – бу холкута, чуумпута. Барытын аа-дьуо сылдьан гынар. Кыйыттар диэн тугун умнан да эрэр быһыылаах. Ээҕин этитээри этиҥ эргийэн кэлэ-кэлэ тачыгырыы сатыыр. Биһиги киһибитигэр ол көннөрү тыас эрэ. Ол иһин дуу, сотору буолаат быыһа суох былыт көһөн хаалла. Этиҥ эрэ, ыаҕастаах уунан куппут ардах эрэ – халлаан ырааһынан көрөн кэбистэ.
Киэһэриитэ аны кини Бороскуой диэки хаамта. Онно да Сандал сүгүн аһарыыһы дуо – өрө сүүрэн таҕыста. Бу сырыыга «норообото» суох.
– Эчикийэ, куорат куота, бачча киэһэ ханналаан иһэҕин? Тохтоо эрэ, эйигин кытта кэпсэтэбин дии! Ноо, аны дьүлэй буолан кубулуннуҥ дуо?! Yүлэ, ээ, Yүлүйэ, тохтуу түс эрэ, – баарыҥҥы Сандал ханна да суох.
Атын вандал дьахтары күөйэ сатаата. Итирэринэн иитиллэн киһиҥ саҥарардыын түргэн, хаамардыын сыыдам. Кыл-мүччү Бороскуой соппулуотун ис өттүгэр баар буолан хаалла. Ыт өрө баргыйбытыгар эрэ анарааҥҥыта киһи эрэ буоллар тохтоото. Туох эрэ диэн үөхсэ-үөхсэ тэйэ хаамта.
– Суолас, аны ойох көрдүүрэ итээбит дуу, – Бороскуой түннүгүнэн көрө охсубут быһыылаах. – Кини киһи итирэрэ, иирэрэ түргэнэ.
Айыбыын! Мантан түүн өссө хайдах буолуо биллибэт. Сэнээн өссө түүннэри дьаарбайар санаалааҕа. Чуумпу уулуссанан. Куоракка биирдэ эмит түүннэттэххэ куттал. Онно өссө милииссийэ баар. Баҕар, кэлэн өрүһүйүө. Манна саатар оннук саарбах да буоллар хахха суох. Күлүгээнниин күөн көрүстэххинэ үҥсэн туһа суох – хаһан инньэ Хатыҥнаахтан биир эмэ хахаардалаах кэлиэр диэри ырыаҥ ылланар ини. Ыарыйдаххына – биир биэлсэр ыйан-кэрдэн биэрэр дуу, суох дуу. Урукку курдук бөртөлүөтүнэн бырааһы баар гыммаккын. Эрэнэриҥ эрэ эт бэйэҥ уонна эрдэ суруллубут ыйааҕыҥ.
-5-
Сандал эрэ үһү дуо, Бороскуой ааҕыытынан кутталлаах киһи элбэх эбит. Хаайыылаах диэн, бырахтарыылаах диэн, көннөрү содуомнаах диэн – тула куттал. Өссө синньэ киһи иһигэр тугу иитэ сылдьарын билбит суох. Дьахтарга куруук да эргиччи куттал. Ол Бороскуойу бокуойдаабат күлүктэр диэн, аны киһи дьонтон сэрэниэхтээх. Yүлүйэ иилиир кутталы санаатынан куһуоктаталаата. Бытарыттахха баараҕай да баһа биллэр. Боруҥуйунан бүрүөһүннэнэн, холбоһук олбуордарын үрдүнэн курдары ойон ол да буоллар дьиэлээтэ. Көмүскэнэр кыаҕа суохха кутталтан эмп биир – бүтэй иһигэр бүгүү, сэрэҕинэн быыһанан кирийии. Күүлэ аана хатанна, дьиэ халҕана олулунна. Оонньоон кини Бороскуойга баар үһү. Түннүгэр эмиэ ойон тиийдэ, сабыы быыһынан кылатан таһырдьаны манаста.
Дьиҥи-чахчыны бүрүйэн турбут күнүскү чуумпуну табаарыс атамаан саралыы тардаатын кытары ала көстүү арылыс гынна.
Халдьаайы харса суохтара бүгүн Айанньыттар аартыктарыгар мустар киэһэлэрэ үүммүт. Чуо Сандал олбуорун айаҕар. Ол «мунньахха» баар дьону Yүлүйэ өр сыныйан одуулаһан син ким кимин быһаарда. Олору ойоҕостон наардаталаан ыраас илиискэ уурталаан кэбистэххэ, хаарты хараҕынан ханалыта соҕус характарыыстыкалыыр