1983, nr 3, s. 6.
71
Chodzi o następujące książki: M. Stirner, Jedyny i jego własność, Warszawa 1995; D. Strauß, Das Leben Jesu, kritisch bearbeitet, T. I–II, Tübingen 1835–1836 (z dosyć prymitywnymi materialistycznymi poglądami tego religioznawcy i filozofa czytelnik polski może zapoznać się dzięki pracy idem, Stara i nowa wiara, Warszawa b.r.w.). O tych młodzieńczych lekturach C. Schmitta piszą m.in. P. Noack, Carl Schmitt, op.cit., s. 17; Ch. Lindner, Der Bahnhof von Finnentrop, op.cit., s. 245–246.
72
Na temat niechętnego stosunku niemieckich katolików do pontyfikalnej nieomylności zob. G. Denzler, Das 1. Vatikanische Konzil und die Theologische Fakultät München, „Annuarium Historiae Conciliorum”, 1969, nr 1, 412–455; R. Reinhardt, Deutsche Professoren und das Vatikanum I, „Theologische Quartalschrift” 1972, nr 152, s. 30–35; E. Cecconi, Histoire du Concile du Vatican, T. III, Paris 1887, s. 312–370, 379–381, 384–410 (dokumenty nr CLVI–CLXIII, CLXV, CLXVII).
73
B. Schneider, Der Syllabus Pius IX und die deutschen Jesuiten, „Archivum Historiae Pontificiae”, 1968, nr 6, s. 371–392.
74
Przede wszystkim klasyczne prace: W.E. von Ketteler, Das unfehlbare Lehramt des Papstes nach der Entscheidung des vatikanischen Concils, Mainz 1871, passim (szczególnie analiza dokumentów soborowych na s. 52–55); J. Fessler, Die wahre und die falsche Unfehlbarkeit der Päpste. Zur Abwehr gegen Herrn Prof. dr Schulte, Wien 1871. Ta druga praca to dzieło polemiczne z teoriami starokatolików, odrzucającymi nieomylność (§ 14–27). Ważny jest także dokument niemieckiego episkopatu z 1875 roku, stanowiący odpowiedź na osobisty atak kanclerza O. von Bismarcka na zasadę ultramontańską. W dostępnej nam wersji francuskojęzycznej zamieszczony jako Déclaration de l’Episcopat allemand [1875], [w:] G. Thils, Primauté et infallibilité du Pontife Romain à Vatican I et autres études d’ecclesiologie, Leuven 1989, s. 108–112.
75
Przez kilkadziesiąt lat katoliccy historycy retuszowali ten fragment historii Kościoła w Niemczech (np. O. Pfülf, Bischof Ketteler. Eine geschichtliche Darstellung, T. III, Mainz 1899, s. 1–120; C. Mirbt, Die Geschichtsschreibung des Vatikanischen Konzil, „Historische Zeitschrift”, 1908, nr 101, s. 529–601; T. Granderath, Geschichte des Vatikanischen Konzils von seiner ersten Ankündigung bis zu seiner Vertrag, T. II, Freiburg 1903, s. 264–265). O kwestii tej zaczęto szerzej pisać dopiero w czasie Soboru Watykańskiego II (np. V. Conzemius, Acton, Döllinger und Ketteler. Zum Verständnis des Ketteler–Bildes in den Quirinus–Briefen und zur Kritik an Vigeners Darstellung Kettelers auf dem Vatikanum I, „Archiv für Mittelrheinische Kirchengeschichte”, 1962, nr 14, s. 194–238; R. Aubert, Motivations théologiques et extra–théologiques des partisans et des adversaires de la définition dogmatique de l’Infaillibilité du Pape à Vatican I, [w:] L’Infaillibilité. Son aspect philosophique et théologique, Paris 1970, s. 91–130.
76
M. Kopczyński, Między konserwatyzmem…, s. 215–217, 223–224, 230–231, 383–384.
77
A. Wielomski, Dziewiętnastowieczna dyskusja o dogmacie o nieomylności papieża, [w:] U. Cierniak, J. Grabowski (red.), Dziedzictwo chrześcijańskiego Wschodu i Zachodu, Częstochowa 2006, s. 447–458; idem, Spór o suwerenność państwa wobec Rzymu w katolickiej myśli francuskiej epoki nowożytnej, [w:] Idem, S. Jaczyński (red.), Suwerenność państwa w dobie integracji i globalizacji, Siedlce 2007, s. 36–53.
78
R. Mehring, Carl Schmitt. Aufstieg…, s. 23.
79
A. Doremus, Introduction à la pensée…, s. 593; G. Le Brezidec, René Capitant, Carl Schmitt: crise et réforme du parlamentarisme. De Weimar à la Cinquième République, Paris 1998, s. 21.
80
H. Quaritsch, Positionen und Begriffe Carl Schmitts, Berlin 1995, s. 23–24; P. Noack, Carl Schmitt, op.cit., s. 24–26; R. Mehring, Carl Schmitt. Aufstieg…, s. 47–56.
81
C. Schmitt, Der Wahnmonolog und eine Philosopie des Als–ob, „Bayereuther Blätte”, 1912, nr 6, s. 239–241.
82
H. Vaihinger, Die Philosophie des Als Ob. System der theoretischen, praktischen und religiösen Fiktionen der Menschheit auf Grund eines idealistischen Positivismus, Leipzig 1922 [wyd. oryg. 1911]. Na temat problemu „fikcji prawnych” zob. ibidem, s. 46–49, 697–708.
83
C. Schmitt, Juristische Fiktionen, „Deutsche Juristen Zeitung”, 1913, nr 12, s. 804–806. Problematykę tę omawia M. Nicoletti, Transcendenza e potere, op.cit., s. 28–31.
84
M. Nicoletti, Transcendenza e potere, op.cit., s. 22–28; O. Beaud, Carl Schmitt ou juriste engagé, [w:] C. Schmitt, Théorie de la Constitution, Paris 1993, s. 25–32; N. Campagna, Carl Schmitt. Eine Einführung, Berlin 2004, s. 172–176; Ł. Święcicki, Carl Schmitt i Leo Strauss. Krytyka pozytywizmu prawniczego w niemieckiej myśli politycznej, Warszawa 2015, s. 148–152.
85
F. Lopez de Oñate, La certezza del diritto, Milano 1968, s. 81–89; V. Winkler, Der Kampf gegen die Rechtswissenschaft, Hamburg 2014, s. 88–101.
86
C. Schmitt, Gesetz und Urteil. Eine Untersuchung zum Problem der Rechtspraxis, München 1969 [1912].
87
Znajdujemy tutaj jeszcze klasyczne dla pozytywizmu prawniczego stwierdzenia, że teoretycznie prawo jest ważniejsze niż państwo (które istnieje, aby je realizować), ważniejsze niż jednostka (której uprawnienia pochodzą z regulacji prawnych). Ale w pewnym momencie kantowska narracja (prymat Sollen) urywa się, ponieważ C. Schmitt zauważa, że prawo nie istnieje w społecznej próżni i winno wynikać z realnie istniejących stosunków społecznych (Sein) – zob. S. Baume, Carl Schmitt, penseur de l’Etat, Paris 2008, s. 161. Nawet jeśli C. Schmitt pisze jeszcze tutaj w wielu miejscach – w duchu I. Kanta i jego uczniów – że prawo stoi ponad państwem, to należy te stwierdzenia odczytywać w określonym kontekście historycznym i politycznym. Przecież w swojej rozprawie habilitacyjnej prawnik ma przed oczami istniejący realnie w 1914 roku cesarski system polityczny, gdzie ustawy wyrażają wolę monarchy, który może rządzić bez parlamentu (Konstytucja II Rzeszy Niemieckiej z 16.IV.1871 r., [w:] B. Lesiński, J. Walachowicz (red.), Historia ustroju państwa w tekstach źródłowych, Warszawa–Poznań 1992, art. 17). Dlatego kajzer nie musi rządzić państwem za pomocą przemocy, lecz za pomocą stanowionego przez siebie prawa (S. Baume, Carl Schmitt, op.cit., s. 163–164). Ustawa jest narzędziem jego panowania w pruskim Obrigkeitstaat. W końcu – jak naucza w tym czasie sam M. Weber – państwo jest uprawomocnioną i zinstytucjonalizowaną przemocą, a instytucjonalizacja ta ma miejsce za pomocą ustaw (W.J. Mommsen, Max Weber und die deutsche Politik, 1890–1920, Tübingen 2004, s. 44). Na podobieństwo pozycji C. Schmitta
