laat haar oë gedagteloos dwaal oor die buffet waarin stowwerige glase en porselein uitgestal is, die regop houtstoele met leersitte wat gebars is van warm somers en ouderdom. Sy laat stemme rondom haar gons, die twee tantes s’n en ook dié van Japie wat haar afgekeer het maar tevrede is om net na homself te luister. Dat Bina half verveeld en byna aan die slaap is, kwel hom nie.
“Hoor dan hier, Binatjie …”
“Tanna …” Beskimmeld skrik sy op uit die dromende miserabelheid.
“Tant Miemie vra mos of ek en jy saam met hulle na die nuwe domineetjie …”
“… se ontvangs wil gaan,” voltooi Miemie.
Nou word daar al sommer in verkleinvorm van hom gepraat, dink Bina en kry hom by voorbaat jammer. Ja, sy wil graag saam, maar nie met Japie se vervoer en in sy geselskap nie, dan lyk dit of hulle danig is. Om saam met oom Daan Durand-hulle te ry sal beter wees, maar sy sal dit nie nou waag nie; tensy Dawid-hulle teen daardie tyd terug Kaap toe is, wat nie waarskynlik lyk nie.
“En oom Kola dan?” soek sy verskoning. Dalk gebeur die wonderwerk dat oom Kola vir haar en Tanna vat, al sit hy dan self nie sy voet in die kerk nie. As sy ou Bienkels hom baie mooi vra, wie weet? Sy moet net haar kans afwag.
“Maar Kola Estruis is mos verheidens, hoe sal hy dan gaan,” raaspraat tant Miemie, wat intussen lou koffie geskink het in koppies wat ’n permanente vuilerigheid by die drinkrandjie het. Bina het dus besluit om haar koppie in die linkerhand te vat, dit maak ’n verskil aangesien die meeste koffiedrinkers regs is.
Dit help tog nie om oom Kola te verdedig nie, want die hele wêreld hou hulle oor hom doof. Sy sê daarom net, hard en duidelik: “As hy ons nie vat nie, dan bly ons.”
Haar stem was so beslis, dat niemand haar weerspreek nie. Die geselskap loop ook sommer dood. Hulle ondergaan weer ’n dubbele druksoen van tant Miemie, hoewel Bina sorg dat sy ver genoeg staan om nie nog vasgedruk te word nie. Sy en Tanna loop terug, deur die vrugtebome en al langs die leivoorwalle, totdat hulle die bekende voetpad teen die rantjie uit vat.
Om te dink die huisie waarin sy gebore is, staan nie eers meer nie. Daar is landerye bo-oor gemaak. Bina weet nie of haar pa grond op sy naam gehad en dalk verkoop het nie. Sy weet hy het ’n ruk op die dorp self gewerk. Verder weet sy niks van hom af nie. Sy het geen raad met die gevoelens van weemoed en verlatenheid nie. Hulle kry ’n blik op die Duraans se huis op die bult, met die bakkie wat voor die agterdeur staan.
“Ek het so lank laas vir Rykie gesien,” skimp Tanna.
“Ek moet vir Makkie gaan melk, Tanna. Die son sak. En oom Kola is alleen.” Natuurlik wil Tanna net haar nuuskierigheid oor die tweedrag in die Duraans se huis gaan bevredig. Sy self wil liewer tuiskom, sodat sy haar voorkop teen Makkie se warm lies kan druk terwyl sy melk. Versigtig, sodat sy nie bles raak soos die outydse melkmeisies nie. Want sy wil nog die losserige, krullerige kuif oor haar voorkop hê wanneer sy haar hare in ’n string bind. Sy het gesien dat Dawid na haar hare kyk. Sy het gesien dat Molly haar hare moet pluis om na iets te lyk.
Sy het gesien … o, sy het gesien …
Van alles wat sy gesien het, hoe min ook in haar eenkant soort lewe, is daar niks wat sy gesien het wat sy begeer nie.
Behalwe, natuurlik, vir Dawid. Dawid, wat praatlaggend en bedrywig pakkies suiker en meel opmaak en die potlood bo sy oor afhaal om op te skryf.
Maar hoe lank en verlate ’n Sondag ook is, die Maandag breek altyd weer aan. Toe hierdie een aanbreek, is Dawid nie so lughartig soos gewoonlik nie. Hy en sy pa is albei aan die stil kant. Molly kom glad nie met Zonaline winkel toe nie. Sy is glo daarteen dat die kind se naam tot Lientjie afgekort word. “Mutilated”, het sy gesê en uitdagend na Bina gekyk, oortuig dat dié nie sal weet wat die woord beteken nie.
Terwyl Bina in die stoorkamer werk om ’n sak meel oop te maak, kan sy nie anders as om te hoor hoe pa en seun in haar afwesigheid begin praat nie. Of gee hulle nie eers om dat sy hoor nie? Tel sy so min? Die middeldeur staan immers oop.
Oom Daan gebruik sinsnedes soos: “As jy dan nou rêrig wil oorvat …”; “Jy moet net onthou …”; “In so ’n geval moet jy dan …”
Tot Dawid uiteindelik sê: “Aag, ek weet tog nie, Pa.”
“Die wat sy hand aan die ploeg geslaan het, kyk nie om nie. Jy het dan hierheen gekom met die intensie …” Bina kan in haar verbeelding sien hoe oom Daan se brilglase blink as hy opkyk.
“Ek het gedink ek kan, met of sonder Molly, maar …”
“Van ‘sonder’ moet jy maar vergeet. Ek sal dit nie toelaat nie. Sy is jou vrou, en jy bly of loop saam met haar. En wat haar betref, jy is haar man, en sy sal by jou staan.” Amper dreigend, die “sal”.
“Wat sal Pa tog daaraan kan doen? Dis soos om ’n perd by die water te bring …”
“Eerder ’n bok.” Vir die eerste keer is oom Daan se wrewel hoorbaar. “’n Jong bokooi wat net haar koers wil loop, met die kop ver vooruit.”
Stilte, terwyl Bina sukkel om die deurgevlegte toutjie van die vol meelsak los te ryg. Jy moet net die regte slag hê, aan die regte los puntjie trek, anders knoop jy dit net vaster. Dis waarlik soos haar eie lewe op die oomblik. Sy luister, omdat sy nie wil luister nie.
“Sy sal maar net moet leer om hier te bly. Jou susters het welaf mans wat nie in kleinbesigheid belangstel nie. En wat jou betref, jy is uit werk uit. Jy kan tog nie begin rondval en swerwe net omdat sy nie hier wil bly nie.”
“Wees Pa nou eerlik, sien julle regtig kans vir saam in een huis?”
“As dit moet, sal ons in die dorp gaan bly.”
“Nee, Pa, dan eerder ons.”
Dit klink of hulle dooiepunt bereik het, of dalk besef het dat Bina alles kan hoor. Dawid kom die stoorkamer binne. Nou lagpraat hy weer op sy ou manier: “Is dit nog altyd jy en die toutjie? Dis eintlik baie eenvoudig. Ek het eenkeer tyd gevat en dit uitgewerk. Moet ek jou wys?”
Sy bruin hande sluit vas oor haar vroetelende wit vingers. Sy trek haar hande weg. “Jy kan my maar net wys, Dawid, ek is nie onnosel nie.”
Hy begryp presies wat sy bedoel. “Ekskuus, ek sal nie weer nie.” Handig kry hy die regte toutjie uit die lus, en die stiksel zirts gladweg oop. Hy mompel iets van: “… ook met ’n vrou soos myne …”
“Jy wou darem met haar trou, Dawid.”
“Wou?” lag hy kort. “Ek moes.”
“En dit was seker die wind se skuld,” merk sy bitsig op.
“Jy is ook nie op jou mond geval nie.”
“Nee, Dawid Duraan.”
Die Maandagkos is gewoonlik oorskiet van Sondag, brokkies vleis en aartappel wat Tanna nogal lekker in vlak vetjies stadig in ’n pan op die stoof bruin braai. Met mieliegruis, en ’n gesnyde tamatie van die opslagstoel op die voorwal. Oom Kola se groentebedding gaan bietjie af noudat die najaar kom. Bina se bord is eenkant op die stoof, met nog ’n bord bo-op omgekeer. Sy is effens laat, en oom Kola en Tanna is reeds in hulle kamers. Selfs die bedrywige oom Kola rus in die hitte van hoogmiddag. Dalk het sy aspris getalm, sodat hulle nie op haar gesig kan lees wat sy dink nie.
Sy doen haar bes, anders kla Tanna. Maar sy het ’n knop op die maag wat haar eetlus wegvat. Hoe vergeet sy Dawid se hande op hare? En alles wat hy en sy pa gepraat het?
Sy kyk moedeloos na haar belaaide bord op die geruite tafeldoekie. Sy eet al minder en word al maerder. Die rokke wat sy self maak met tant Rykie se hulp, of koop by die smous wat by oom Daan se winkel aandoen, of af en toe in die dorpswinkel, sit al hoe losser om haar middel. Sy kan dit met haar hand voor omvou. Sy sal die nate moet invat, of van Dawid vergeet en regkom.
Liewer laasgenoemde. Om die rokke te verwerk, sal beteken om erkenning aan haar ellende te gee, om toe te gee dat sy van geen ander metode weet om haar probleem die hoof te bied nie.
Dis