hoë dakke van plaasopstalle en wit mure agter bloekoms. Onder ’n wolkelose lug strek die dae heilsaam en mild. Net as sy haar oë tot die uiterste inspan, hulle op skrefies trek en in die son probeer kyk, galop daar op die kim swart perderuiters met swaarde en gewere swaaiend bo hul koppe. Woed daar ’n oorlog in die verte.
Op De Hoop, kom vertel Claas, heers daar groot ongelukkigheid vandat Miekie by die leër aangesluit het.
“Michiel en Esther praat van hom asof hy reeds gesneuwel in Duits-Wes toegewaai lê. En klein Janet treur ewe hard oor die boetie.”
“Wat sy kwalik ken,” sê Ellen, “want wanneer was hy so danig by die huis?”
“Nogtans,” hou Claas sy rede, “hulle weet nie wat om met die kind te doen nie.”
Net soos Ellen vermoed het, is dit toe ook.
Esther het ’n skimp gegooi, en dis al wat Claas nodig het. Hulle sit nou elkeen met ’n alleenkind opgeskeep, kleinniggietjies, sonder aanspraak. Wil hulle nie dat Kattie op De Hoop kom bly nie? ’n Speelmaat vir Janet, en terselfdertyd kan sy op Nuwepos skoolgaan.
Ellen se eerste reaksie is om botweg te weier. Mettertyd het daar ’n kors om haar hart gegroei, so hard soos ’n eelt. Sy verloor ook gereeld ’n kind wat moet uitspring en gaan werk. Dan krimp haar binneste ineen van magteloosheid en opstand. Verlange en eensaamheid is sy gewoond. Simpatie moet niemand van haar verwag nie, allermins die Laumbaarts van De Hoop. Veral nie Esther nie, wat haar kinders wegstuur Boland toe om geleerd te kom.
Maar verleentheid is aldag, vermaak één dag. Kattie is agt en steeds nie in die skool nie. En ou Senkiejôn op Nuwepos is ’n uitsonderlike meester. Maar sy gee nie sommer toe nie. Solank Esther dit as ’n guns beskou, en nie as haar reg om oor die kind baas te speel soos hulle met Claas maak nie.
“Nou wat sê jy?” vra Claas.
“Wat het jý daaroor te sê gehad?”
Hy krap sy baard, gee ’n gepynigde laggie. “As jy niks daarop teë het nie,” toets hy haar. “Ek reken dis tot almal se voordeel. Ons hoef ons nie oor Kattie te bekommer nie, sy’s naby die skool en nie te ver van die huis af nie. Daarby is dit hoog tyd.”
Wat Ellen agter sy gestotter lees, is terughouding. Hy’s bang as hulle weier, word hy van Laaggelee afgejaag. Die Laumbaarts skuld hom niks. Daarby is die meeste van die boere in die omtrek op een of ander manier in die skuld by Sam. Hulle sal dit nie waag om vir Claas Prins sitplek te gee as hy moet trek nie.
Dis dan die klaaglike situasie waaroor Kattie die laaste sê het.
Sy is oud genoeg om te besef al kom sy nog naweke huis toe, is sy klaar met Laaggelee. Kat sal voortaan nie meer in die knak van haar knieë slaap nie. Sy sal die misbanke wat oor die duine aanrol mis, en die reuk van kruiegoed in die veld.
Sy weet ook De Hoop is die plaas waar haar pa gebore is, en Malie en Liesie, Ellie en Nieko. Waar alles mooier en lekkerder is as op enige ander plek op aarde, en waar hulle nou nog sou gewoon het as Sam Laumbaart haar oupa nie so bevark het nie. De Hoop is die splinter in die oog van die Prinse wat krap en krap totdat die seerkry naderhand lekker word.
Wat Kattie verwag het, is nie wat sy sien met haar aankoms op De Hoop nie.
Ant Esther mag deftig wees, maar dan net op die portret van haar en oom Michiel in die voorhuis, sy in ’n swart weerskyntabberd, halsdoek en pêrelborsspeld, oom Michiel in ’n snyerspak, stywe boordjie en dubbelbors-onderbaadjie van effe donkerder materiaal.
Op die portret langsaan is Cecilia as ’n hoërskooldogter, ’n Alice in Wonderland met lang, gekartelde hare, driekwartrok met opnaaisels, donker kouse en skoene. Miekie, ses jaar jonger, het ’n baadjie en halfmas broek aan en nerfaf oprygstewels; hy staan oopmond om te sien wat in die kamera onder die swart doek aangaan. Janet, wat nog ’n baba is, sit op ’n hoë stoeltjie.
In werklikheid, sien Kattie, is ant Esther se hare vaal en min, die oë groen en leperig. Oom Michiel is ’n sagsinnige man met ligbruin hare en ’n snor. Die oom van die Koeberg, soos hy genoem word, en ant Esther die vrou van die Pêrel. Janet trek na haar ma, dieselfde vaal hare en oë. In ’n blou rok met valle en ’n strik en winkelskoene wag sy Kattie in.
Ant Esther laat Kattie by die agterdeur inkom. Die pad na Janet se kamer, wat sy voortaan met Kattie sal deel, loop deur die spens en voorkamer en ant Esther-hulle se slaapkamer. Die luike is almal toe, die huis is skemer, vloerplanke kraak, die plafonne ruik na lynolie.
Kattie hang haar slopie met klere aan die bedstyl en bekyk die kamer onderlangs. Blink plankvloer, Jesus-prente met engele en skaapwagters aan die mure, kom-en-bekerstel van porselein op die wastafel, en ’n kamerpot. Net so ’n stel het haar ma-hulle, desjare saamgekom met die trek van De Hoop af.
Haar pa is reeds weg toe hulle weer buite kom, sonder groet. Hy is nie ingenooi nie. Hy is die kneg.
Die werf is hard met ronde rûe waaroor die spore van waens en karre loop, en voetpaaie tussen die bossies waarin kalkoene weglê. Kattie en Janet haal eiers uit die krip in die stal en sit op die breë muur van die skuur terwyl die koeie gemelk word.
Alles is groter en meer as op Laaggelee, koeie en esels en perde en katte. Skemeraand staan die katte ’n kring om die melkbak op die agterstoep, sterte orent. Ant Esther verjaag hulle met die kattepeitsie en hulle verdwyn veld toe om muise te jag. Kattie verlang na Kat.
In die kombuis raas Lotjie. Sy is dik met groot, los borste en ’n kopdoek. En ’n besem waarmee sy al wat kind is by die deur uitvee. Vir ant Esther ook, wil dit lyk. Dit klink soos ’n trop kwaai kalkoene wat losgelaat word.
Kattie laat spat agter Janet aan teen die soldertrap op om paraffien vir die lampe te tap. Hulle moet suutjies loop dat die stof nie deur die skrewe op die meubels sif nie. Terwyl Janet die pompie op en neer werk, maak Kattie ’n trommel met ’n hoë deksel oop. Dis propvol boeke. Cecilia s’n, alles Engels en Latyn en Arithmetics, sê Janet. Cecilia werk al en kom net Desembers huis toe.
Ant Esther wil weet wat draai hulle so. Sy is bang hulle stort paraffien; hulle kan die huis laat afbrand. Kom af daar, kom was die koppies. Kom dek die tafel. Kom waai die vlieë. Vir dié doel gebruik hulle ’n lang, slap bloekomtak.
Kattie knik as ant Esther met haar praat.
“Wat maak jou ma?” vra sy onder die aandete.
“Werk,” wurg Kattie agter ’n mondvol kos.
“Ag, daardie ou huisie? Wat is daar tog te doen? Wietie,” onthou ant Esther. “Wat het van Wietie geword?”
“Langbáán,” fluister Kattie.
“En jou broer? Nieko?”
Kattie steek haar mes in haar mond, iets wat sy by die huis nie mag doen nie. Haal dit dadelik uit voor ant Esther sien. Nieko boer. Sy weet nie waar nie.
“Maar is hy dan nie Duits-Wes toe nie? Miekie het gesê … Michiel, hoor jy wat sê die kind? Haar broer Nieko, die een wat weggeloop het, wat Miekie so afgerokkel het, sit by iemand op ’n plaas. Hy’t nooit aangesluit nie! Kruip seker weg terwyl ons kind …”
Sy pa se geld in die skool op Franschhoek sit en mors het, onthou Kattie die gesprek tussen Nieko en haar ma. Toe Nieko gesê het hy sal hom nie laat flenters skiet nie, dis nou die Prinse se beurt om te lewe …
“Jou broer was altyd die voorperd, saam deur die meisiekinders se koshuisvensters geklim. Waar sê jy is hy?” Ant Esther is soos ’n spoegslang.
Oom Michiel hoor haar nie. Of hy hou hom doof. “Dan dank ons maar. O Heer voor spys en drank …”
Kattie knyp haar oë styf toe. Nes haar ma as sy vir haar pa kwaad is, maar nie ’n dooie woord sê nie.
Sy en Janet kry ’n kom met warm water om hulle te was.
“Oral, gehoor, nie net die gesig en voete poespas nie!” Ant Esther hou uit die kamerdeur dop. “Het jy ’n waslap, meisiekind?”
Kattie knik.
“En