Hoekom het haar rok nie ook plooie en valle soos Janet s’n nie?
“Omdat jy nie so dik soos Janet is nie, nie tetjies het om weg te steek nie,” sê Lotjie. “En om vir my minder strykwerk te gee.”
Kattie weet dis net om haar beter te laat voel. Daar is nie genoeg lap nie. Sy moet altyd met die oorskietstroke tevrede wees.
Sy vryf die spieël met verwoede hale blink. Pluk die gordyne met soveel krag toe dat kleistof saggies agter die muurpapier af sif. Of is dit dalk rysmiere wat die messelsand tussen die stene uitwerk? Wanneer vreet hulle nie deur die papier nie? Dan moet die mure van nuuts af geplak word.
Eendag sal dit haar beurt wees om te help, die gekookte meellym aan die stroke te verf en teen die muur vas te druk, dit versigtig gladstryk sodat die papier nie skeur nie.
“Jy’s al lekker lank, jy kom oral by,” het ant Esther anderdag gesê toe hulle die spensrakke regpak.
Hulle maak reg vir die kuiermense uit die Kaap. Wat elke jaar op De Hoop kom afpak, winter en somer, tjommel Lotjie in die kombuis. Sodra alles skoon en blink is, kom hulle op ’n streep aan, eers die Heroldts en dan die Simenhoffs, en Cecilia.
Die Heroldts is vanjaar vroeg en betrap hulle onkant, in die middel van die varkslagtery. Ant Esther is besig met die hamme, en eenkant word vleis gemaal en speserye geskroei vir die wors. Lotjie roer die vetpot op die werf. Sy is blink gesweet en reg om die beker soetmelk by te gooi om die kaiings te verbruin toe die Kaapnaars se swart kar by die voordeur stilhou.
“Hulle moet my maar verskoon, ek kan nie nou hier los nie,” sê ant Esther.
Janet kruip agter haar ma se voorskoot weg en Kattie word aangekeer om tee te maak vir die vreemde mense en by hulle in die voorhuis te sit.
Miemie Heroldt se gekrulde hare is in ’n wors om haar kop gedraai en met haarnaalde vasgesteek. Sy dra ’n borsspeld op haar kraag en hakskoene met ’n streppie, vasgemaak met ’n knopie. Haar kouse sak af om haar bene. Tobie Heroldt dra ’n silwer horlosieketting oor sy ronde magie. Hy draai sy duime dan linksom en dan regsom.
Kattie, nie gewoond aan sulke hoë mense nie, sit serieus op ’n regop stoel. Sy soek na iets om te sê, grootmensdinge soos troues en babatjies, siekte en die hoenders wat sleg lê.
Tobie fluit ’n deuntjie. Miemie haal haar breiwerk uit, ’n paar sokkies vir die soldate. Die een ’n bietjie groter as die ander, maar lekker warm. Sy was ’n nooi Losper van hier rond; Tobie, ’n Kaapse kêrel, het in die poskantoor gewerk. Later, toe hy posmeester gemaak is, is hulle Kaap toe verplaas.
Met die kuiermense hier is De Hoop grênd en word daar in die groot eetkamer gedek. Soggens word lampetbekers met warm water ingedra en slopemmers leeggemaak. Laat saans sit hulle nog om die tafel en haal ant Esther die lekkers uit wat die gaste saamgebring het, suiglekkers wat na naeltjies smaak en lank hou. Die kinders kry nie van die tjoklits nie. Soggens lê die papiertjies opgefrommel in ’n asbak.
Vir ou Tobie is Kattie bietjie wild. Hy staan haar voor in die donker gangetjie, vat haar gesig tussen sy hande. “K-K-K-Katy, beautiful Katy!”
Glad soos ’n akkedissie glip sy onder hom uit na die beskerming van Lotjie. Hulle kyk hom agterna as hy die hond roep en buite gaan rook. Hy steek sy broekspype in sy sokkies en klim in een van die boompies voor die voordeur. Die hond bly onder staan en blaf.
“Reken, nes ’n jongkêreltjie met ’n kamasbroek en kepsie,” spot Lotjie. En sy praat hom na: “As ek eendag ’n wewenaar is, kies ek vir my ’n jong nooientjie met kousies wat styf om haar bene pas!”
Dít onthou Kattie van daardie eerste geil winter op De Hoop. Die Heroldts was toe al weg met ’n soetkys wors en ham en brood en botter uit die spens.
Dit het goed gereën en die werf is oortrek met sagte oranjegeel tulpe. Dis giftig en die diere vreet dit nie, hulle blaas op daarvan. As Kattie en Janet in die veld loop, poeier die gansogies hul skoene goudgeel, en saans sing die kikkers in die dam. In die soutklofie blom die kattekie-lelies bloedrooi teen die rotse, en laer af varklelies wit soos room, met borriegeel stampers.
Gewoond aan al wat veldkos is, maar nie aan die vleiblomme van die soutklofie nie, het Kattie ’n varklelie gepluk en daaraan geproe. ’n Snaakse brandsmaak in haar mond, wat na haar keel sprei en haar laat hoes en spoeg en opgooi. Bang sy gaan dood, hardloop sy en Janet huis toe, waar sy huil-huil neerval en na haar ma roep.
“Varkkos!” raas ant Esther. “’n Mens kan sien wie op uintjies grootgemaak is. Kom julle nooit versadig nie? Is jy honger?”
Grootoog en stom geskrik skud Kattie haar kop heen en weer, en drink die beker melk uit wat Lotjie aandra.
9
Voor Kersfees kom die slaghoenders in die hok en daag Cecilia op.
Klein soos ’n tinktinkie lyk sy vir Kattie, wat dit nie verder as die middeldeur waag nie. Daarvandaan staan en verwonder sy haar aan die tweekleur-hoëhakskoene, wit en donkerblou en skerp gepunt, die sykouse aan Cecilia se voëltjiebene. Sy het oom Michiel se skraal gesig, reguit neus en ronde ken; sy’s fyn en vlug met fladderende handbewegings.
Hulle sit soos kuiermense in die groot voorhuis, Cecilia slaan van Engels na Afrikaans toe oor. Sy het aan ’n Engelse college gestudeer en het ’n Engelse kêrel, vertel Janet, wat maak of sy alles weet.
Kattie word gestuur om ekstra teemelk in die kombuis te gaan haal. Toe sy terugkom, het ant Esther dit oor die oorlog.
“Die arme Ellie Moore se Johnny het gesneuwel by … Waar’s die brief, Kattie? … Ja, hier … Bellville-bos.”
“Delville, Mammie, in Vlaandere,” help Cecilia haar reg.
Hede, kraak die dun skryfpapier. “Hoe lees julle kinders?”
Al hoor hulle nie van Miekie nie, moet hy nog iewers wees, glo ant Esther. “Anders het ons al berig gekry soos Ellie. Hulle het die telegram by haar huis kom afgee, in haar hand.”
“Julle moes hom nooit laat gaan het nie!” Cecilia se aanvallende stem sny deur murg en been. “Miekie is nie oorlogmateriaal nie.”
“Miekie skiet soos ’n perd skop,” val Janet tussenin. “Jy moet hom met die seloentjie sien, kolskote!”
“Ag, al wat Miekie in sy lewe doodgeskiet het, was Mammie se twee mak tarentale.” Cecilia gaan onverwags aan die lag. “En toe maak hy of dit ’n ongeluk was. Ek het nog altyd gesê daar’s hopeloos te veel wapens in die buitekamer, die haelgewere, die Mauser én nog die pistole.”
Hoe naïef kan mense wees? Om te dink die oorlog sal binne weke verby wees, en nou is dit al meer as drie jaar. Die Duitsers en Engelse slag mekaar af in die loopgrawe, die rotte vreet aan hul ontbinde lyke. En asof dit nie genoeg is nie, wil Amerika ook nou inklim.
Die wind wáái oor die stoppellande en oor die werf, druk die bloekombome skeef, die hoenders se stertvere waaier oop.
Die jêmtertjies het nie vanjaar na wense gerys nie, sal dit ’n voorbode wees?
Cecilia maak ’n Krismisrok vir Janet. Kattie het gehoop sy kry ook een, daar is genoeg lap, maar dit gebeur nie. Sy kan knopies aanwerk en rafels opvee.
Dan kom Cecilia met ’n bondeltjie wasgoed kombuis toe. “Vryf asseblief vir my uit, Katstertjie. Versigtig, hoor, en hang in die koelte op, nie oor die doringbosheining nie.”
Kattie bevoel die onderklere. ’n Onderrokkie van blinkswart materiaal en broekies sonder rekke, ’n band om die middel wat soos ’n skirt in die sy vasmaak en wye pype met breë strokies kant daarom, pragtig met die hand genaai. Sy hou een op en pas dit teen haar lyf. Haar ou broek voel soos ’n stuk seil, dit skaaf tussen haar bene. O, hoe wens sy …
Toe Nieko vir Kattie kom oplaai, roep ant Esther agterna: “Jy hou nie langer as ’n week Krismis nie, ons het nog mense!” Cecilia bly mos tot die end van die maand.
Kattie kyk nie om nie, maar sit kiertsregop langs haar ouboeta, haar mond geplooi