йўқ молдир.)
Моли йўқ деб, эрдан кечма, чўпи йўқ деб, ердан кечма (Мақол).
Тежамкорлик, сабр ва қаноат… бахтли ҳаёт кечиришнинг муҳим омилларидан эканини биласиз. Исрофдан қочасиз, камига қаноат қиласиз. Лекин оила бахтига рахна солувчи бошқа иллатлар ҳам бор. Эрнинг ёки хотиннинг, ёки икковининг хасис бўлиши оиладаги жиддий муаммодир. Сахий аёл – хасис эр ёки сахий эр – хасис аёлнинг турмушлари оғир кечади. Бир-бирларининг мувозанатларини ушлаб туришга уринишса ҳам, жуда-жуда оғир. Иккала вазиятда ҳам асабийлашадиган аёл, қийналадиган эса эр бўлади. Аёл хасис, эр эса сахий бўлса, хотин эрининг барча харажатларига чегара бўлади. Ўзи сарфлагиси келмайди, пул тўплаш дардида бўлади ва эрини ҳам шунга ундайверади.
Аёл сахий, эр хасис бўлса бу янада каттароқ қийинчилик туғдиради. Бахил эрнинг топар-тутари яхши бўлса-да, оиласининг зарурий эҳтиёжларига сарф қилгиси келмайди. Емоқ-ичмоққа доир нарсаларни ҳам мисқол-мисқолигача ҳисоблаб олади, сарфланишини қаттиқ назорат остига олади. Пиёз унинг мўлжалидан кўра бир кун олдин тугаса, хотинини исрофгарликда айблаб, ғалва кўтаради. Таажжубки, у ўзининг бахиллигини сира-сира тан олмайди, балки “тежамкор” деб ҳисоблайди. Яъни, бу тоифа эрлар хасислик билан тежамкорлик чегараси мавжудлигини билмайдилар. Эрнинг ошхонадаги сабзавотларнинг граммларини ўлчаб туриши хотин учун оғир, ҳатто ҳақоратлидир. Бой эр билан камбағал бўлиб яшаш аёл учун азобдир – бундай аҳвол аёлнинг зеҳнини ҳам, жағини ҳам чарчатади. Хасис эрни даволовчи табиб йўқ. Бу касаллик болаликда шаклланган бўлади. Эр болалигида камбағал яшагандир, болалиги оғир кечгандир, кўп кунлар оч қолгандир ёки оиласида пулга доир тарбия нотўғри олиб борилгандир. Шунинг учун қайта тарбиялаш мақсадида жанжал қилавериш ўрнига муроса маъқулдир. Эрнинг хасислигидан нолийвериш ўрнига у уйга битта нон кўтариб келса ҳам, шодликни ифода этиш, раҳмат айтиш яхши натижа бериши, эрда оила учун пул сарфлашга ҳавас орта бошлаши мумкин.
Хасис эр билан яшаётган аёлларнинг деярли барчаси бир хилдаги хатога йўл қўйишади – умрларини пул жанжали билан ўтказиб, охири асаблари қақшаб бир касалга йўлиқишади-да, қолган умрларини даволанишга сарфлашади. Англамоқ лозимки, ҳеч бир хасис эр хасислигини тан олмайди, аксинча, пул сўровчи хотини унинг кўзига пул еювчи, исрофгар, ҳеч нарсадан ва ҳеч қачон рози бўлмайдиган нонкўр аёл мақомида кўринаверади.
Бир гапни эшитдим, ростми-ёлғонми, билмайман. Эрининг хасислиги жонига теккан айрим аёллар унга ўлим тилармиш. Тушунишимча, улар эрлари ўлгач, ишлатилмай қолган пулларга эга чиқишни орзу қилишса керак. Бу ниҳоятда бемаъни, амалга ошмайдиган орзу. Аллоҳ бунақа орзуларни амалга оширмайди, ўлимга доир дуоларни ҳам қабул этмайди. Чунки ўлим муддати азалдан белгиланган, бировнинг орзуси ёки дуоси билан ўзгартирилмайди. Эрининг хасислигидан сиқилаверадиган, унинг ўлимини кутаверадиган хотиннинг ўзи бир дардга чалинади ва эридан эртароқ вафот этади.
Хасис эрнинг ўзига хос яхши томонлари ҳам бор: агар хотин пул сўрайвермаса, унинг ишларига ҳуда-беҳуда аралашавермайди. Энг муҳими – хасис эр хотинбоз бўлмайди, бошқа хотинга пул сарфлашни хоҳламайди…