45-жылдарына чейин күтүүгө туура келген. Түркияда жарык көргөн кыргыз адабиятынын үлгүлөрүн изилдеп, библиографиялардан жана басмаканалардын тизмелеринен карасак, XX кылымдын 90-жылдарына чейин кыргыз тилинен түрк тилине котормолор авторлордун саны жагынан караганда өтө аз болгон. К.К.
Юдахин менен Х. Карасаев даярдаган Кыргызча-Түркчө сөздүк 1945-жылы жарык көргөн. Бирок ошол сөздүктүн орусчадан которулганын эске алышыбыз керек. Бул жагы канчалык өкүнүчтүү болсо да, ошол доордун саясатынан улам себебин түшүнсө болот. Ошол жылдардагы көркөм адабий китептерден эң көп котормо Чыңгыз Айтматовдун чыгармаларынан экендиги баарыбызга маалым болсо керек. Бирок анын чыгармалары да тилекке каршы орус тилинен которулган. Ошондой болсо дагы Чыңгыз Айтматовдун чыгармалары 1969-жылдан азыркыга чейин бир канча басмакана тарабынан көп жолу басылганы менен айырмаланат. Айтматовдун китептери ошол эле учурда түрк тилине эң көп которулган чыгармалар болуу менен да айырмаланат. Мындан сырткары жазуучунун баардык чыгармалары түрк тилине которулган эмес. 1990-жылга чейин «Манас» эпосу менен байланыштуу котормолорду да үзүндү катары жана орус тилинен алынган түрдө жолуктурабыз.
Кыргызстан 1991-жылы эркин мамлекет болгондон кийин, эки мамлекеттин ортосунда адабий байланыш чыңалып, котормо ишине басым жасала баштаган. Ошондуктан ушул макалада 1990-жылдан кийин кыргыз тилинен түрк тилине которулуп, өзүнчө китеп болуп жарык көргөн роман, аңгеме, ыр, жомок жана сөздүк түрүндөгү чыгармалар менен кыргыз адабияты жөнүндөгү китептер тууралуу сөз болмокчу.
1. Кыргыз тилинен түрк тилине которулган көркөм чыгармалар
1.1. Tanrı Dağından Sesler (Теңир тоодон үндөр) – Самет Азап.
Кыргыз адабиятынын Чыңгыз Айтматовдон бөлөк өкүлдөрүнүн чыгармаларын түркиялык окурмандарга жеткизүүгө арналган алгачкы китептердин бири – ушул китеп. Котормочусу Самет Азап Кыргызстанда иштеп кеткен, котормочулук жаатында да иштеген адамдардын бири болот. Кыргыз аңгемелеринен үлгүлөрдү камтыган ушул китеп 2010-жылы «Беңгү» басмаканасынан жарык көргөн.
1.2. Ürkün Kızıl Katliam (Үркүн, кызыл кыргын) – Бактыбек Максутов.
Бактыбек Максутов – Үркүн темасына эң көп кайрылган жазуучулардын бири. Анын калемине таандык ушул китеби 2016-жылы Үркүндүн 100 жылдыгына арналып, Түркияда жарык көргөн эң маанилүү китеп болгондугу жана aрхивдик изилдөөлөргө таянгандыгы менен айырмаланат. Китеп Ибрахим Түркхан тарабынан которулуп, «Беңгү» басмаканасынан чыккан. Китеп документалдуу роман жанрында болуп, Үркүн жөнүндө бир нече жаңы жана чыныгы маалыматтарды камтыйт. Кыргыз тарыхы жагынан жаңы деп аталган ошол маалыматтардын Түркияда биринчи жолу жарык көргөнүн айтуу абзел!
1.3. Kara Sevda (Үмүтсүз сүйүү) – Бекказы Элебесов.
Кыргыз адабиятынын атагы чыккан калемгерлеринин бири болгон Бекказы Элебесовдун калемине таандык аңгемелеринен түзүлгөн ушул китеп 2018-жылы «Беңгү» басмаканасынан жарык көргөн. Автор адабият айдыңында айылда төрөлүп, тоолордун кучагында чоңойгон, табыйгат менен мамиле түзө билген, иштемчил калемгерлердин бири болуп таанылган.
1.4. Uzun Yol (Узак жол) – Мукай Элебаев.
Кыргыз адабиятынын алдыңкы