içki içmek ister. Besici ihtiyar bundan rahatsız olur ve o gece içip sızan Ugaanza bir bahaneyle kolhoza geri gönderilir.
13. Bölüm: Eres bir tesadüf eseri yolu o tarafa düşen çocukluk arkadaşı Lapçar tarafından kurtarılarak onun evine getirilir. Burada tedavi edilen Eres Lapçar ile eski nişanlısı Anay-Kıs ile tekrar karşılaşmış olur. İyileşen Eres Agılıg’da ekilmeyen verimli toprakları görür ve burayı işleme kararı alır. Daha önceden buraları tarıma açmaya çabalayan bir komsomolcunun bu mevkide öldürüldüğünü öğrenir. Lapçar kolhozların sosyal alanlara muhtaç olduğunu düşünmekte ve çalışanların bu tesisleşmeye ihtiyacı olduğunu dile getirmektedir.
14. Bölüm: Eres Agılıg sırtlarını atıyla gezer. Oraları işlemek isterken öldürülen komsomolcunun mezarını ziyaret eder ve onun mezarı başında bu yarım kalan işi tamamlamaya ant içer. O esnada Çazaradır-Köşkezi yakınlarında tuzağa yakalanmış bir tilki görür. Onu takip eder ve kurtarmak ister. O esnada kaldırdığı bir kayanın altından bir beze sarılı tabanca ve mermiler çıkar. Tilkiyi kurtarıp köye geri döner.
15. Bölüm: Eres tabancayı temizlerken Mıyıs-Kulak gelir ve onun ne yaptığını görür. Eres, Agılıg sırtlarını ekme planını müdür Konçuk’a açar ve tartışırlar. Eres hayal kırıklığına uğrar ama planından vazgeçmez. Polisi arayarak bir tabanca bulduğunu bildirir. Ne var ki tabanca evden çalınır. Polis bu nedenle onu göz altına alır. Hapisteyken ona Biçiiney ve Dolaana’dan mektup gelir. Ancak Eres uğradığı bu ihanet karşısında Agılıg’dan, ıssız köşesinden soğumuştur. Agılıg’a dönmeme kararı alır. Karakolun komutanı onu serbest bırakır.
16. Bölüm: Eres serbest kaldıktan sonra MTS ile iş görüşmesine gider. Agılıg kolhozuyla ilişiğini kesmek için köye döner. Dolaana ile vedalaşıp ona aşkını itiraf etmek ister ancak Dolaana onun yanından kaçıp gider. Eve döndüğünde masasının üstüne bir günlük bırakılmıştır. Sabah yola çıkan Eres, Agılıg’a büyük bir ıstırap çekerek veda eder.
17. Bölüm: Bu bölüm masasına bırakılan günlüğe ayrılmıştır. Günlük Dolaana’ya aittir ve onun hayatından farklı bölümler içermektedir. Eres Dolaana’nın ailesini, eşkıyaların köy baskınını öğrenir. Bu günlüklerde Kızıl havaalanında bileti verenin aslında Dolaana olduğunu keşfeder. Ayrıca Dolaana evlenmiştir. Kocası Agılıg sırtlarını ekmek isterken öldürülen komsomolcu Sendi’dir. Dolaana’nın Kolya’yı doğurduğu gece kocası Sendi atlarını çalan biri tarafından bıçaklanarak öldürülmüştür.
18. Bölüm: Eres MTS’de çalışmaya başlar. Biçiiney de bölgeye gelmiştir. Kütüphanecilik eğitimi almaktadır. Sürekli Eres’i çalıştığı yerde ziyaret eder ve Eres’in çalışma arkadaşları ona “küçük yengemiz” lakabını takarlar. Eres bundan rahatsız olmaya başlar. MTS’de Komünist Parti’nin kolhozların makineleşmesi kararı tartışılmaktadır. En çok eleştirilen kolhoz Çoduraa’dır. Bir gün parti yöneticisi Dajısaŋ ile karşılaşır. Dajısaŋ Eres’i Agılıg sırtlarının ekilmesi ve kolhoza traktör alınması konusunda cesaretlendirir ve ona yeni bir görev teklif eder. Eres Biçiiney’e onunla ilgilenmediğini, Agılıg’dan soğuduğunu söyler.
19. Bölüm: Eres Çoduraa’nın yeni traktör ekip şefi olmuştur. Yeni alınan paletli traktörlerle köye doğru yola çıkar. Yolda Tos-Taŋma ablayı alır. Traktörlerin gelişi ile yapılan törende Tos-Taŋma abla müdürü eleştirir ve kolhozların nasıl olması gerektiği Tos-Taŋma’nın sözleri ile dile getirilir.
20. Bölüm: Eres, müdüre Dajısaŋ’ın da desteği ile Agılıg sırtlarının tarıma açılması fikrini kabul ettirir. Ugaanza sarhoşken Eres’e çalışma sözü verir. Sonraki gün Eres onu traktör ekibine alır. Ugaanza bunu gönülsüzce kabul eder. Konçuk Ugaanza’nın neslini eleştirir. Eres, 1920’li yıllarda, Tuva’da devrimin ilk yıllarında savaşan ve hizmetleri olan ancak yenilikçi olmayan Konçuk’un geçmişteki mücadelesine saygı duyar.
21. Bölüm: Tarlaların ekimi sırasında Eres, Dolaana ile nöbet tutmaya başlar. Yağmurlu bir gecede traktör kabininde Eres, Dolaana’ya havaalanında kendisine bilet verdiğini hatırlatır ve ikisi birbirine aşklarını ilan eder.
22. Bölüm: Ugaanza Dolaana’ya olan ilgisinden vazgeçmez. Eres bundan rahatsız olmaya başlamıştır. Eres ile Dolaana STS’den ekipman almak için bölgeye giderler. Orada Dolaana’nın annesini ve Kolya’yı ziyaret ederler. Eres, Kolya’yı kendi oğlu olarak benimser.
23. Bölüm: Nihayet Agılıg sırtlarındaki ekim hızlanır. Eres ile Dolaana motosikletle tarlalara giderken Tos-Taŋma abla ile karşılaşırlar. Tos-Taŋma abla onların motosikletlerini huş ağacı çiçekleri ile donatır ve bu çifti “güzel zamanlarda doğmuş, bahtlı gençler” olarak kutsar.
24. Bölüm: Ugaanza dayısının cenazesi nedeniyle izin alır. Dedesi Mıyıs-Kulak bir gece sırrını ona açar. Ugaanza dedesinin herkesten sakladığı sırları öğrenir. Mıyıs-Kulak Ugaanza’ya bir silah verir. Bu Eres’ten aldığı tabancadır ve onunla torunundan Eres’i öldürmesini ister. Ona bir mektupla para dolu bir çıkın bırakır.
25. Bölüm: Eres ile Dolaana motosikletle tarlalara giderken Ugaanza önlerini keser. Silahını doğrultur ancak onları öldürecek cesareti yoktur ve tabancası elindeyken düşüp bayılır. 26. Bölüm: Dajısaŋ ve Konçuk Mıyıs-Kulak’ın bir şeyler planladığını anlar ve onu takip etmeye başlarlar. Mıyıs-Kulak’ı atıyla Çedi-Saŋ tepesine çıkarken bulurlar.
27. Bölüm: Eres Ugaanza’nın koynundaki mektubu bulup okur. Mıyıs-Kulak aslında Eres’in babasını vuran, Çazaradır dedeyi ve Sendi’yi öldüren eşkıyadır. Mektupta “acımasız Sovyet hükümetiyle öte dünyada hesaplaşacağız” yazmaktadır. Mıyıs-Kulak intihar etmek niyetindedir. Eres nereye gittiğini öğrenir ve Dajısaŋ’la Konçuk’tan önce Mıyıs-Kulak’ı yakalar. Artık büyük sır aydınlanmış ve Agılıg refaha kavuşmuştur. Çoduraa artık verimli ve çalışkan bir kolhoza dönüşmüştür.
Epilog: Anlatıcı, bir gazetecidir. Editörü ona izin gününde Çoduraa kolhozunun başarısının sırrını haber yapma görevi verir ve onu Agılıg’a gönderir. Yola isteksiz çıkan gazeteci yolda kim olduğunu bilmeden artık ekip başı olan Eres Herel’in kullandığı bir arabaya biner. Şivilig ve Agılıg kolhozları birleşmiş, bu iki kolhoz Lapçar’la Eres’in dilediği gibi tesisleşmiş ve tarlaları verimli, mahsulü bol bir kolhoza dönüşmüştür.
Arıkoğlu, E. (1998), “Tuva Türkleri Edebiyatı”, Türk Dünyası El Kitabı,Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, ss. 491-500, Ankara.
Arıkoğlu, E. (2002), “Tuva’nın XX. Asır Siyasi Tarihi”, Türkler Ansiklopedisi, C20, Yeni Türkiye Araştırmaları, ss. 173-179, Ankara.
Barnes, I. (2022). Rusya, Huzursuz İmparatorluk, Bir Tarihsel Atlas, vb. Yay.
Dırtık-ool A. O. (2017). Sovetskiye preobrazovaniya v Tuvinskoy avtonomnoy oblasti (po materialam ekspozitsiy Tuvinskogo kraevedçeskogo muzeya), Noviye issledovaniya Tuvı. No:4, ss. 109-124.
Kombu, S. (2012), “Kudajı Kızıl-Enik Kırgısoviç”, Tuvinskaya Literatura, ss. 106-113, Nauka, Novosibirk.
Kudajı, K. K. (1965). Irjım Buluŋ, Tıvanıŋ Nom Ündürer Çeri, Kızıl.
Kudajı,