javob qaytmadi.
Bordi-yu, kabinada amaki yo‘q bo‘lsa-chi? Bitta-yarimtasi mashinani yurgizib yuborgan bo‘lsa-chi? Ulkan mashina noma’lum tomonga olib qochib ketayotgan bo‘lsa-ya!
– Akajon, meni mahkamroq quchoqlang, – negadir sizlab gapira boshladi Omonboy. – Aka, quvurning ichida bo‘rilar bo‘lmaydi-a?
– Bu yerda bo‘rilar bo‘lmaydi.
– Bo‘rilar kelsa, otib tashlaymiz, xo‘pmi?
– Xo‘p.
– Tankimiz bilan bostirib ketamiz, xo‘pmi?
– Xo‘p.
– Aka, keling, amakini yana chaqiraylik. Tomoqlari qirilib, bo‘yin tomirlari tortilib qolguncha chaqirishdi, baribir amakidan javob bo‘lmadi. Umidsizlik, vahima yana ham kuchayib ketdi. Ikkovlari bir-birining pinjiga kirib, bir-birlarini achomlab, sovqotgan badanlarini bir-birlarining harorati bilan ilitib borishardi.
– Amakiga endi hecham tuxum bermaymiz, – dedi xo‘rligi oshib Omonboy.
– Chelagida suv ham bermaymiz, – qo‘shib qo‘ydi Davronboy.
Shunday qilib, novcha amakini bir yo‘la hamma narsadan mahrum qilishga qaror qilishdi. Omonboy akasini ot qilib minib bo‘ynidan achomladi. Davronboy «to‘rt oyoqlab» borib, dadalarining eski to‘nini quvurning o‘rtarog‘iga surib keldi. Ikkovlari o‘ralib olishdi. Sovuqdanmi, qo‘rquvdanmi, tishlari takillardi. Serpaxta to‘nga o‘ralgach, badanlariga harorat yugurib, aka-ukani birdan uyqu elita boshladi.
– Aka, biz hech narsadan qo‘rqayotganimiz yo‘g‘-a? – uyqusirab so‘radi Omonboy.
– Biz hecham qo‘rqmaymiz, – javob qaytardi Davronboy.
– Biz katta bo‘lib qolganmiz-a?
– Bo‘lmasam-chi!
– Aka, menga tuxumning kattasini berasiz, xo‘pmi?
– Senga-chi, uka, rasm qalamimni, shildiroqlarimni, cho‘yan soqqamni beraman, xo‘pmi, ukajon?
Ukajoni javob qaytarmadi, nega desangiz, allaqachon uning ko‘zlari yumilib bo‘lgan edi. Davronboy ham keltirib bir esnadi-yu, boshini bir tomonga qiyshaytirib, asta uyquga keta boshladi.
Ulkan mashina bo‘lsa bepoyon cho‘l bag‘rida chiroqlarining o‘tkir nurlari bilan qorong‘i tun bag‘rini xanjardek tilib, o‘kirib, pishqirib, yeldek uchib borar, aka-ukalarni olis-olis o‘lkalar tomon olib qochar edi…
BESHINCHI BOB
MEHMONLARGA QUYUQ ZIYOFAT BERILGANI
Shunday qilib, ulkan mashina devlardek o‘kirib, qushdek uchib, qanchadan-qancha obod qishloqlarni, sersuv soyu anhonlarni, yam-yashil qir-u past-baland adirlarni ortda qoldirib boraverdi. Bu orada yosh soqchilar vahima ichida ikki-uch bor uyg‘onishib, goho yig‘lashib, goho oz-ozdan qiqirlashib, yana bir-birlarini achomlashib uyquga ketishdi.
Bir mahal Omonboy mundoq ko‘zini ochsa… mashina to‘xtab turganga o‘xshaydi-yu, quvurning ochiq tomonidan yorug‘ tushib, hammayoqni yoritib turibdi.
– Aka, turing, yorug‘ bo‘lib qolibdi, endi qo‘rqmaymiz, – dedi Omonboy.
Davronboy juda sekin uyg‘ondi. Uyg‘ongandan keyin ham uyqusirab: «Bugun bog‘chaga bormayman», deb ancha mahal g‘ingshib o‘tirdi. Keyin to‘satdan hushyor tortib:
– Uka, mashina to‘xtadimi? – deb so‘radi.
– To‘xtagani qachon edi-yu… – xafa bo‘lib dedi ukasi.
Xanjarlarni taqib, avtomatlarini qo‘lga olib, pastga tushmoqchi bo‘luvdi, eh-a, quvur bugun juda baland bo‘lib qolibdi, osilib tushishning hech iloji yo‘q, faqat sakrab tushsa bo‘ladi. Davronboy tepadan pastga sakrashning ustasi edi: tomdan, devordan, taxmondagi ko‘rpalarning ustidan pastga sakrashni yaxshi ko‘rardi. Sakragandan keyin yo oyisidan, yoki dadasidan, albatta, gap eshitib turardi. Bu yerda esa hech kim yo‘q, bemalol sakrasa bo‘laveradi… Dadasining eski to‘nini yerga tashlab, ustiga o‘zini otdi. U yerbu yerim sinib qolmadimi ekan deb, bir oz o‘ziga quloq solib ko‘rdi, og‘riq yo‘q, demak, hammasi joyida. Ukasini ham bir amallab tushirib oldi-da, keyin nima qilishini bilmay o‘ylanib qoldi… Atrofda quvur yuklangan mashinalar, poyezdning vagoniga o‘xshash g‘ildirakli uylar, tumshug‘i uzun avtokranlar, buldozerlar, uyum-uyum yog‘och taxtalar, har xil o‘yinchoqlar yasasa bo‘laveradigan temir parchalari, yap-yangi konserva bankalari… e, boringki, shunga o‘xshash narsalarning hech hisobi yo‘q ekan. Aka-ukalar qaysi birini avval tomosha qilishni bilolmay, ancha mahal garang bo‘lib turishgach, nihoyat shofyor amakini uyg‘otishga qaror qilishdi.
Shofyor amaki uxlab qolganga o‘xshaydi, hech javob qaytarmadi. Davronboy bir amallab yuqori ko‘tarilib, kabinaning eshigini ochgan edi, ish chatoq, hech kim yo‘q!
– Omon! – deb baqirib yubordi Davronboy. – Bizni mashina olib qochib kelganga o‘xshaydi, mana chiqib ko‘rgin, shofyor amaki yo‘q, qishloqda qolib ketganga o‘xshaydi… Mana, ishonmasang, o‘zing chiqib ko‘rgin. Ke, qo‘lingdan tortib yuboray!
– Yo‘q, o‘zing tusha qol, – ko‘nmay turib oldi ukasi, – mashina tag‘in yurib ketib qolmasin.
– Nariroq tur bo‘lmasa, men yerga sakrayman. Aka-uka nima qilishini, qayoqqa borishni bilmas edi.
Asta-sekin quyosh ham chiqa boshladi, qiziq, bu yerlarning quyoshi qizarib, lovillab chiqarkan… Qishloqdagi uylarning eshigidan uyqusiragan, esnagan, kerishgan odamlar birin-ketin chiqib, o‘zlari chiqqan uyning orqa tomoniga o‘tib keta boshlashdi. Bitta amaki, beligacha yalang‘och, qo‘lida sochiq, cho‘zib-cho‘zib esnab, Davronboylar tomonga qarab kela boshladi. Yaqinlariga kelgach, yurishdan to‘xtab, aka-ukalarning xanjar-u avtomatlarini, qo‘llaridagi tanklarini, Davronboyning qo‘ltig‘idagi uvadasi chiqib ketgan eski to‘nni birma-bir ko‘zdan kechirib chiqib:
– Bolakaylar, sizlar qayoqdan paydo bo‘lib qoldilaring? – deb so‘radi.
– Bizni mashina olib qochib keldi, – shoshilib dedi Davronboy.
– Qanaqa qilib olib qochib keladi? – hayron bo‘ldi beligacha yalang‘och amaki.
– Biz quvurning ichida uxlab qoluvdik, – to‘satdan yig‘lab yubordi Omonboy.
– Men oyijonimni juda sog‘inib ketyapman, amaki, bizni uyimizga olib borib qo‘ying…
Davronboy hamma voqeani amakiga bir boshidan gapirib berdi. Oxirida mashinani Mahmud olako‘z yurgizib yuborgan bo‘lsa kerak, degan taxminni ham aytdi. Amaki: «Poyloqchilikda turib juda yaxshi ish qilibsizlar, lekin bunaqangi paytda uxlamaslik kerak edi, mashina o‘zi yurib kelgani yo‘q, uni novcha amakilaring haydab kelgan, o‘zi hozir dong qotib uxlab yotibdi», – degan gaplarni aytdi.
Ko‘z ochib yumguncha hamma narsadan qo‘rqib, hadiksirab turgan Davronboy bilan Omonboyning atroflarini novcha, pakana, oriq, semiz odamlar qurshab olishdi. Quvur ichida to‘rt yuz chaqirim yo‘l bosib kelganlarini eshitib, bir xillari qo‘rqib ketishdi, bolalarga achinishdi, bir xillari esa yosh soqchilarning burnilarini qisib, peshonasini silab qo‘yishdi…
Xullas, unday bo‘lgandayam, bunday bo‘lgandayam yer bag‘rini yorib, quvur ko‘mib, uzoq ellarga gaz olib borayotgan bu amakilarning biri Omonboy bilan Davronboyga juda-juda o‘xshab ketadigan o‘g‘lini, biri ukasini, yana bittasi jiyanini sog‘inishib yurishgan edi-da, ehtimol shuning uchundir, aka-ukalarni galma-galdan ko‘tarishib, yuz-u ko‘zlaridan o‘pishib, xuddi kosmosni zabt etib qaytgan qahramonlarni kutgandek e’zozlab kutib olishdi.
Bu orada kimdir dong qotib uxlab yotgan novcha amakini ham uyg‘otib chiqdi. Novcha amaki uyqusirab, katta mushti bilan ko‘zlarini ishqalab, odamlarning orasini yorib o‘tdi. Omonboy bilan Davronboyning birini o‘ng qo‘liga, boshqasini chap qo‘liga ko‘tarib:
– Obbo, azamatlar-ey, obbo,