көмүскээн, биһигиттэн сэттэбитин ылара буолуо, – Маайа куттанар санаатын этэр.
– Абакката бэрт ээ… туох да сирэйэ-хараҕа суох атаҕастыыллара.
Эмиэ иккиэн саҥата суох ах баран хаалаллар. Сүөдэр оҕуһун сиэтэн, иккиэн суол устун хаамсаллар. Маайа бу иһэн: «Сүөдэри хайдах гынан быыһыыбыный?» – диэн саныы сатыыр. Сүөдэр буоллаҕына били Сылластыгас ыспараанньыгынан туттаран хаайтарыах, аҕатыгар сууттатан хара маска кэлгийтэрэн таһыйтарыах буолбутун саныы иһэр.
Оо, Сүөдэр, соҕотоҕо буоллар, били кэпсиир Манчаары Баһылайдарын курдук, Дьаакыбылап кулуба улахан дьиэтин уоттаан күдээритэн баран, ханна эрэ ыраах тайҕаҕа күрээн хаалыа этэ. Билигин кини ханна барыа, куотуо баарай?! «Кэргэннээх киһи кыната сарбыллар», – диэн Сөдүөччүйэ эмээхсин этэрэ чахчы эбит.
Дьиэтигэр чугаһаан баран Маайа Сүөдэри илиититтэн тардан тохтотор.
– Сүөдээр, кырдьык дуо, эн дьонуҥ өлбүттэрин кэннэ туох баар сүөһүгүтүн, малгытын, дьиэҕитин – барытын Дьаакыбылап ылбыта дииллэрэ?
– Кырдьык буолумуна… О-ол турар сайыҥҥы дьиэлэрэ мин дьонум аах дьиэлэрэ үһү, – диир Сүөдэр.
– Оттон били эйигин «Хабырыллайап атыыһыт уола» диэн биэрбит иэстэбил-биэксэл кумааҕылара ханнаный?
– Миэхэ сылдьар.
– Аҕал! – Маайа кыһыл саппыйаан кумааһынньыгы арыйан, эргэрэн, бүк тутуллубут сирдэринэн тырыттан эрэр кумааҕылары ылан ааҕан көрөр. – Сөөп… Сүөдээр, тойоммут эйигин ыҥыттардаҕына мин барыам…
– Кэбис, Маайа, туох диэн эттэххиний, дьахтар эр киһи иннигэр хоруйга турбута диэн суох, – диир Сүөдэр, Маайа туох санаалааҕын билбэт буолан.
– Суох, суох, Сүөдээр, мин кинилэри кытта хайдах кэпсэтэри дьэ буллум, – диир Маайа бэркэ диэн көтөҕүллүбүт, тэбиэһирбит куолаһынан.
Сүөдэр оҕуһун булгутуор диэри Маайа балаҕан иһигэр киирэн хаалар. Хамначчыт кыргыттар Сөдүөччүйэ эмээхсини тула мустан, остуоруйа истэ олороллор эбит. Эмээхсин туох эрэ дьикти остуоруйаны кэпсиир быһыылаах. Маайа, атаҕын төбөтүнэн үктэнэн, оронугар баран саҥа олорон эрдэҕинэ, аны Сүөдэр киирэн кэлэр.
– Саҥарыма, остуоруйаны иһит, – Маайа Сүөдэргэ сибигинэйэр.
Сүөдэр, эмиэ атаҕын төбөтүнэн үктэнэн, Маайа аттыгар баран олорор.
«…Баай хамначчытыныын мөккүһэр. Хамначчыт туран баайга этэр:
– Мин тугум да суох! Ол эрээри мин барыны барытын сатыыбын: бурдук ыһабын, балыктыыбын, мас мастыыбын, от оттуубун, – барытын мин оҥоробун.
– Э-э, ыт сирэй! – диэн баай хаһыытыыр. – Эн сатыырыҥ туохха наадалааҕый, аһыыр аһа, таҥнар таҥаһа, туттар үбэ суох умнаһыт курдук сылдьар буолбаккын дуо? Оттон мин тугу да сатаабаппын да, хата бэрт үчүгэйдик, тоттук, баайдык олоробун. Мин эйиэхэ үлэлээбэппин, эн миэхэ үлэлиигин!
Ити курдук кинилэр бэрт уһуннук мөккүспүттэр. Ол мөккүөрдэрин төрдө диэн буолбут: «Үлэни сатыыр ордук дуу, баайдаах ордук дуу?» – диэн.
Төһө да өр мөккүспүттэрин иһин, хайалара да тыл-тылларыгар киирсэр айыыта диэн суох үһү. Дьэ, онтон бу курдук быһаарыныы ылыналлар: «Хайалара