«үлэ ордук дуу, баай дуу?» диэммитин?
Баай хаһан да бардам, кини хамначчытыгар бэриниэх бэйэлээх буолуо дуо, хата ордук дьиппинийэн тоҥо-тоҥо олорор. Сарсыарданан…» – диэн эмээхсин остуоруйатын бүтэриэхчэ аҕай буолан эрдэҕинэ, аан аһылла түһэр, Малаанай Ньукулай мылтас гынан өҥөйөн көрөр уонна туох да бокуойа суох хаһыытыыр:
– Сылгыһыт Сүөдэр, тойоҥҥор тахса охсуоҥ үһү!.. Сип-сибилигин, көһүтэн олорор!.. Чэ, туруоҥ дуо?
Сүөдэр тойонун аахха тахсаары гыммытыгар, Маайа эмискэ ойон турар:
– Эн мантан ханна да барыма!.. Мин тахсан кэпсэтиэм! – диэт кини, ааҥҥа көһүтэн турар Малаанай Ньукулайы түҥнэри көтө сыһан, тир гынан хаалар.
– Ити оҕом, Маайа, ханна барда? – Сөдүөччүйэ эмээхсин аһаҕас аан диэки хайыһан олорон ыйытар.
– Тойонун аахха, – Сүөдэр аат эрэ харата хардарар. Кини, туох эрэ ыар буруйу оҥорбут киһи курдук, харахтыын-сирэйдиин самнан, сукуллан турар.
VI
Сүөдэркэ сиргэ тиэрэ түһэн өр соҕус сытта. Кини Сылгыһыт Сүөдэр кэлэн эмиэ кырбыа диэн куттанан турбат. Хараҕын кырыытынан көрдөҕүнэ, Маайалаах Сүөдэр ырааппыттар. «Билигин, эргиллэн да кэлээри гыннаҕына, атахпынан куотар инибин», – дии санаан, дьэ турар. Сирэйин туттан көрбүтэ кымньыы суола курбуу курдук өрө үллэн хабыллан тахсыбыт. Эт-этэ барыта ыалдьар. Кини, таһыллыбыт ыт оҕотун курдук, ытаан сыҥсыйар. Маарыын саатын хаалларбыт сиригэр барар. Саата сытар. Сүөдэркэ саатын тутан баран дьэ эр ылар. Ытыыра ааһар. Кини Сүөдэрдээх Маайа барбыт сирдэрин диэки көрбөхтүүр. «Билигин Сылгыһыт түөкүн кэлэн көр эрэ, саанан ытан, тос мааскын көрдөрүөм», – дии саныыр. Кырдьыга, билигин Сүөдэр кэлэрэ буоллар, Сылластыгас, туохтан да толлубакка эрэ, ытан кэбиһиэ этэ. Суох, Сүөдэр көстүбэт. Сылластыгас эмиэ сирэйин туттан көрөр: «Бэйи уус, аҕам эйиэхэ баҕас көрдөөбүккүн биэрэрэ буолуо!» – диэн ботугуруу-ботугуруу хотоол уутугар киирэр.
Маайа далаһа ууруммут маһынан уу үрдүгэр киирэн өҥөйөн туран, Сылластыгас сирэйин көрүнэр: кымньыы сырбаппыт сирэ күөх баламах буолан хаалбыт. Сүөдэркэ эмиэ ытаан сыҥсыйан барар. Ол туран Маайа ууга укпут ньургуһуннарын көрөр.
– Ы-ы-ы! – диэн ыйылыы-ыйылыы, ньургуһуннары ууга тэпсэн кэбиһэр. Дьэ санаатын ситиспит курдук туттан, саатын сүгэн дьиэтигэр төннөр.
– Сүөдэркэ-э, бу туохха сирэйгин бачча улаханнык өлөрдүҥ? – диэн ийэтэ уолун ыйыта тоһуйар. «Ким эмэ мин Сүөдэркэбин кымньыынан сирэйин быһа охсубута буолуо эрэ», – дии санаабат этэ.
Сүөдэркэ ийэтэ айдаарбытыттан, кыра оҕо курдук, ытаан бөтүөхтээн барар.
– Хотуйдаар, тугу көрөн аппаһан тураҕытый?! Оҕом сирэйин бу айылаах өлөрбүтүн кэннэ… Арыгыта!.. Өрбөхтө!.. Угуттуу оҕустахха ааһыаҕа.
Дьиэ көрөөччү, сууйааччы, ыраастааччы Мааппа кыыс, хотуна итиччэ хаһыытаабытын-ыһыытаабытын кэннэ тэҥнэһээхтиэ баара дуо, иһит уурар ыскаапка буута быстарынан тэбинэр. Онно бэҕэһээ киэһэ испит арыгыларын тобоҕо баара. Кыыс ыскаабы аһан көрбүтэ – арыгы бытыылката кураанах турар.
Мааппа хотунугар тахсан:
– Бытыылкалаах арыгы