я за цябе на два гады маладзейшы, але мацнейшы, гэта кожны ведае, – запярэчыў Косцік.
– Мацнейшы? Ну і што з таго, што ты моцны, калі ні спрыту ў цябе, ні кемлівасці? Ты ж не ведаеш ні як трымаць тую харугву, ні як несці, ні як лініі трымацца. Проша вяльможнага ойца, ён такі дурны няздара, што нават да споведзі сам дайсці не можа, яго бацька за руку водзіць.
– Ах ты манюка! – закрычаў Косцік. – Ну, раз ты так, я таксама маўчаць не буду. Проша вяльможнага ойца, ці ж не мусіць несці харугву чысты хлопец? Альбо паскуднаму грэшніку таксама можна?
– Павінен быць чысты, а што?
– А тое, што калі ўчора бабы раку пераходзілі, ён у кустах стаіўся і ім пад спадніцы зазіраў. І вось столькі было ад яго да голых дзяўчат, колькі ад нас да таго акна.
– Брэшаш! – не згадзіўся Юзік. – Як да таго рогу было.
– Дык вось ты бессаромнік які! – усклікнуў семінарыст.
– Не слухайце вы яго, ойча, не зазіраў я пад спадніцы, я дзяўчат проста падражніць хацеў.
– Гэта адно і тое ж, – настойваў Косцік. – А яшчэ ён дзяўчыну, якую Зоськай завуць, рукамі чапаў дзе не трэба!
– А ты святы ці што?! У цябе сваёй няма і ты з ёй не любішся?! Проша ойца, ён таксама з дзеўкай любіцца! Да самага Бабруйска яе торбу і чаравікі нёс!
– Так, у мяне ёсць дзяўчына, але я яе ніколі дзе не трэба не лапаў, не падглядаў ніколі, нават не цалаваў яшчэ! Не тое што ты са сваёй Зоськай.
– Я гляджу, вам вашыя картачкі лепей на скуры выпісаць! – раззлаваўся семінарыст. – Бясстыднікі! Чым у такім узросце раманы круціць, чытаць бы вучыліся ў вольны час, каб на ўсё жыццё доўбнямі не застацца! Не, ну вы іх бачылі? У іх ужо дзяўчаты ёсць і яны з імі амуры круцяць! А чытаць хоць умееце?
– Я вельмі добра чытаю і пішу, – пахваліўся Юзік.
– Я таксама вучуся, проша ойца, – сказаў Косцік.
– Вучышся-вучышся, а па-якоўску і дзе! – зноў перайшоў у наступ Юзік. – Ён, проша ойца, у нас у Смалярні па-польску вучыцца не хоча і ходзіць да расійскай школы ў Вончу.
– А што ж ты такі падступны, Юзік! – закрычаў Косцік. – Ды я ж таксама хацеў, Казіка прасіў! Навошта ты так? Мяне, проша вяльможнага ойца, у смалярскую школу не ўзялі, каб рускія не заўважылі, што чужы хлопец увесь час некуды ходзіць, не даведаліся, што ёсць польская школа, і не данеслі ўрадніку. Я з татам хадзіў прасіць, але не прынялі. Таму вучуся ў расійскай, але ля рускіх абразоў не малюся і да цэркві не хаджу. Кажу шчыра, як на споведзі! Нават іншым польскім хлопцам наказваю сваіх мовы і веры трымацца і ад мужыцкіх нападак бараню. Можа, вяльможны ойча думае, што я маню, дык я сведку прывяду – Балашэвічавага Сташка, які разам са мною ў ванчанскай школе вучыўся і ўжо экзамент здаў. Ён усю чыстую праўду раскажа: і колькі разоў я з мужыкамі за сваіх хлопцаў біўся, і як у царскае свята падгаварыў іх да цэркві не хадзіць, і як мы ўзбунтаваліся і не пайшлі, і як настаўнік потым з помсты прымусіў нас ваяваць з рускімі.
– Ваяваць з рускімі?
– Так. Спачатку гэта нібыта ў снежкі было, але рускіх было шмат, а мы ад кацапаў уцякаць не хацелі і паддавацца ім таксама. Тады многім з нашых кроў з носа пусцілі.
– Вас