Powstań i zabij pierwszy. Ronen Bergman

Szaloma Giladiego, HAA, 150.004.

44

Bar-Zohar, Mściciele, s. 37 (publikacja w języku hebrajskim).

45

Rozmowa z Joawem Gelberem, 16 maja 2011. Naor, Laskow, s. 141–143 (publikacja w języku hebrajskim). Dawni członkowie Gmulu przyznają się tylko do jednej pomyłki: w czerwcu 1945 roku byli pewni, że udało im się odnaleźć i zlikwidować Adolfa Eichmanna, wysokiego funkcjonariusza SS odpowiedzialnego za śmierć milionów Żydów. Dopiero gdy wiele lat później Izrael otrzymał informację, że Eichmann żyje, zrozumieli swoją pomyłkę.

46

Gelber, Narodziny legendy, s. 457–460.

47

Mann, Sarona, s. 111–113 (publikacja w języku hebrajskim).

48

Dawid Giladi, Z Sonofem Wagnerem z Sarony i z gościem z klasztoru w Budapeszcie, „Jediot Achronot”, 29 marca 1946, The ‘Palestinians’ Were Supervising the Extermination, „Jediot Achronot”, 31 marca 1946.

49

Rozmowa z Rafim Eitanem, 24 stycznia 2013.

50

German Shot Dead, „Palestine Post”, 24 marca 1946; Mann, Sarona, s. 111–138.

51

Jahaw, Krew na rękach, s. 96.

52

Mann, Sarona, s. 124.

53

Sauer, The Story of the Temple Society, s. 260. Rozmowa z Eitanem, 24 stycznia 2013.

54

Na mocy umowy reparacyjnej między Republiką Federalną Niemiec a Izraelem, wynikającej z Holokaustu i drugiej wojny światowej, Izrael zgodził się wypłacić organizacji Tempelgesellschaft odszkodowanie za mienie pozostawione w Palestynie. Mann, Ha-Kirja w Tel Awiwie, 1948–1955, s. 29–30 (publikacja w języku hebrajskim).

55

Na przykład po tym, jak czterech Żydów zostało zabitych, a siedmiu rannych w zamachu w kawiarni w Tel Awiwie 10 sierpnia, Hagana wysłała pięcioosobowy oddział bojowników w celu zabicia dowódcy grupy zamachowców. Nie zastali go w domu, zabili za to pięciu przechodniów, którzy próbowali uciec. Jahaw, Krew na rękach, s. 91.

56

Tamże, s. 97.

57

Tamże, s. 25; Banai, Anonimowi żołnierze, s. 243; Frank, Bohaterski czyn, s. 20–21 (publikacja w języku hebrajskim).

58

Ben-Tor, Słownik Lechi, s. 198–200; Jalin-Mor, Lochame Cherut Jisra’el, s. 210–221 (publikacja w języku hebrajskim).

59

Rozmowa z Szamirem, styczeń 1997; Michael J. Cohen, The Moyne Assassination, November 1944: A political assessment, „Middle Eastern Studies” 1979, t. 15, nr 3, s. 358–373.

60

Porath, W poszukiwaniu arabskiej jedności, 1930–1945, s. 134–148 (publikacja w języku hebrajskim); Wasserstein, The Assassination of Lord Moyne, s. 72–83.

61

Arnaldo Cortesi, Rome Hunts Clues in Embassy Blast, „New York Times”, 1 listopada 1946.

62

Stern Group, s. 111: Alex Kellar do Trafforda Smitha, Colonial Office (16 sierpnia 1946). James Robertson do Leonarda Burta, Special Branch (26 sierpnia 1946), NA KV5/30.

63

Appreciations of the Security Problems Arising from Jewish Terrorism, Jewish Illegal Immigration, and Arab Activities, 28 sierpnia 1946, UK NA KV3/41; Rozmowa z Paulem Kedarem, 15 czerwca 2011; Activities of the Stern Group, James Robertson do Trafforda Smitha, Colonial Office, 5 lutego 1946, UK NA FO 371/52584. Walton, Empire of Secrets, s. 78–80.

64

Rozmowa z Szomronem, 26 maja 2011.

65

„Davar”, 1 grudnia 1947; Rozmowa z Gelberem, 16 maja 2011.

66

Gelber, Niepodległość a Nakba, s. 119 (publikacja w języku hebrajskim).

67

O liczbie partyzantów zob. Kai Bird, The Good Spy, s. 87.

68

Danin, Syjoniści zawsze i wszędzie, s. 222–225 (publikacja w języku hebrajskim).

69

Trucizną, której zamierzano użyć w operacji „Atlas”, był arszenik. Według uczestników przesłuchiwanych przez brytyjski wywiad dążono do „wywołania jak największych strat” wśród wspólnych wrogów Palestyńczyków i Niemców – Żydów, Brytyjczyków i Amerykanów (UK NA KV2/455).

70

Jahaw, Krew na rękach, s. 94; Gelber, Narodziny legendy, s. 653.

71

Pedahzur, The Israeli Secret Services, s. 18; Harel, Bezpieczeństwo i demokracja, s. 94 (publikacja w języku hebrajskim).

72

Salama został ranny w wybuchu pocisku moździerzowego 31 maja 1948 roku, podczas bitwy o Rosz ha-Ajin, osadę położoną na północny wschód od Tel Awiwu, która zaopatruje miasto w wodę. Zmarł dwa dni później. Mufti Al-Hadżdża Muhammad Amin al-Husajni przetrwał wszystkie zamachy i zmarł z przyczyn naturalnych w 1974 roku w Bejrucie. Gelber, Dialog izraelsko-jordański, 1948–1953. Współpraca, konspiracja czy spisek?, s. 119 (publikacja w języku hebrajskim).

73

Rozmowa z Awrahamem Darem, 18 kwietnia 2012.

74

Dror, „Arab” z Palmachu, s. 56–58 (publikacja w języku hebrajskim).

75

HHA, Oświadczenie Josefa Tabenkina, 199.6.

76

HHA 100.100.61; Eldar, 13. Flotylla. Historia izraelskich komandosów, s. 107–108 (publikacja w języku hebrajskim); Jahaw, Krew na rękach, s. 95.

77

Nie wszystkie akcje plutonu arabskiego zakończyły się sukcesem. Niektórych z jego członków złapano i stracono. Jedną z porażek była próba zatrucia ujęcia wody w Gazie w odpowiedzi na inwazję krajów arabskich po proklamowaniu niepodległości. Dwaj uczestnicy tej misji zostali pojmani i zabici. HHA 187.80.

78

Department polityczny Agencji Żydowskiej do Zaslaniego, 12 maja 1948, Główne Archiwum Syjonistyczne, S25\9390.

79

Na Izrael uderzyły armie sześciu krajów arabskich: Egiptu, Syrii, Jordanii, Iraku, Libanu i Arabii Saudyjskiej, a także Arabska Armia Wyzwoleńcza. Pomagały im palestyńskie oddziały działające w kraju.

80

Z późniejszych badań nad pierwszą wojną izraelsko-arabską prowadzonych między innymi przez grupę historyków nazywanych nowymi lub postsyjonistycznymi z powodu ich nowatorskiego podejścia do konfliktu izraelsko-arabskiego (które wielu „starych” historyków uważało za błędne) wynika, że od samego początku liczebność wojsk żydowskich i arabskich była porównywalna, a w niektórych bitwach Żydzi nawet mieli przewagę dzięki wewnętrznym podziałom, konfliktom i gorszemu planowaniu po stronie arabskiej. Morris, Uzasadnione ofiary, s. 209 (publikacja w języku hebrajskim).

81

Wywiad z Azzamem, po raz pierwszy opublikowany w egipskiej prasie w październiku 1947 roku, od tamtej pory był wiele razy przedrukowywany, a cytowane słowa stały się przedmiotem ostrych sporów dotyczących tego, co tak naprawdę