się transportem izraelskich żołnierzy. Liczba ta pojawiła się też w innych okolicznościach – oficjalna data utworzenia Mossadu to 13 grudnia 1949 roku.
107
Rozmowy z Darem (5 stycznia 2015) i Arie Kriszakiem (12 marca 2007).
108
Jednostka 131, Mordechaj Ben Cur do dyrektora Amanu, Wydarzenia w Egipcie, lipiec–wrzesień 1954, 5 października 1954, MODA 4.768.2005.
109
Awraham Dar do dyrektora Amanu, Raport z rozmowy z ministrem obrony 29 grudnia 1954, 10 stycznia 1955, a w dalszych latach: Dar do dyrektora Amanu i dowódcy Jednostki 131, Powody opuszczenia Jednostki 131, 30 września 1955; Dar do dyrektora Mossadu Meira Amita, 29 sierpnia 1967; Dar do premiera Eszkola, Więźniowie w Egipcie, 27 września 1967 (archiwum autora, materiały otrzymane od Dara).
110
Rozmowa z Eitanem, 19 września 2011.
111
Rozmowa z Harelem, marzec 1999.
112
Rozmowy z: Harelem, 6 kwietnia 2001, Imanuelem Talmorem, 1 maja 2013, i „Wiktorem”, wrzesień 2013.
113
Syn, którego urodziła kilka miesięcy później żona Israela, żył w przekonaniu, że ojciec porzucił jego i matkę i uciekł z kraju. Dopiero pięćdziesiąt lat później poznał ode mnie prawdę. W maju 2006 roku Mosze Cipper spotkał się w moim domu z Rafim Medanem, jednym z funkcjonariuszy Mossadu biorących udział w uprowadzeniu jego ojca. Cipper pozwał państwo Izrael i zażądał uznania za sierotę wojennego (kiedy doszło do tego wydarzenia, jego ojciec pełnił służbę), a także ujawnienia odpowiednich dokumentów. Po długoletnim procesie Mossad zgodził się na zadośćuczynienie finansowe, ale nie na ujawnienie dokumentów. Rozmowy z Rafim Medanem i Mosze Cipperem (2 maja 2006) oraz z Eitanem (19 lutego 2006); Sąd Okręgowy w Tel Awiwie, Cipper przeciwko Ministerstwu Obrony Izraela, 11 grudnia 2013 (rozprawa niejawna); Ronen Bergman,
114
Rozmowy z: „Patriotą” (sierpień 2011), Harelem (6 kwietnia 2001), Szomronem (26 maja 2011) i Szamirem (styczeń 1997); Szamir,
115
Morris,
116
Argaman,
117
Gilbert,
118
Rozmowa z Rehawią Wardim, 19 sierpnia 1997.
119
Liczby agentów i zamachów, które przeprowadziła jednostka 540 w tym czasie, zostały ustalone na podstawie rozmów. Jednostka 504 spaliła większość swoich dokumentów w latach osiemdziesiątych XX wieku. Rozmowy z: Suttonem (9 maja 2012), Jakowem Nimrodim (14 grudnia 2010) i „Sheldonem” (luty 1999).
120
Rozmowa z Natanem Rotbergiem, 13 lipca 2015.
121
Tamże.
122
Rozmowa z Jigalem Simonem, 29 lipca 2012.
123
Kancelaria Rady Ministrów, Decyzja nr 426 z 11 czerwca 1953 roku (archiwum autora, dokument otrzymany od Gilada Liwneha).
124
Gilad Szaron,
125
Jednostka 101 otrzymała ten sam numer, co jednostka specjalna brytyjskiego oficera Orde’a Charlesa Wingate’a walcząca w Etiopii i Erytrei w czasie drugiej wojny światowej. Przed wojną Wingate przebywał w Palestynie, gdzie dowodził brytyjsko-żydowskimi Specjalnymi Jednostkami Nocnymi. Oficerowie wyższego szczebla Sił Obronnych Izraela, którzy służyli pod jego dowództwem, uważali go za bohatera. Datę utworzenia jednostki wyjawił Ariel Szaron podczas prelekcji w Sederocie 20 marca 2003 roku.
126
Szaron,
127
Rozmowa z Uzielem Galem, 2002.
128
Rozmowa z Uzim Eilamem, 2 grudnia 2009.
129
Morris,
130
Ilil Baum,
131
Co ciekawe, rezolucja potępiająca Izrael nosi numer 101. Rezolucja 101 Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych, 24 listopada 1953 (S/3139/Rev.2).
132
Prelekcja Szarona w Sederocie, 20 marca 2003.
133
Dajan,
134
Szaret,
135
Morris,
136
Rozmowa z Nimrodim, 14 grudnia 2010. Za pomoc w zaaranżowaniu spotkania dziękuję Oferowi Nimrodiemu i Szymonowi Szapirze.
137
Tamże.
138
Aluf Benn,
139
Bar On,
140
Rozmowa z Rotbergiem, 3 sierpnia 2015.
141
Rozmowa z Rotbergiem, 3 sierpnia 2015.
142
Egipski wywiad wojskowy, śledztwo w sprawie śmierci pułkownika Hafeza, 16 lipca 1956 (archiwum autora, materiały otrzymane od Nimrodiego).
143
Zachęcony sukcesem Dar zaproponował Dajanowi, by ten posunął się jeszcze dalej i wykorzystał podwójnego agenta do zabicia syryjskiego generała, dowódcy wywiadu wojskowego. Dajan zatwierdził plan i przekazał go Ben Gurionowi, ten jednak się nie zgodził. Premier Izraela bał się, że powtarzające się zabójstwa oficjeli spowodują, że Arabowie będą chcieli zaatakować ich odpowiedników w Izraelu, być może nawet jego. Rozmowa z Darem, 8 października 2015.
144
Izraelscy cenzorzy wojskowi blokowali publikację szczegółów dotyczących operacji aż do roku 1989. Nagranie wypowiedzi Mordechaja Bar Ona o Dajanie podczas seminarium
145
Rozmowa z Gelberem (16 maja 2011); Uri Dromi,
146
Rozmowa z Jom-Tow Einim, 19 stycznia 1999; Argaman,
147
Ciddon-Chatto,
148
Mimo wszystko trudno znaleźć podstawy do takich