okazało się także zaspokojenie pewnych oczekiwań o charakterze nieekonomicznym. We wszystkich zbadanych przypadkach udanej amalgamacji powszechnie oczekiwano większej równości społecznej lub politycznej ważnych grup i warstw politycznie znaczących (nierzadko także części populacji, z których te grupy wyrosły) zaangażowanych w amalgamację podmiotów politycznych, jak również poszerzenia praw i wolności [tychże grup i warstw – przyp. tłum.].
2. Potencjał [podmiotów – przyp. tłum.] a procesy komunikacji. Wartości oraz oczekiwania nie tylko motywują ludzi do działania, ale też skutki tego działania będą osłabiać lub wzmacniać owe wartości oraz oczekiwania. Wcześniej zidentyfikowaliśmy szereg warunków koniecznych dla amalgamacji, odnoszących się do potencjału uczestników oraz do procesów ich wzajemnej komunikacji. Najważniejszym z nich okazał się wzrost potencjału administracyjnego głównych podmiotów politycznych mających ulec amalgamacji. […]
Kolejnym warunkiem koniecznym dla amalgamacji, ściśle związanym ze wzrostem potencjału, jest wyższy wzrost gospodarczy, albo w stosunku do wzrostu osiąganego przez łączące się obszary niedługo przed amalgamacją, albo w stosunku do obszarów sąsiednich. Ten przyspieszony wzrost gospodarczy nie musiał bynajmniej występować u wszystkich uczestniczących podmiotów przed amalgamacją, ale przynajmniej u głównego partnera (lub głównych partnerów) względem pozostałych podmiotów łączących się w amalgamatyzowaną wspólnotę bezpieczeństwa. […]
Jeszcze jednym warunkiem koniecznym udanej amalgamacji było istnienie nieprzerwanych linii komunikacji społecznej pomiędzy łączącymi się podmiotami politycznymi oraz pomiędzy ich politycznie znaczącymi warstwami. Przez te linie komunikacyjne rozumiemy grupy społeczne oraz instytucje zapewniające efektywną wymianę informacji, zarówno poziomo (między głównymi podmiotami amalgamatyzowanej wspólnoty bezpieczeństwa), jak i pionowo (pomiędzy politycznie znaczącymi warstwami wewnątrz tychże podmiotów). Obejmują one zawsze ludzi oraz organizacje.
[…] Kolejnym warunkiem koniecznym, łączącym się zresztą z poprzednim, jest poszerzenie elit politycznych, społecznych i gospodarczych, zarówno jeśli chodzi o ich rekrutację z szerszych warstw społecznych, jak i podtrzymywanie więzi z tymi warstwami. […]
3. Przepływ osób. We wszystkich przypadkach udanej amalgamacji miał miejsce przepływ osób między głównymi podmiotami, przynajmniej jeśli chodzi o członków warstw politycznie znaczących. Możliwe więc, że jest to także warunek konieczny dla sukcesu amalgamacji. […] W czasach nowożytnych pełna swoboda przepływu osób występowała w każdej udanej amalgamatyzowanej wspólnocie bezpieczeństwa już od momentu jej powołania. […] Zważywszy na nasze wcześniejsze ustalenie, że swobodny przepływ towarów oraz pieniędzy, podobnie jak istnienie innych więzi gospodarczych, nie były konieczne dla podjęcia politycznej amalgamacji, odkrycie znaczenia przepływu osób wskazuje, że w procesie integracji osoby mogą znaczyć więcej niż towary lub pieniądze.
4. Wielość transakcji i ich bilans. Okazało się również, że dla powodzenia amalgamacji nie wystarczyło, aby wysoki poziom komunikacji oraz transakcji pomiędzy uczestnikami istniał tylko w odniesieniu do jednej lub dwu kwestii lub w jednym albo dwóch aspektach. Raczej wydaje się, że udane amalgamatyzowane wspólnoty bezpieczeństwa wymagają istnienia dość szerokiego zakresu rozmaitych wspólnych funkcji i usług, wraz z realizującymi je różnorakimi instytucjami i organizacjami. Ponadto konieczne jest także występowanie wielości zakresów wymiany informacji oraz przeprowadzania transakcji, jak również ich instytucjonalnych odpowiedników. […]
Nie jest wykluczone, że jeszcze spełnienie dwóch dodatkowych warunków okazać się może konieczne dla sukcesu amalgamacji, lecz wymaga to jeszcze dalszych badań. Pierwszy z tych warunków wiąże się z bilansem przepływu komunikatów oraz transakcji pomiędzy politycznymi podmiotami, które mają ulec amalgamacji, w szczególności zaś z bilansem korzyści odnoszonych przez poszczególne kraje uczestniczące. Wiąże się on także z bilansem inicjatyw wychodzących z różnych krajów-uczestników lub grup ludności, wreszcie z bilansem szacunku – lub symboli go reprezentujących – pomiędzy tymiż uczestnikami. […] W przypadku Konfederacji Szwajcarskiej20 sama nazwa wyłaniającej się wspólnoty politycznej wzięta została od małego wiejskiego kantonu Schwyz, a nie od jednego z ludniejszych oraz silniejszych kantonów Berna lub Zurychu. Podobnie w przypadku zjednoczenia Niemiec oraz Włoch najsilniejsi uczestnicy, odpowiednio Prusy i Piemont, musieli zaakceptować niektóre symbole szerszego podmiotu, który stworzyli, zamiast upierać się przy pierwszeństwie symboli ich własnego prestiżu.
Warunek drugi wynika z pierwszego. Nie jest konieczne, żeby przepływy korzyści, inicjatyw lub [oznak] szacunku bilansowały się w każdym momencie, ale wydaje się konieczne, aby bilansowały się w dłuższej perspektywie. […]
5. Wzajemna przewidywalność zachowań. […] Członkowie amalgamatyzowanej, w mniejszym zaś stopniu pluralistycznej wspólnoty bezpieczeństwa muszą być w stanie oczekiwać od siebie pewnego poziomu zachowań zazębiających się, wzajemnych lub przynajmniej kompatybilnych. Źródłem tej przewidywalności może być jedynie znajomość (familiarity) [drugiego – przyp. tłum.]. […]
Pomimo różnic, taka znajomość [drugiego – przyp. tłum.] może w zupełności wystarczyć do wytworzenia atmosfery zaufania i dowierzania. (Odwrotnością tak powstałych trafnych przewidywań zachowań są zazwyczaj podejrzenia o zdradliwość, ukrywanie informacji lub nieprzewidywalność „obcych”. Z naszych kazusów wynika, że strach przed niespodziewaną „zdradą” jest bardziej destrukcyjny niż jakiekolwiek opierające się na realnych podstawach oczekiwanie przyszłych nieporozumień). […] O ile w niektórych z badanych przez nas przypadków już sama znajomość wydawała się służyć wzajemnemu zaufaniu, […] to w kilku innych wzajemna przewidywalność zachowań opierała się na solidniejszej podstawie.
Składało się na nią wytworzenie wspólnoty kulturowej, wspólnego charakteru grupowego lub „charakteru narodowego”. […]
6. Podsumowanie. Ogólnie ustaliliśmy, że amalgamatyzowana wspólnota bezpieczeństwa wymaga spełnienia dziewięciu warunków koniecznych: (1) wzajemnej kompatybilności głównych wartości; (2) [wytworzenia – przyp. tłum.] odrębnego sposobu życia; (3) oczekiwania ściślejszej integracji gospodarczej i większych korzyści; (4) wyraźnego wzrostu potencjału politycznego i administracyjnego przynajmniej u kilku uczestników; (5) wyższego wzrostu gospodarczego przynajmniej u kilku uczestników; (6) nieprzerwanych linii komunikacji społecznej, zarówno geograficznie, pomiędzy krajami, jak i społecznie, pomiędzy różnymi warstwami społecznymi; (7) poszerzenia elity politycznej; (8) przepływu osób, przynajmniej pomiędzy warstwami politycznie znaczącymi; oraz (9) wielości zakresów komunikacji i transakcji. Mamy także pewne dane, by przypuszczać, że konieczne okazać się może spełnienie jeszcze trzech warunków: (10) wyrównywanie przepływów komunikacji i transakcji; (11) niezbyt rzadka zamiana ról grupowych; oraz (12) wysoki stopień wzajemnej przewidywalności zachowań.
Na obszarach zmierzających do amalgamacji wszystkie wymienione wyżej warunki konieczne mogą zostać spełnione, czyli mogą występować, zanim jeszcze nastąpi jej „wzlot” („take-off”), to jest zanim wyłoni się jakikolwiek poważny ruch polityczny na rzecz amalgamacji. W zbadanych przez nas udanych przypadkach amalgamacji większość z tych warunków została w istocie spełniona do czasu „wzlotu”. O ile ta część naszych ustaleń podkreśla znaczenie warunków wstępnych dla powodzenia amalgamacji, o tyle okazało się także, że wiele albo nawet wszystkie warunki amalgamacji da się spełnić w wyniku procesu politycznego, który następuje już po „wzlocie”. […]
Pewne okoliczności występowały we wszystkich przypadkach dezintegracji amalgamatyzowanych wspólnot bezpieczeństwa,