of iewers in die natuur. Dalk saam met die hond. Maar sonder enige mensegeselskap.
Miskien stap jy klaar elke dag. Hierdie is bietjie anders. Maak van jou wandeling ’n bewustelikheidsoefening. Kyk of jy jou gedagtes by die stap kan hou. ’n Goeie tegniek is om te kyk watter kleure jy kan sien. Jy kan selfs een kleur uitsonder – rooi werk gewoonlik goed. Terwyl jy ’n halfuur lank in stilte wandel, kyk met oop oë rond en let op waar jy oral rooi gewaar. Dalk ’n posbus, ’n motor se remlig, ’n blom, iemand se T-hemp, ’n padteken. As jou aandag dwaal, gaan jy iets mis. Bring dus jou aandag keer op keer terug na waarmee jy besig is. Moenie kwaad raak as jy sukkel om te konsentreer nie, dis bloot ’n oefening om jou bewus te maak van hoe gereeld jou aandag dwaal. As jy agterkom jou gedagtes is op hol, dan beteken dit die oefening werk. Geluk, jy mediteer.
Gebruik dié vyf dae om gewoond te raak daaraan om bietjie gehaltetyd saam met jou eie bewustelikheid deur te bring. Dalk wil jy dit sommer nou al gaan doen voordat jy verder lees.
Gaan sit
Die eerste ding wat jy nou moet doen, is om plat te gaan sit, stil te bly en nie te beweeg nie. Dit klink nie te erg nie, maar as jy dit kan regkry, is jy driekwart daar. Jy moet egter hou by die manier wat ek hier beskryf: Gaan sit op ’n kussing (of ’n stoel). Bly stil, selfs al pieng die foon om te sê daar is ’n boodskap. Moenie roer nie, selfs al voel jy krapperig of al raak jou voet aan die slaap of al is daar ’n jeukerigheid in jou linkerneusgat. Sit soos ’n berg. Kyk wat gebeur.
Daar is ’n mooi aanhaling van die skrywer Franz Kafka, wat dit nogal raak opsom: “Jy hoef nie die vertrek te verlaat nie. Sit net daar en luister. Of moenie eens luister nie, sit net daar en wag. Of moenie eens wag nie. Wees net stil en alleen. Uiteindelik gaan die wêreld hom vrylik aan jou bied. Dit het geen keuse nie. Dit gaan in ekstase aan jou voete kom baljaar.”
Die ekstase-deel gaan nie te gou gebeur nie. Ongerief en kriewelrigheid gaan eers by jou voete kom baljaar, maar kyk of jy in elk geval kan stilsit.
Deesdae is daar baie mense wat meditasie-onderrig gee en jou vertel die eerste prioriteit is om gemaklik te wees. Hulle praat dikwels in strelende, vertroostende stemme en sê dinge soos: “Wanneer jy ongemaklik begin raak, verander van posisie. Dis net wat in jou kop aangaan wat belangrik is.” My instrukteur is nie een van daai mense nie en ek ook nie. Die meeste van die geskuifel en gekrap en gerek en gestrek wat ons doen as ons moet stilsit, is maniere om ons aandag af te trek. Jy wil juis leer om aandag te gee, nie net wanneer dit lekker is nie, maar ook – veral ook – wanneer dit nie lekker is nie. Jy wil juis leer om die skoonheid in selfs die ongemaklike oomblikke te sien, en dit gaan nie gebeur as jy heeltyd vir ongemak weghardloop nie.
Heila se instrukteur, Seung Sahn, het ’n leuse gehad: “As jou lyf beweeg, beweeg jou kop.” Hy het ’n punt.
Prakties gesproke sou ek sê die meeste mense kan minstens ’n halfuur lank stilsit sonder om te roer. Maar moenie van die begin af so ambisieus wees nie. Probeer eers tien minute op ’n slag. As jy voel jy het dit onder die knie, kan jy dit tot vyftien minute strek. Gaan so aan totdat jy ’n halfuur lank kan stilsit. Jy kan probeer om dit selfs langer uit te rek, maar staan liewer ná 40 minute op sodat die bloed ’n bietjie in jou bene kan vloei. Min mense mediteer in elk geval aanvanklik langer as 30 minute.
Tweedens moet jy ’n geskikte plek oorweeg. Jy weet mos hoe dit voel as jy in ’n ou kerk of katedraal, of in ’n botaniese tuin, sit – die ruimte laat voel jou sommer dadelik rustig en oop. Neem dus in ag watter impak ’n plek op jou het. Moenie sommer net in jou deurmekaar bed regop sit nie. Oorweeg liewer iewers in die tuin of op die stoep. Party mense het ’n hoekie iewers in die huis wat hulle elke dag vir meditasie gebruik. As jy dit nie regtig kan mooimaak nie, kan jy minstens ’n foto van iets kosbaars of ’n blommetjie daar neersit wat jou herinner dat jy nou in ’n spesiale ruimte is. Sommige mense verkies ’n godsdienstige simbool.
Hoe moet jy sit?
Jy het dalk al prentjies van Oosterlinge gesien wat kruisbeen kiertsregop sit en mediteer. Dis baie nuttig as jy so kan sit, maar dikwels is dit vir Westerlinge moeilik omdat ons nie daaraan gewoond is om op die grond te sit nie. Jy mag dus op ’n stoel sit. Ek self sit op ’n lekker dik kussing op die vloer, maar dis nie verpligtend nie.
Twee dinge is belangrik. Jy moet regop sit om wakker te bly en jy moet stewig sit sodat jy nie omval nie.
Om regop te sit: Strek jou nek in die dak se rigting en moenie met jou rug teen iets leun nie. As jy op ’n stoel sit, skuif vorentoe op die sitplek sodat jou rug nie teen die leuning rus nie. Trek jou ken effentjies in na jou borskas toe om jou ruggraat te verleng, maar moenie moenie jou kop heeltemal vorentoe laat val nie. Jou kop moet steeds dak toe strek.
Om stabiel te bly: As jy plat op die grond wil sit, kruis jou bene sodat jy op meer as een plek op die grond geanker is. Sommige mense kan albei bene voor hulle vou en met die maermerries plat op die grond sit (die Birmese posisie) of met een been gebuig met die voet op die oorkanste binneboud (die halwe lotus). As dit jou nie beskore is nie, kan jy jou bene kruis soos met storietyd in die kindertuin. Lekker. Sit op ’n kussing sodat jou heupe effens gelig is en jy jou bobene kan oopmaak.
As jy op ’n stoel sit, behoort jy stewig te voel. As dit ’n baie hoë stoel is, kan jy ’n baksteen of dik boek onder elke voet sit as jy wil. Eksperimenteer en kyk in watter posisie jy ’n rukkie sal kan stilsit.
Hou jou oë oop. Dis nie slaaptyd nie, dis tyd om wakker te word. As jy jou oë toemaak, gaan jy te maklik begin droom. Onthou, ons mediteer om te leer hoe om aan die wêreld om ons aandag gee, nie om in te sluimer nie.
Hier is ’n goeie wenk wat ek by die meditasie-instrukteur Mervyn Croft van die Emoyeni-sentrum in Noordwes opgetel het: Voordat jy enigiets doen, sê eers vir jouself hallo. Jy het waarskynlik die hele dag rondgehardloop met jou gedagtes op ander plekke en was nie een oomblik vir jouself teenwoordig nie. Sit ’n oomblik, kyk wie dit is wat op jou meditasiestoel opgedaag het. Is dit ’n besige persoon, ’n haastige persoon, ’n rustige persoon, ’n kwaai persoon? Wie dit ook al is, groet daardie persoon vriendelik en moet hom of haar nie oordeel nie. Wees gaaf; dis die persoon in wie se geselskap jy die volgende halfuur gaan deurbring.
Rosyntjie-meditasie
McGregor is ’n Bolandse dorpie bekend vir sy appelkoosboorde. Hester van der Walt en Lies Hoogendoorn, twee dames wat ’n paar jaar gelede daar afgetree het, vertel hulle het onlangs gehoor van ’n sielkundige wat ’n agt weke lange kursus oor mindfulness daar kom aanbied het. Hulle het ingeskryf, want hulle maak al geruime tyd werk daarvan om ’n meditasiedissipline aan te kweek. Soggens sit hulle, met hul hond langs hulle, in die oggendsonnetjie op die stoep en mediteer. Hulle het gehoop die sielkundige, ’n Brit genaamd Rob Leipner, sou hulle meer kon leer.
Maar wat Rob toe in die eerste sessie doen, was heel anders as wat hulle verwag het. “Hy het elkeen van ons ons hand laat uitsteek en met ’n teelepel ’n objek in ons palm geplaas,” vertel Hester. “Niemand het geweet wat dit is nie. Ons kon dit net bekyk. Eers later kon ons dit met ons vingers verken. Almal het gewonder wat dit is.”
“Ek het gedink dis ’n stukkie hout,” voeg Lies by. “Maar toe raak ek daaraan en voel dis sag. Toe sê Rob ons kan dit in ons mond sit en met ons tong verken. Ons moes dit als vreeslik stadig doen. En toe sê hy ons kan dit middeldeur byt. En meteens trek die smaak deur jou mond!”
Hester val weer in: “Hy het ook gesê let op wat jou tong doen terwyl jy dit eet en kou. Jy let vir die eerste keer in jou lewe op hoe jou kos in jou mond beweeg. Jy raak bewus van ’n hele nuwe wêreld van dinge wat andersins outomaties gebeur.”
DIE EERSTE been van meditasie (om die wilde perd te tem) behels om te leer om jou aandag op een ding te fokus. In wese beteken dit jy kies om keer op keer jou aandag na dieselfde ding terug te bring wanneer dit dwaal. In die klassieke Indiese meditasie-handleiding, die Satipatthana-soetta, word ’n hele rits dinge voorgestel wat jy as fokuspunt kan gebruik vir jou aandag. Dit sluit in vuur, die kleure blou, geel of rooi; die dood, ’n lyk, ’n geraamte, vrede, eindelose ruimte en niks. Maar vir eers gaan ons nie so uitheems wees nie. Die eerste ding waarop ons gaan fokus, is ’n rosyntjie. Daai geplooide, gedroogde ou druiwekorreltjie