кириб келди.
– Қани, тақсирим, садағасини кўтарсинлар, далага кетдик! – деди кулиб,– хотиннинг этагини искаб ётишдан фойда йўқ. Туринг, тоза ҳаво шимириб, пиёзхўрлик қилиб келасиз.
Айниддин ҳар йили қишлоқнинг кунботаридаги ёвшанзор қирларда пиёз экиб деҳқончилик қиларди. Шомансур қарздорларнинг уйларидан безиб ҳовлисида оёғини осмондан қилиб ётувди, дарров ўрнидан турдию эшагини эгарлади. Икковлон далага қараб кетишди.
Дала яхши–да! Гувалакдан қилинган уйчанинг тешикларидан ғир–ғир шамол кириб бетингни силайди, қовунполиздан атир ҳиди келади, бўйрага ёйилган қовун қоқиларга ёпишиб ғужғон ўйнаётган ариларнингғўнғиллашиҳамқулоққаёқимли эшитилади. Дала яхши!
Чанқовбосдига қовунхўрлик қилишди. Кейин Айниддин кўнглини ёрди:
– Хафа бўлмайсиз, ошна, қарзингизни чўзиб юбордим. Лекин еб кетмайман, тўлайман. Саккиз болам бор, худодан қўрқаман. Икковимизнинг насибамиз, ана далада ётибди. Мана, пиёз туп боғлаб турибди. Ана, писта баркашдек бўлиб ерга салом бериб турибди. Ана мош, ана нўхат. Қозондай тўнкарилган палов қовоқларни кўрдингиз. Кафсан олинг.
Шомансур даладан бир– икки ҳовуч зира териб олди, бир қозонда ўзлари учун қовун қоқи қайнатди, лагандай писталарни тўқмоқлаб ғалвирда элади. Юмуш билан бўлиб, бир ҳафта қандай ўтганини ҳам билмади.
Бир куни кафсанларини хуржунга солдию эшагига минди.
– Қарзимдан кечдим, Айниддин, – деди у хурсанд бўлиб, – мен розиман, сен ҳам рози бўл. Топганларинг саккиз болангга буюрсин. Омон бўл!
Айниддин, ҳов девона, кузда бошпиёз сотганда тўлайман қарзингни деганча қолаверди.
Ёз ўтди, куз келди. Энди қиш ғамини ейиш керак эди. Ҳар кимникида ётиб юравериб Шомансурнинг ёнбоши оғриди, одамлардан қарзини сўрайвериб жағи толди. Охири бир тўхтамга келди. Бир куни азонлаб хотинини олдига чақириб кўнглидагини айтди:
– Оларда кирар жоним, берарда чиқар жоним деганлари рост экан, хотин. Энди биргина йўли қолди. Мени ўлди деб гап тарқатасан.
Хотиннинг кўзлари пешонасига чиқиб кетди:
– Вой шўрим! Нафасингизни иссиқроқ қилинг– е! Тавба! Тирик одамни ўлди дегани қандай тилим боради?
– Тилинг бормаса, шунча пулдан айриласан. Танангга ўйлаб кўр.
Манзура кўп ўйланмади. Негаки пул Шомансурдан кўра унга кўпроқ керак эди. Эртасига Манзура Одил жиянини чақиртирди. «Жанозага» айтгани уни атайин қарздорларнинг уйига юборди. Намози асрга яқин подачининг уйини одам босди. Бирин–сирин ваъдасидан тонганлар ҳам кўринди. Улар Манзурадан кўнгил сўрар, мана бу раҳматликнинг омонати эди, дея қоғозга ўроғлик ақча чўзишар эди.
Ниҳоят биттаси сўради:
– Жаноза эртага қолибди–да, янга?
– Ҳа, – деди кўзларини яшириб Манзура, – Термиздаги синглисини кутаяпмиз.
Эртаси пешинда савобталаблар тағин келишди. Қарашса, дарвозада қулф осиғлиқ. Ҳовли ўлик чиққан уйга ўхшамас эди. Чунки «марҳум» Шомансур бу пайт Қоратов этагида, бир қозоқ томирининг ўтовида қимизхўрлик қилиб ётарди.