чэй кэнниттэн дьон эмискэ окко барар буоллулар. Хаһан тупсар халлааны кэтэһэн диэтэхтэрэ. Сандал дьиэтин таһыгар бүтүн колхуос мунньаҕа. Бэбиэскэҕэ үлэ үһүө, ыһык айдаана ини. Аһынааҕар арыгыта үгүрүө. Yрүксээктэммит диэн, куулламмыт диэн, бэл, Момуой котуомкалаах.
– Ээ, оттоон да диэн. Бу үлүгэр ардахха, – Момуой сатамматынан салыннара сатаабытын сапсыйан кэбистилэр.
Маҥнайгы хотуур малааһыныттан матарыахтара диэн биирдэстэрэ да салгыы саҥара барбата.
Бары бааллар. Арай, Мэнээк Микиитэ көстүбэт. Дьиэтэ таһыттан хатыылаах үһү. Күүтэ сатаатылар, оҕолору ыытан көрдөттүлэр – киһилэрэ суоҕун курдук суох. Дьэ, дьиибэ. Мэнээк мэнээк да буоллар, маннык сугулааннары бу тухары көтүтэ илигэ. Ыксал киһи Күтэр Киргиэлэй наймылаһа охсубут уолаттарын илдьэ урут бара турда. Уолаттар баҕарбаталлар да батыстылар. Сибилиҥҥэттэн сүрэҕэлдьээбит көрүҥнээхтэр – үлэлээн да тугу эбэр үһүлэр. Оттон Момуой кэм да тугу эрэ ботугуруу-ботугуруу аа-дьуо хоҥунна. Ырыган ыта кутуруга купчуйбутунан саппай уопсан истэ.
-11-
Yчүгэй уол быйыл лаппа уһаабыт, буутун этэ буспут, сиһин этэ сиппит көрүҥнэммит. Ойох көрдүүрэ эрэ итээбит. Сыыска хаалбат Yчүгэй буолуохтаах. Куоракка кыыс бөҕөнү аймаан эрдэҕэ. Сүгүн үөрэнэр эрэ, суох эрэ. Эбэтэр үчүгэй үчүгэйэ өтөн кыпчыйан баран сылдьара дуу. Итинтиҥ мэнээк саҥата суох эрээри үөҥҥэ тиллээччи. Yчүгэйдэрэ от мустаҕа буолар. Күтэр түүннэри охсон, ардаҕы ардах диэбэккэ аччаҥалаан бөрүөт кэм да кини түспүт. Кумааҕы икки, Дьаллай икки оту-маһы сирэйдэнэн сылдьаллар. Киргиэлэйдэрэ ыраах өтөххө бүөмнээн мунньа барбыт. Кумааҕы кымырдаҕас уйатын үөрэтэр. Дьаллай ханнааҕы хараҕынан кымырдаҕас саарыстыбатын одуулаһыай – сыта сатыыр, дьоннорун хаадьылыыр. Итии, кумаара бэрт диэн сүбэлэнэн от мунньалларын аастылар. Yчүгэй соҕотоҕун төһөнү өнүйүөй, барбах эрэ даллаҥныыр.
– Кымырдаҕастарыҥ идеальнай уопсастыбалар. Кулут хаһан да өрөбөлүүссүйэлээри тииспэт, сэрииһит өлөртөн чаҕыйбат. Дьэ, үлэһит норуот, – Кумааҕы эмиэ өйдөөҕүмсүйдэ.
– Аныгы төрүүргэ кымырдаҕас эрэ буолбатах киһи, – Дьаллай дьааһыйан аллаҕар айаҕын эбии аппатар.
Сонно тута үөн-көйүүр бөҕө онно мустар. Дьаллай бэлэһигэр кумаар киирэн сөтөллөр. Кумааҕы кымырдаҕас уйатын ойо тутан ылан атын уйаҕа быраҕар. Кымырдаҕастар түрүлүөннэрин балайда өр одуулаан турар.
– Доо, эн биир мөлүйүөн дуоллары биэрэбит диэтэллэр бэйэҥ сааххын сиэҥ этэ дуо, – Дьаллай Кумааҕыны үөйбэтэҕинэн үтэн-анньан көрөр.
Yчүгэй кэлэйэн сиргэ силлиир. Кумааҕыҥ хардата, хата, бэлэм:
– Хас да миискэни сиэм этэ. Ол харчыны реально илиибэр тутан туран, – киһиҥ өссө хайдах сиэҕин көрдөрөр.
– Өссө миискэлээх ээ, һа-һа, – Yчүгэй күллэҕэ буолар.
Итиэннэ кэпсэтэн да диэн, таах сэниэни эһэн. Yһүөн мунньардыы туруннулар. Кумааҕы сонно тута кыраабылын баһын тоһутан кэбиһэр.
– Б.., Күтэр сиирэ буолуо. Сатахха киһибит көстөр буолбут. Мунньара тоҕо түргэнэй.
– Бэйэ