’n blommetjie te pluk.
Snags het ek na die prent van die Breë en die Smal Weg teen my ontslape ouers se kamermuur gaan kyk en gebid: Leer my, Heer, u regte weë, wys die regte pad my aan. Maar ek het geweet: Video meliora proboque, deteriora sequor, soos Ovidius dit so treffend stel: Ek sien die betere en keur dit goed, maar ek volg die slegte.
By uilgeroep wanneer die maan oor die familiekerkhof hang, was die Smal Weg aangewese.
By hanekraai, in die glans van die môrester op die voorstoep, koffiebeker in die hand, ’n kousel anysbeskuit in die kies, het die Breë Weg gelok.
Heen en weer, soos die klepel van ’n klok, het ek geswaai. Breë Weg, Smal Weg. Breë Weg, Smal Weg. Die vurige hoop en die vaste vertroue van die geloof moes my op die Smal Weg hou, die uitverkiesingsleer my tot troos wanneer ek struikel. Die hemel was immers my bestemming. Dis waar die ounooi is by wie ek ’n paar sake moes gaan regmaak. Maar die Smal Weg hemel toe was nie my beskeie deel nie.
Ek het ’n vermoede: die mens wik, maar God … God en Satan sluit weddenskappe oor jou lot.
Pleks dat ek, glas Kaapse Vonkel in die hand, na die ounooi toe opgevaar het met ’n strydwa en vurige perde, bevind ek my een nag ’n jaar of wat gelede tussen die skaapkraal en die koeistal op die riffelrug van die Bokram uit die Weste. Die gedierte tussen my dye bokspring, ek verloor my balans en kom op my rug op die gloeiend warm aarde te lande en daar sien ek ’n gesig. Met hierdie twee oë van my aanskou ek hoe ’n vinger van ’n mensehand teen die dooie miershoop skryf: Daan van der Walt, jou boggel en jou blom is Wellus.
Wellus, Kaspaas.
Sonder verhoor is ek skuldig bevind aan die ergste van die sewe Doppersondes. Was dit maar Vraatsug kon ek dalk op ’n eetstaking gaan, maar dit was Wellus, ons vroeë kerkvaders se Sonde Nommer Een.
Ek het op my knieë voor my bed neergeval en vertroosting gesoek in die gebed van die heilige Augustinus: Da mihi castitatem et continentiam, sed noli modo. Maak my kuis en rein, maar tog nie dadelik nie.
Jy het jare lank in jou bamboesmandjie voor my bed geslaap, my vriend, jy weet ek bid nie in ’n vreemde taal nie. ’n Mens bid immers úit en déúr jou niere in die taal wat jy aan moedersknie geleer het. Maar met die heilige Augustinus se gebed het ek, by wyse van spreke, bokant die ou kerkvader se stuitjie in sy niere nesgeskop. Hy het nie net ’n paar pere uit sy buurman se boord gesteel nie, hy was óók skuldig aan die toe nuut gerekende sonde van concupiscentia, die Roomse Gevaar se naam vir Wellus. Asof dit nie genoeg was dat Augustinus in die bondel – en in bordele – gevry en jare lank in sonde met ’n vrou saamgeleef het nie, het hy ook ’n vriendjie gehad wie se vriendskap, soos hy beken het, hy bevuil het met smerige wellus, en toe die jong man binne ’n jaar die tydelike met die ewige verwissel, het Sy Heiligheid met sy eie hand in sy Confessiones geskrywe dat die verhouding met die jongeling heuningsoet was, soeter as al die ander soetigheid in sy lewe. Die Godsman se hart was gebroke en hy het hom in goeie geselskap bevind toe hy oor dié knaap soos Dawid oor Jónatan, Gilgamesj oor Enkidu en Achilles oor Patroklos ’n tranevloed gestort en ’n klaagsang aangehef het.
Dat ’n man ná hy lyf gekry het so droefgeestig oor die dood van ’n jongeling kan wees, het my diep geroer, Kaspaas. “How human we all are,” het ek gesê toe ek een middag agter die kalwerhok in die skadu van die kareeboom op die ou Fordson-trekker vir jou sy Confessiones voorgelees het. “Of jou naam nou is Augustinus, biskop van Hippo, Noord-Afrika, of Daan van der Walt, boerbokboer van Ystervarkfontein, Suid-Afrika, kom nie daarop aan nie: ’n man is nie ’n klip nie.”
Hoe langer ek snags geworstel het met my woeste wellus, hoe meer het ek besef: eendag sal ek moet bieg oor my bronstigheid en kniebuigings voor die Romeinse gode en die Roomse Gevaar. Maar soos ’n skip sonder stuurman het ek soos ’n kurk op die golwe gedobber en gedans. Nee, laat ek eerlik wees, besluiteloos gestoom soos ’n besope skip.
In die glans van die môrester, koffiebeker in die hand, het ek my besluit geneem: Ek wou nog een maal voordat ek voor die regterstoel verskyn, ’n bietjie vleeslik verkeer. Ook ’n ou soetigheidjie smaak. Ek wou nog ’n slag lepellê, soos koning Dawid met sy jong maagd, die Sunamiet. Ek wou aan die slaap raak langs ’n warm jong lyf, die nag se klam sweetreuk in my neus, ’n hand wat my streel, ’n asem teen my nek.
Daarna sou ek besluit of ek my confessiones ook te boek sal stel. Later daardie selfde dag, sal jy onthou, is ons dokter toe. Dit was ’n Donderdag. Op pad het ons na ’n tema en variasie van Mozart geluister. Op die klavier uitgevoer: “Ah! Vous dirai-je, Maman”. Ek onthou ek het dit nog vir jou vertaal: “Twinkle, Twinkle, Little Star.”
In die dorp aangekom het ons eers ’n skaapboud by die pastorie aan Anna, die huishulp, gegee en toe twee slagskape by die ouetehuis afgelaai. By die koöperasie het ek buurvrou Elsie Steyn se notisie in die man agter die toonbank se hand gestop. Na hy haar goedjies bymekaargekry het, het ek mieliemeel en suiker, malvalekkers, twee pakkies Lemon Creams en ’n rolletjie pepermente gekoop. Van die koöperasie af het ons hotel toe geloop, ’n plek waar ek in geen jare was nie. Vir wat nies jy weer, Kaspaas? Dis die waarheid en jy weet dit.
“Waar is die sitkamer?”
Die vrou met die taaigespuite paradysvoël-haredos by Reception kyk nie van haar Huisgenoot af op nie. “Same place. No dogs allowed,” sê sy.
“Jaag jý hom dan uit,” sê ek.
Ek gaan sit by ’n tafeltjie, Kaspaas aan my voete. Die sitkamer, ’n vertrek met toiletgroen mure en ’n grys mat vol vlekke, is verlate. Na ek die knoppie teen die muur drie keer gedruk het, kom die kelner te voorskyn. Ek bestel vodka en gemmerbier.
“Wat in die naam van ons liewe Vader doen jy hier, Daan? Jy kan mos pastorie toe gekom het vir ’n koppie tee.” Dominee staan in die deur en vryf sy voorkop met ’n sakdoek droog.
“Anna het gesê julle is nie tuis nie.” Die kelner skuur by hom verby met my drank. “Dominee ook ietsie drink?”
Met ’n aartsengel-Gabriël-uitdrukking op sy gesig beskou my predikant die glas vodka op die tafel voor my asof dit die appel aan die boom van kennis van goed en van kwaad is.
“Ek soek na ’n nuwe lidmaat wat hier bly tot hy ordentlike verblyf kry.”
“In ons jong dae was die plek ordentlik.”
“Nou is nou.”
“Gemmerbiertjie, Dominee?”
Sonder om te groet, draai hy om en loop weg.
Die skynheilige slodderkous! Ek proe aan my vodka en bestel ’n hamburger en tjips.
So het ek oordele oor myself gebring, Kaspaas. As jy die gesalfde van die Here ’n slodderkous noem, word jy sewentig maal sewe keer gestraf.
Ek en Dominee ken mekaar al van kort na die sondvloed af. Hy het ook my ontblote liggaam eenkeer aanskou; nie op ’n kombuistafel onder ’n vadoek nie, maar in ’n koshuiskamer. Op ’n manier het ek en Dominee, toe ons nog jonk was, amper ’n sak sout saam opgeëet, kan ek maar sê.
Moet ’n mens tot blosenswordens eerlik wees in sy confessiones, Kaspaas? Ek dink nie so nie. Nie vandag nie. Kom ek vertel jou liewer ’n ander storie van my en Dominee.
Die ounooi was reeds dood en jy ’n jaar op die plaas, toe ek en hy vir kerksake Kaapstad toe is en met die terugkomslag ’n proponent saamgebring het om sy prakties in ons gemeente te kom doen. Ons was in Dominee se kar op pad terug. Ek, hy en die jong man. Jy het tuis gebly.
Die proponent, sommer nog een van laas jaar se kalwers, beskou die landskap deur die kar se venster. “Lyk die wêreld daar by julle ook so … so …?”
“Hoe bedoel jy, só …?” vra Dominee. Hy kyk na die proponent op die agtersitplek in plaas daarvan om sy oë soos ’n verantwoordelike motorbestuurder op die pad te hou.
“Só,” sê die jong man. “Só … soos …” en hy wys met sy hand, ’n vae sweefbeweging, in die rigting van die hittegolwe wat die landskap soos ’n nat waterverfskildery smeer.
“Soos